«مرد عینکی» فیلمی کمدی-اکشن به کارگردانی «کریم امینی»، تهیهکنندگی «سید ابراهیم عامریان» و نویسندگی «حمزه صالحی» محصول سال ۱۴۰۲ است که از مرداد ۱۴۰۴ در سینماهای ایران اکران شد.این فیلم دربارهٔ مردی به نام «حلیم رایگان» است که به تمیز کردن سرویس بهداشتی میپردازد. او به دلیل گرفتن هزینه سرویس از مردم اخراج میشود و با داد و فریاد شروع به اعتراض میکند. در مدت کمی کلیپ داد و فریاد «حلیم» در فضای مجازی بین همه میچرخد...
اولین مورد اینکه، این مدل فیلمها با هدف سرگرمی مخاطب ساخته میشوند و نمیخواهند پیام روانشناختی یا فلسفی خاصی ارائه دهند. هیچ اشکالی ندارد و اتفاقاً بسیار هم خوب است. اما هر فیلمی با هر هدفی به شرطی قابلقبول می باشد که با کیفیت مناسبی ارائهشود. حالا کمدی باشد یا فلسفی، عامهپسند باشد یا خاصپسند، مهم نیست؛ کیفیت اهمیت دارد و حرف اول را میزند، نه ژانر و پیام. کمدیهای بسیار خوبی در فضای سرگرمی سازی در سینمای ایران ساختهشدهاند. نمونهی موفقش فیلم «ورود آقایان ممنوع». حالا چرا «مرد عینکی» که هدفش سرگرمی است، در میانه، دو مرتبه کاراکتری که به شکل مردی سادهلوح معرفی شده را در نمایی نزدیک از صورتش درحال گفتن دیالوگهای اجتماعی غلیظ نشان میدهد که نه به این آدم میآید و نه به این فیلم؟ احتمالا به خاطر پخششدن این دو سکانس به عنوان اهرم تبلیغاتی در اینستاگرام و معرفی این موقعیتها با این عنوان که این فیلم دغدغه دارد.
«طنز تلخ» عالی است، به شرطی که در طول فیلم هم این فضا جاری باشد، نه اینکه به شکلی نمایش داده شود انگار که از فیلم دیگری آمده و به این فیلم چسبیده.
فیلمنامهی فیلم، چندپاره و بسیار ضعیف نوشتهشده. بخش اول آن یک کمدی با شوخی های بینمک و کسلکننده است که به جز سکانس گروگان گیری چینی ها (که کمی از مخاطب در سالن سینما خنده گرفت)، نمی خنداند و خستهکننده هم هست. سپس، ناگهان تبدیل به یک اکشن به سبک «جان ویک» میشود. مهم ترین نقطه قوت فیلمنامه، ایده اش است. ایدهی یک خطی فیلم با این وجود که بسیار شبیه به یک فیلم خارجی معروف است، به خودی خود جذاب بهنظر میرسد و پتانسیل لازم برای یک کمدی خنده دار و سرگرم کننده را دارد اما خوب پرداخت نشده.
از آن طرف، حداقل انتظاری که از یک فیلم طنز قابل قبول میرود، خندهدار بودن است و در طول تماشای این فیلم، صدای خنده ی محسوسی در سالن سینما شنیده نشد. «مرد عینکی» شوخی های کمی دارد که عده ای از همین تعداد بسیار تکراری و باقی، بی نمک هستند. شوخی هایی مانند نحوه ی برخورد دیگران با نام «حلیم» یا لجبازی او با کاراکتری به نام «نسترن» دیگر کار نمی کند و کلیشه ای شده.
دیگر دلیلی که «مرد عینکی» نمیخنداند، فارغ از شوخی های ضعیفش، شخصیتپردازی است. به طور کلی، یکی از مهمترین موضوعات در یک فیلمنامه، ساخت و پرداخت کاراکترها است. این مورد در یک فیلم کمدی اهمیت دوچندانی دارد. ما باید شخصیتها را بشناسیم تا به اعمالشان بخندیم. به عنوان مثال، فیلم «مارمولک» که یکی از محبوبترین کمدیهای سینمایایران است، کاراکتر «رضا» را در پردهی اول، معرفی و در طول فیلم کاملاً به مخاطب میشناساند. این شخصیت قابلدرک و ملموس میشود. بعد از آن، میتوانیم به تغییر موقعیتش، شوخی هایش و... بخندیم اما اگر شخصیتهای مهم قصه به شکل قابلدفاعی ساختهنشوند، دیگر امکان شوخیپردازی موفق و... بسیار دشوار میگردد. «مرد عینکی» در شخصیت پردازی ضعف جدی دارد. شاید مهمترین اشکال فیلم همین باشد.
