کشور امارات با حمایت از اکوسیستم استارتاپی، در سال ۲۰۲۰ به رتبه ۳۴ در شاخص جهانی نوآوری دست پیدا کرده است.
با وجود مشکلات زیاد در خاورمیانه از جمله جنگ در سوریه، یمن و منطقه قره‌باغ، مشکلات مختلف کشور عراق و ظهور افراط‌گرایی در برخی از مناطق، امید برای بهبود اوضاع اقتصادی در این منطقه کار دشواری است. همچنین مردم این منطقه با مشکلات مهم دیگری از جمله فقر، بیکاری جوانان، فساد و زیرساخت‌های ضعیف دست و پنجه نرم می‌کنند و همه این مشکلات، کارآفرینی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر را دشوار کرده است.
با این وجود برخی از دولت‌ها در خاورمیانه تلاش کرده‌اند تا با حمایت از اکوسیستم استارتاپی در کشور خود، به رشد اقتصادی برسند. یکی از آن‌ها، امارات متحده عربی و به ویژه شیخ نشین دبی است که شاهد رشد چشمگیری در اکوسیستم استارتاپی خود بوده است. امروزه دبی با تبدیل شدن به قطب سرمایه‌گذاری خاورمیانه، توانسته است علاوه بر بهبود وضع اقتصادی خود، به یکی از گزینه‌های احتمالی برای بزرگ‌ترین شهر استارتاپی جهان تبدیل شود.
دلایل زیادی وجود دارد که امارات به مقصدی جذاب برای استارتاپ‌هایی که به دنبال افزایش مقیاس هستند تبدیل شود. یکی از این دلایل، وضع قوانین حمایت‌کننده از کسبوکارهای نوپا در امارات است. در ماه اوت سال ۲۰۱۷ امارات متحده عربی به عنوان یکی از کشورهای عضو در شورای همکاری‌های خلیج فارس، برای نخستین‌بار مقرراتی را در زمینه سرمایه‌گذاری جمعی معرفی کرد. هدف از وضع این قوانین، کمک به استارتاپ‌ها و تلاش برای دستیابی به روش‌های جایگزین تأمین سرمایه برای آن‌ها بود.
رواج زبان انگلیسی از دیگر نکات برجسته امارات نسبت به دیگر کشورهای عرب زبان و خاورمیانه است. زیرساخت‌های بسیار پیشرفته و موقعیت استراتژیک این کشور، مالیات‌های بسیار کم، تنوع و پذیرش فرهنگی بالا با وجود عرب بودن کشور، جمعیت ثروتمند با فرهنگ مصرف‌کننده به عنوان مشتریان، حمایت‌های مادی و معنوی بسیار از طرف دولت و منابع مالی متنوع از دیگر دلایل اصلی این امر هستند.
همچنین تمرکز و تمایل رهبران این کشور برای پیشرفت فناوری و نوآوری، تبدیل شدن از مصرف‌کننده فناوری به تولید‌کننده فناوری و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت برای بهبود رتبه‌های شاخص آسانی کسب‌و‌کار (رتبه ۱۶ در ۲۰۱۹) و شاخص جهانی نوآوری (رتبه ۳۴ در سال ۲۰۲۰) و… امارات را در خط مقدم تحولات دیجیتالی منطقه قرار داده است و اکوسیستم استارتاپی آن را تبدیل به محل مناسبی برای پیشرفت کرده است. طبق آمار‌ها بیش از ۱۷۷۰ شتابدهنده، مرکز رشد، نهاد‌های حمایت‌کننده و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در اکوسیستم این کشور وجود دارد. در سال ۲۰۱۹ تعداد ۱۲۶ معامله سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های اماراتی انجام شده است که مبلغ ۴۱۸ میلیون دلار در کل سرمایه‌گذاری‌ها است.
