نویسنده: امیرحسین زارعی
اچ آی وی (HIV) یک ویروس نقص سیستم ایمنی به حساب می‌آید که سیستم ایمنی بدن انسان را مورد هدف قرار می‌دهد و با حمله به گلبول‌های سفید (CD۴) آن‌ها را از بین می‌برد. این ویروس مقاومت بدن انسان را در برابر بیماری‌های خطرناک و شایعی از قبیل انواع عفونت‌های قارچی و باکتریایی، انواع سرطان‌ها و بیماری سل از بین می‌برد. همچنین باید بدانید که علائم و عوارض این بیماری می‌تواند در زنان و مردان متفاوت باشد؛ اما به عنوان علائم اولیه این ویروس می‌توانیم به حالت تهوع، تورم غدد لنفاوی، گلو درد و تب و لرز اشاره کنیم. درمان این بیماری بسیار سخت است و در شرایطی صرفاً می‌توان آن را در بدن بیمار کنترل کرد و مانع پیشروی‌اش شد. در واقع ویروس HIV در صورت گسترش زیاد در بدن فرد مبتلا، در نهایت تبدیل به بیماری ایدز می‌شود.
در این مطلب به طور کامل علائم اصلی، راه‌های انتقال و همچنین روش‌های کنترل و درمان ویروس HIV را بررسی خواهیم کرد.
این بیماری در ماه‌های آغازین ابتلای فرد می‌تواند به راحتی گسترش پیدا کند، اما بسیاری از افراد تا مراحل بعدی و حتی نهایی این بیماری از ابتلای خود بی‌خبر خواهند ماند؛ چرا که در هفته‌های اولیه ابتلا به ویروس، بیشتر افراد علائمی را تجربه نمی‌کنند اما بعضی دیگر از افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند که شبیه به علائم آنفولانزا است:
در ادامه دو مرحله اصلی آغازین و پیشرفته گسترش این ویروس را بررسی می کنیم.
در واقع پس از اینکه سیستم ایمنی بدن در مبارزه با ویروس شکسته خورده و به مرور تضعیف می‌شود، علائم آغازین بیماری ناپدید می‌شوند. محققان و پزشکان این دوره را دوره‌ی نهفتگی یا بدون علامت در نظر می‌گیرند. اگر در دوره نهفتگی، این ویروس با درمان تخصصی تحت کنترل قرار نگیرد، سلول‌های CD۴ که وظیفه ایجاد هماهنگی سیستم ایمنی انسان را بر عهده دارند را از بین می‌برد و سیستم ایمنی بدن بیمار را نابود می‌کند. به همین دلیل پزشک از طریق آزمایش خون متوجه می‌شود که چه تعداد گلبول سفید در بیمار دن شما باقی مانده است.
مرحله آخر بیماری اچ آی وی، ایدز نام دارد و زمانی رخ می‌دهد که تعداد سلول‌های CD۴ در بدن به کمتر از ۲۰۰ عدد برسند و سیستم ایمنی به طور جدی آسیب دیده باشد. این مرحله می‌تواند فرد مبتلا را از پا بیاورد. در این مرحله بیمار در خطر بالای ابتدا به بیماری‌هایی از قبیل انواع سرطان و بیماری‌های ریوی همچون ذات‌الریه قرار می‌گیرد.
رفتار‌ها یا شرایطی که ریسک ابتلا به این ویروس را افزایش می‌دهند عبارتند از:
مواردی از قبیل روابط دهانی، مقعدی و واژینال بین یک فرد مبتلا به ویروس و یک فرد سالم خطر ابتلا به این ویروس را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. زمانی که مایعات بدن یک فرد مبتلا از جمله خون، مایع منی و مایع واژن به یک فرد سالم از طریق رابطه جنسی منتقل شوند، احتمال ابتلای فرد سالم بسیار بالا می‌رود؛ حتی اگر مقدار این مایعات ناچیز باشد. اما افرادی که پیش‌تر به بیماری‌های جنسی از جمله سیفلیس، هرپس و یا سوزاک مبتلا باشند، بیشتر در خطر ابتلا به ویروس اچ آی وی از طریق رابطه جنسی قرار می‌گیرند.
باید توجه داشته باشید که این بیماری بین جنس زن و مرد مشترک بوده و انتقال آن از هر دو جنس صورت می‌گیرد، یعنی چه مرد به مرد و چه زن به زن. همچنین باید بدانید که انتقال اچ آی وی از طریق خود ارضایی غیر ممکن است و فقط از طریق رابطه جنسی از یک فرد مبتلا به فرد سالم انتقال می‌یابد. به علاوه در صورتی که اسباب بازی‌های جنسی به اشتراک گذاشته شوند، امکان ابتلا به اچ آی وی از فرد مبتلایی که آن اسباب بازی جنسی مشترک را استفاده کرده باشد هم وجود دارد.
علی رغم احتمال ناچیز ابتلا از طریق برخورد با سوزن، اما به اشتراک گذاشتن سوزن‌های تزریقی که بین معتادان به مواد مخدر شایع است، یکی دیگر از راه دیگر انتقال محسوب می‌شود. همچنین استفاده از سوزن‌های مشترک برای خالکوبی و پیرسینگ هم دیگر راه انتقال این ویروس است. اشتراک‌گذاری سوزن‌های آلوده می‌تواند ویروسی همچون هپاتیت B که به مراتب ابتلا به آن از اچ آی وی آسان‌تر است را هم انتقال دهد. حائز اهمیت است که اچ آی وی از سطوح انتقال پیدا نمی‌کند؛ چرا که این ویروس در اکثر مواقع در خارج از بدن طی چند ساعت از بین می‌رود و نمی‌تواند زیاد عمر بکند.
