بدون شک یکی از بحث برانگیز ترین حوادث دهه گذشته جمهوری اسلامی ایران پس از ترور سردار سلیمانی، هدف قرار گرفتن هواپیمای ps752 توسط پدافند خودی بوده است.
این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که خاورمیانه در آستانه نبردی سخت قرار دارد...
در یادداشت زیر به جزئیات و لایه‌های بازگو نشده پرونده هواپیمای ps752 معروف به هواپیمای اوکراینی خواهیم پرداخت.
قسمت اول
چرا آسمان ایران کلیر نشد؟
ساختار هماهنگی هوایی نظامی - غیرنظامی
1. هماهنگی نظامی - غیر نظامی هوانوردی در ايران در سه سطح راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی انجام می‌شود. در سطح راهبردی، دبیرخانه شورايی عالی امنیت ملی با تعیین الزامات کلی و ابلاغ سیاست‌های لازم، نحوه همکاری و مسئولیت هر بخش را تعیین می‌نمايد و بخشهای مربوطه، شامل سازمان هواپیمايی کشوری، شرکت ارائه دهنده خدمات ناوبری هوايی و نیروهای مسلح در ساختارهايی تعیین شده، اجرای موثر اين سیاست‌ها را برنامه‌ريزی و پايش می‌نمايند.
2. در سطح تاکتیکی، روش‌های اجرايی مشخص برای اجرای راهبردها تعیین می‌شوند و اين روش‌های اجرايی به شکل عملیاتي و معمولا در قالب اقدامات واحدهای مراقبت پرواز و نمايندگان بخش پدافند هوايي اجرا مي‌شوند. حجم قابل توجه اين اقدامات ناظر بر مديريت فضای پروازی کشور است و بخشي نیز مربوط به عملیات پروازی شرکت‌های هواپیمايي ايراني در فضای پروازی خارج از ايران است که در تعامل سازمان هواپیمايي کشوری با شرکت‌های هواپیمايي و در قالب نظام‌نامه امنیتي و سامانه مديريت ايمني شرکت‌ها پیاده‌سازی مي‌شود.
3. در سطح عملیاتي، از زمان جنگ ايران و عراق، با هدف تامین امنیت فرودگاه‌ها و پروازهای کشور در برابر حملات احتمالي دشمن و تفکیک پروازهای تجاری از پروازهای ناشناس و متخاصم، يک ساختار از قرارگاه یکپارچه پدافند هوايي خاتم‌الانبیاء به هماهنگي با مديريت فضای پروازی کشور اختصاص داده شده که در سلسله مراتب مختلف وظیفه هماهنگي بین بخش دفاع هوايي و بخش پروازهای غیر نظامي را به صورت عملیاتي اجرا مي‌کند.
4. مراکز کنترل ناحیه پروازی با مرکز کنترل فضای کشور و واحدهای مراقبت پرواز فرودگاه‌های درون آن ناحیه در ارتباط هستند و بسته به نیاز و ضرورت، در برخي از فرودگاه‌ها نیز هماهنگ کننده دفاع هوايي وجود دارد. بخشهای نظامي با يکديگر در ارتباط هستند و علاوه بر ارتباطات نظامي، مرکز هماهنگي عملیاتي نظامي- غیرنظامي و هماهنگ کننده‌های دفاع هوايي با بخش غیر نظامي نیز در ارتباط مي‌باشند. اين ارتباطات در سه نوع ارتباطات کلامی، ارتباطات متن و داده و ارتباطات داده‌های راداری صورت مي‌پذيرد.
5. مجوزهای پروازی صادر شده که بر روی شبکه ارتباطات هوانوردی بین واحدهای مراقبت پرواز مبادله مي‌شوند، از طريق شبکه در اختیار مرکز هماهنگي عملیاتي نظامي-غیرنظامي نیز قرار مي‌گیرند.
در باب کلیر کردن حریم هوایی
📍 طبق قانون، تصمیم‌گیرنده در باب کلیر کردن حریم هوایی کشور بر عهده شورای عالی امنیت ملی به صورت عام و معاونت دفاعی دبیرخانه به صورت خاص است.