کشور ترکیه نیز در ۱۰ سال گذشته، رشد عظیمی را در حوزه اقتصادی تجربه کرده است. آنکارا در کنار این رشد عظیم، برنامه ویژه و مهمی را برای استارتاپ‌ها و جذب سرمایه‌های خارجی تدوین و اجرا کرده تا بتواند کسبوکارهای آنلاین متعددی را راه‌اندازی کند. به همین خاطر امروزه شاهد فعالیت‌های گسترده شرکت‌های داخلی و خارجی در ترکیه هستیم. این امر نه تنها به اقتصاد این کشور کمک شایانی کرده، بلکه با ایجاد محیطی برای رقابت استارتاپ‌های داخلی و خارجی، به پیشرفت هرچه بیشتر استارتاپ‌های داخلی کمک کرده است.
در کنار این دو کشور، کویت نیز با داشتن واحد پول قدرتمند و جمعیت بالا توانسته است در عین جذب سرمایه‌گذاران و استارتاپ‌های خارجی، بستری را برای فعالیت و رشد استارتاپ‌های داخلی فراهم کند که این امر سبب رشد اکوسیستم داخلی این کشور شده است.
مردم کشور لبنان نیز از سال‌های گذشته فرهنگ کارآفرینی داشتند و در سال‌های اخیر شتابندهنده‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و مراکز رشد زیادی در پایتخت این کشور ایجاد شده تا بیروت به محل مناسبی برای استقرار استارتاپ‌های خاورمیانه تبدیل شود. از آن جایی که کشور لبنان، لیبرال‌ترین کشور در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است و سیستم بانکی به سبک کشورهای غربی دارد، بیروت به طور منحصر‌به‌فردی آماده ایجاد و رشد استارتاپ‌های موفق زیادی برای جهان عرب، خاورمیانه و کل دنیا است.
در مقابل اما بعضی دیگر از کشورهای منطقه نتوانسته‌اند در حوزه استارتاپی درخشش چشمگیری داشته باشند. برای مثال در بحرین سیاست باز گذاشتن درهای سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های بین‌المللی باعث شده حتی یک سایت فروشگاهی بومی در میان ۵۰ سایت پربازدید این کشور حضور نداشته باشد.
از دیگر کشورهای نه چندان موفق منطقه می‌توان به قطر، عمان، عراق و عربستان اشاره کرد زیرا شبکه‌های حمایتی و اکوسیستمی برای رشد و هدایت یک استارتاپ در این کشورها وجود ندارد و در نتیجه این کشورها مقصد خوبی برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر نیستند. برای مثال پرطرفدارترین سایت خرید و فروش آنلاین در کشور عربستان، سایت سوق است که در سال ۲۰۱۷ به شرکت آمازون واگذار شد.
در افق سال ١٤٠٤ هجری شمسی، از ایران به عنوان کشوری توسعه‌‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) نام برده شده است. برای دست یافتن به چنین جایگاهی، مواردی مانند جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.
رشد منفی اقتصاد، محدودیت‌های مبادلات خارجی و درک نادرست مدیران و سیاست‌گذاران کشور از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و نبود ظرفیت‌های جذب و انتقال صحیح و کامل فناوری دست به دست هم داده‌اند تا تورم، گرانی، افزایش نرخ بیکاری، کاهش واردات و صادرات و کاهش درآمد نفتی ایران، ضربه مهلکی بر پیکره اقتصاد کشورمان وارد کنند. به عقیده کارشناسان این حوزه، راه نجات از این رکود و پایداری بازار، توسعه بخش کارآفرینی و تولید کشور است. حضور کارآفرینان می‌تواند روزنه امیدی برای بهبود اقتصاد کشور باشد. لذا بهبود کیفیت اکوسیستم استارتاپی در ایران و فراهم کردن بستری امن برای فعالیت موسسات دانش‌بنیان در کشور، به منظور تحقق چشم‌انداز ١٤٠٤ ضروری است.
صندوق پژوهش و فناوری نوآفرین با هدف حمایت از استارتاپ‌های توانمند حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، وارد اکوسیستم استارتاپی ایران شده تا به رشد و شکوفایی اقتصادی کشور کمک کند و خوشبختانه در این راه از میزان مناسب سرمایه و حمایت سهامداران قدرتمندی برخوردار است.
