اختلال بیش فعالی/نقص توجه به اختصار ADHD، یک اختلال عصبی- رشدی است. عموما با تکانش گری غیر معمول ، رفتارهای ناگهانی، بی احتیاطی و کمبود توجه همراه است. اگر چه اختلال بیش فعالی/نقص توجه از بدو تولد در کودک وجود دارد، اما معمولا سن تشخیص از سه سالگی علی الخصوص سن مدرسه در نظر گرفته شده است. بهترین درمان شامل دارو درمانی است و در کنار آن از درمان های مکمل مانند بازی درمانی ، نوروفیدبک و ...استفاده می گردد. در صورت عدم درمان در کودکی، مشکل در بزرگسالی به صورت رها کردن مکرر شغل، اهمال کاری، رفتارهای انفجاری و گرایش شدید به مصرف الکل و مواد مخدر نمایان میگردد. انتخاب صحیح شغل در افراد با اختلال بیش فعالی/نقص توجه با توجه به چالش های خاص این افراد بیش از دیگران مهم و حیاتی است.
تعریف دقیق بیش فعالی /نقص توجه
اختلال بیش فعالی/نقص توجه (انگلیسی (Attention deficit hyperactivity disorder))که به اختصار ADHD نامیده می شود، یک اختلال روان پزشکی مغزی- عصبی مزمن است که به سه حالت بیش تکانشی، کمبود توجه و یا ترکیبی از هر دو وجود دارد. تشخیص نیاز به حداقل 6 نشانه از مجموع نشانه های ذکر شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی که به اختصار به آن DSM (انگلیسی: Diagnostic and Statistical Manual of Psychiatric Disorders)، گفته می شود، برای حداقل 6 ماه در بیش از یک مکان دارد. اختلال از بدو تولد وجود دارد و در صورت عدم درمان تا بزرگسالی ادامه می یابد.
نشانه های بیش فعالی چیست؟
براساس آ خرین نسخه DSM5 که معتبرترین مرجع اختلالات روانی است؛ نشانه های بیش فعالی/نقص توجه به شرح زیر است:
سن تشخیص
اگر چه کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه از بدو تولد دارای این اختلال می باشد؛ اما عموما تا قبل از سه سالگی تشخیص اختلال مشکل است. نقطه اوج بروز اختلال سن مدرسه در نظر گرفته شده است. زیرا در این سن مشکلات مربوط به انجام تکالیف، عدم رعایت نظم کلاسی، عدم رعایت نوبت در صحبت کردن و پریدن مابین سخن همکلاسی هاو معلمین باعث به صدا در آمدن زنگ خطر برای والدین می گردد.
درمان
اساسا خط مقدم درمان توصیه شده در خصوص بیش فعالی/نقص توجه استفاده از دارو است. علی‌رغم این توصیه با توجه به عوارض جانبی داروها، خانواده ها در بیشتر مواقع روی خوش به این نوع درمان نشان نمی دهند. ضمن آن که درمان دارویی تنها در گستره زمانی محدود، به طور مثال در 4 تا 6 ساعت پس از مصرف دارو مؤثر است. بعد از قطع دارو مشکلات به همان شدت باقی می ماند. بدین منظور درمانی های مکمل دیگر از جمله بازی درمانی، بیوفیدبک یا نوروفیدبک، رفتار درمانی، طبیعت درمانی، موسیقی درمانی و ... به صورت جداگانه یا همزمان با مصرف دارو جهت کنترل بیش فعالی/نقص توجه مورد استفاده قرار می گیرد.
بیش فعالی/نقص توجه در بزرگسالی
با توجه به نقش های متفاوت خانوادگی و اجتماعی افراد در بزرگسالی، مشکلات یک بزرگسال مبتلا به اختلال بیش فعالی دارای جنبه های متفاوت است. اساسی ترین این مشکلات عبارتند از :
1- عدم موفقیت در پایان دادن به موقع پروژه های محوله با توجه به تمرکز پایین و مدیریت زمان ضعیف در محیط کار باعث رضایتی های کارفرما را به دنبال دارد.
2- با توجه به صبور نبودن، عدم کنترل عصبانیت، خشم ناگهانی و انفجاری و عدم توجه به نیاز طرف مقابل، اغلب در روابط میان فردی دچار معضل جدی هستند.
3- سلامت روانی بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه به طور معمول با مشکلات جدی همانند افسردگی، اضطراب مواجه است. همچنین با توجه به چالش های جدی این افراد برای داشتن خواب با کیفیت، خطر ابتلا به فرسودگی جسمی و روانی وجود دارد.
4- مشکل در برنامه ریزی و سازماندهی امور، درگیری های شدید مالی را به همراه دارد.
5- علاقه افراطی این افراد به انجام بعضی از امور باعث گرایش به مصرف الکل و مواد اعتیاد آور است.
مشاغل مناسب افراد بیش فعال
اغلب مشاغل خدماتی که نیازمند به اقدام سریع ، مشاغلی که نیازمند تحرک بالا، انواع مشاغل انعطاف‌پذیر، مشاغلی که امکان کمک به دیگران در آن بالاست و مشاغلی که پیچیدگی و تنوع را همزمان دارند و مانع از ایجاد ملال می گردد؛ برای افراد بیش فعال/نقص توجه مناسب هستند. مانند:
به عنوان جمع‌بندی باید گفت که کودک یا بزرگسال بیش فعال یک فرد با شیطنت بسیار یا تربیت غلط نیست. بلکه نوع ساختار و کارکرد مغز این افراد به‌صورتی متفاوت از افراد دیگر برنامه ریزی و فعالیت می نماید. این اختلال در تمام طول زندگی همراه فرد مبتلا است. اقدام به موقع در جهت درمان این اختلال منجر به بهبود عزت نفس و کاهش مشکلات روانی این اختلال از جمله اضطراب و افسردگی می گردد. اساسا سن مناسب درمان اقدام در کودکی است اما تشخیص و درمان این اختلال حتی در سن بزرگسالی می تواند بسیاری از مشکلات این افراد را حل نماید. مراجعه به روان‌شناس متخصص این امر می تواند اولین گام در جهت رسیدن به این دست‌آورد باشد.