در واقع نوزادان و جنین‌ها نیز در صورتی که مادر مبتلا به اچ آی وی باشد، در معرض ابتلا به این بیماری هستند. به همین علت مادران پیش از بارداری و در طول این دوران می‌بایست تست اچ آی وی را انجام دهند. این ویروس می‌تواند پیش از تولد یا پس از آن از طریق شیر مادر به فرزند انتقال پیدا کند. معمولاً برای کودکانی که از مادران مبتلا به دنیا آمده باشند و خودشان آلوده به ویروس نشده باشند، با هدف پیشگیری از بروز این بیماری دارو‌های مخصوصی تجویز می‌شود.
بر طبق آمار‌های رسمی، اخیراً در ایران بیشتری راه شیوع این ویروس از طریق رابطه جنسی بوده است. همچنین انتقال HIV از طریق سرنگ‌های آلوده در بین افراد معتاد هم تا حدی شایع است.
بهترین راه جلوگیری از بروز این بیماری، پرهیز از روابط جنسی محافظت نشده و پر خطر است. همچنین عدم استفاده از سوزن‌های از پیش استفاده شده هم اهمیت بسیار زیادی دارد.
در واقع رابطه جنسی باید ایمن باشد و نباید در طی آن از وسایل محافظتی دو بار استفاده کنید. در نهایت اگر این موارد رعایت نشود، باید حتماً در اولین فرصت تست اچ آی وی بدهید.
به علاوه در نظر داشته باشید که پرسش درباره مبتلا بودن شریک جنسی، راه مطمئنی نیست؛ چرا که ممکن پاسخ صادقانه‌ای دریافت نکنید یا اینکه فرد مبتلا نیز از ابتلای خود باخبر نباشد. همانطور که گفتیم، امکان دارد فرد مبتلا حتی تا ماه‌ها متوجه بیماری خود نشود و علائمی را تجربه نکند.
خوشبختانه این بیماری در مراحل اولیه قابل کنترل است و افراد مبتلا می‌توانند با تحت درمان قرار گرفتن، زندگی طولانی و بدون مشکلی داشته باشند. اما افرادی که مبتلا به ایدز در مرحله پایانی ویروس هستند و دارو نیز مصرف نمی‌کنند، تقریباً ۳ سال و یا کمتر عمر می‌کنند.
تا به امروز هیچ درمان قطعی برای اچ آی وی یافت نشده است، اما می‌توان این بیماری را در طی ۶ ماه از راه درمان‌های ضد ویروسی تحت کنترل درآورد. به این معنی که افراد مبتلا از این طریق می‌توانند زندگی طولانی مدت و سالمی داشته باشند. تا کنون محققانی که در حوزه درمان‌های قطعی تحقیق می‌کنند، درمانی که میزان ویروس اچ آی وی را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد را کشف نکردند. از سوی دیگر، محقق‌هایی به دنبال ریشه کن شدن ویروس هستند، آزمایش‌هایی نیز بر روی واکسن‌های اچ آی وی انجام داده‌اند، اما متأسفانه تاکنون این واکسن‌ها صرفاً سطح محافظت جزئی در برابر این ویروس را از خود بروز داده‌اند.
این ویروس اگر در شرایطی ویژه مثل خون خشک شده وجود داشته باشد، می‌تواند تا ۶ روز هم زنده بماند. اما با این حال قدرت سرایت اچ آی وی در خون خشک شده اغلب بسیار پایین است؛ چرا که ویروس‌ها در این شرایط آسیب دیده هستند. در مجموع بر اساس مطالعاتی که بر روی اچ آی وی صورت گرفته است، این ویروس زمانی که بیرون از بدن باشد زیاد زنده نمی‌ماند و ۹۰ تا ۹۹ درصد از توانایی خود را در طی چند ساعت از دست می‌دهد.
ویروس اچ آی وی اولین بار در سال ۱۳۶۶ خورشیدی از طریق واردات فرآورده‌های خونی آلوده از فرانسه به ایران ورود پیدا کرد و با اشتراک گذاشتن سوزن‌های مشترک بین معتادان تزریقی رواج پیدا کرد.
به طور کلی این ویروس از طریق روابط روزمره انتقال پیدا نمی‌کند؛ روابطی همچون بغل کردن، بوسیدن، لمس کردن دست یکدیگر و دیگر تماس‌های معمول. همچنین باید بدانید که HIV از طریق عطسه و سرفه، بزاق دهان، عرق پوست، مدفوع، ادرار و استفاده از حمام و دستشویی مشترک هم منتقل نمی‌شود.
بنابراین بهتر است نسبت به افرادی که می‌دانید مبتلا هستند حساسیت زیادی به خرج ندهید و آن‌ها را آزرده دل نکنید. فرد مبتلا نیز بایستی از کنش‌هایی که خود می‌داند باعث افزایش ریسک انتقال بیماری به دیگران می‌شوند نیز خودداری کند.
اگر دو یا چند تا از علائم ذکر شده را دارید، احتمالاً دارد که در در مرحله آغازین باشید و باید سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین اگر مطلع شدید که اخیراً با فردی که مبتلا به اچ آی وی بوده است تماس جنسی یا خونی داشته‌اید، نیاز فوری به پزشک خواهید داشت. بعد از مراجعه به متخصص و دادن تست اچ آی وی، بیماری در صورت وجود در بدن شما تشخیص داده می‌شود و روند کنترل و درمان به سرعت آغاز خواهد شد تا از پیشروی این ویروس جلوگیری شود.