پس از تصویب عملیات شهید سلیمانی و قبل از اجرای آن، درباره لزوم کلیر کردن حریم هوایی کشور بحث و گفتگو شد.
گزینه روی میز تصمیم‌گیرندگان وجود داشت:
الف: کلیر کردن کامل حریم هوایی کشور در تمام کریدورها اعم از عبوری و داخلی
ب. تداوم فرآیند عادی پروازی کشور
ج. کلیر کردن کریدورهای متزاحم با عملیات موشکی
1. در شرایطی که هنوز جنگ (به معنای علمی،فنی) آغاز نشده، کلیر کردن تمام کریدورها لزومی ندارد. در زمان ۸ سال جنگ تحمیلی با وجود وقوع درگیری تمام عیار، حریم هوایی کلیر نشد و با تشکیل اتاق عملیات مشترک هوایی، مدیریت بخشهای نظامی و غیرنظامی به طور هم‍زمان صورت می‌گرفت و تجربه کاملا موفقی بود. بنابراین، با یک عملیات موشکی محدود الزامی بر کلیر کردن تمام کریدورهای کشور نیست و قرار شد از رویه‌ای که سال‌ها از آن استفاده شده و تجارب خوبی هم اندوخته شده بود، استفاده گردد. اما مصوب می‌شود که اگر عملیات شهید سلیمانی با پاسخ دوباره ایالات متحده مواجه شود، حریم هوایی کاملا کلیر شود.
2. زمانی که اقدامی تاکتیکی در حالت جنگی قرار است انجام شود، طبق پروسیجرهای مصوب قبلی باید حریم هوایی محدوده عملیات کلیر شود. پس نمی‌توان فرآیندهای هوایی غیر نظامی را به مانند قبل ادامه داد.
3. با توجه به حساسیت بسیار بالای پروازهای تجاری در صورت وقوع درگیری، مقرر شده بود که در صورت قطعي شدن حمله هوايي دشمن، تمامي عملیات پروازهای تجاری شامل پروازهای ورودی و خروجي به فرودگاه‌های کشور و پروازهای عبوری متوقف شود.
سپس بسته به شدت و مکان درگیری درباره ادامه عملیات تصمیم لازم اتخاذ و اعلام شود. لیکن با توجه به اينکه در صورت آغاز درگیری، امکان توقف آني پرواز هواپیماهايي که در مسیرهای پروازی قرار داشته باشند ممکن نخواهد بود، مسیرهايي که در صورت آغاز درگیری با احتمال بالاتری با عملیات نظامي دشمن تداخل داشتند "بدون در نظرگرفتن قطعي شدن درگیری و مستقل از آن"، به تدريج از ترافیک تخلیه شد و هدايت پروازهای جديد به اين مسیرها متوقف گرديد.
پس از مباحثات بسیار در جلسه‌ای متشکل از نظامیان و مدیران عالی، در نهایت مصوب می‌شود که حریم هوایی کشور در محدوده غرب و قسمتی از جنوب شامل نقاط ورودی کریدورهای UT331, UL223, M317/L319, UT430 کلیر شود.
4. در صورت وقوع درگیری، هواپیماهای تجاری که از فرودگاه‌های مشترک نظامي- غیر نظامي پرواز خود را آغاز کنند در معرض ريسک بالاتری از منظر شناسايي اشتباه و يا اصابت تصادفي توسط نیروهای غیرخودی قرار خواهند داشت.
در حالي که ريسک هدف قرار گرفتن در اثر شناسايي اشتباه برای هواپیماهای تجاری که از فرودگاه‌های تجاری پرواز خود را آغاز کنند کم‌تر ارزيابي شد.
برای کاهش ريسک شناسايي اشتباه پروازهای خروجي توسط نیروهای خودی، پیش‌بیني شد که تمامي پروازهای تجاری از هر فرودگاه غیر نظامي و يا مشترک ابتدا توسط شبکه پدافند هوايي شناسايي و دنبال شوند تا در صورت وقوع درگیری، نیروهای نظامي بتوانند با استفاده از شناخت کامل نسبت به هدايت پروازها به سمت مناطق ايمن به سرعت اقدام کنند.
پایان قسمت اول
منبع: yakfiheleshareh