تقریبا هیچ کدام از کاراکترها نمیتوانند تبدیل به شخصیت شوند و حتی به زور می شود آنها را یک تیپ فرض کرد. به عنوان مثال، شخصیتی که «هومن حاجی عبداللهی» ایفا میکند، چه ویژگی هایی دارد؟ چه مدل شخصیتی است؟ هیچ کدامش مشخص نیست. همهی کاراکترها اینچنین هستند. حتی شخصیت اصلی فیلم هم وضعیتی نامشخص دارد.
(هشدار: این پاراگراف فراز مهم داستان فیلم را لو میدهد) چرخش داستانی فیلم پیش زمینهای ندارد. از حلیم رایگانی که تا آن جای فیلم دیدیم، برنمیآید که ناگهان تبدیل به فردی با توانایی بدنی بالا و تروریستی بسیار باهوش شود که یکتنه یک لشکر را حریف است. اصلا برنمی آید. همین نکته فیلمنامه را چندپاره کرده. فیلم جوری پرداختشده که انگار بخش اولش را یک گروه ساختهاند و بخش دومش را دیگری. تفکیک این دو شخصیت در فیلمنامه، قابل باور رخ نمی دهد. داستانک عاشقانهای هم که در اواخر فیلم روایت میشود، اوضاع را شلختهتر میکند و فیلم رسماً تبدیل میشود به اثری که وارد بسیاری از ژانر ها می شود، اما در هیچکدام، مستقیم به هدف نمیزند.
فیلم، یک روند مشخص و تکراری دارد. این کاراکتر گروگان گرفته میشود، اعضای گروهکی می آیند و بقیه را به قتل میرسانند و خودشان این کاراکتر را می ربایند. می توان به سادگی سکانسها و موقعیتهایی را از آن را حذف کرد، بدون اینکه فیلم لطمهای ببیند و این اصلا نکتهی مثبتی نیست. به عنوان مثال، موقعیت حضور این افراد در کشتی را می شود حذف کرد و مستقیم به داستانک بعدی پرید. چون نه شوخی های جالبی دارد و نه ارزش افزوده ای برای فیلم!
سکانس آغازین فیلم، مخاطب را تا حدی تحریک به تماشای ادامه ی «مرد عینکی» می کند. حرکت ماشین ها و هلیکپوترها، گرفتن تست و ... بیننده را به شکل مثبتی کنجکاو و آماده ی فیلم کمدی اکشن می کند اما پس از نمایش لوگوی فیلم این روند صعودی، به هم میریزد.
کارگردانی فیلم و مسائل فنی، واقعا نکات قابل عنوان خاصی ندارند اما در این بخش ها، در مجموع، کمی جلوتر از فیلمنامه می ایستد.
از معدود نکات مثبت فیلم، طراحی و اجرای سکانس های اکشنش است که با کیفیت نسبتاً خوب و قابل باوری جلو میرود. بخش دوم فیلم، از منظر کیفیت اکشن، به نسبت دیگر کارهای اکشن سالهای اخیر سینمای ایران، خیلیخوب و با جلوه های ویژهی استانداردی به نمایش گذاشته می شود. حرکت هلیکوپترها و دیگر اجزای نظامی بسیار جلوتر از دیگر آثار چند سال اخیر شکل گرفته. این مورد، بسیار مثبت و قابل تامل است و نوید ورود ژانرهای جدید را می دهد. سکانس های اکشن در خیلی از لحظات فیلم را نجات داده اند.
موسیقی متن فیلم و افکتهای صوتی هم با فضای کمدی فیلم، رابطهی خوبی برقرار میکنند و یکی از نقاط قوت فیلم به شمار میرود.
به طور کلی، چه از منظر فیلمنامه و چه از منظر تدوین، فیلم از در طول یک ساعت و چهل دقیقه، مدام از ریتم میافتد اما تلاش شده که با تنوع لوکیشن بسیار زیاد، این موضوع حلشود.
بازیگران فیلم «مرد عینکی»، فیلمنامهی ضعیف و شخصیتهایی شکل نگرفته در اختیار داشتهاند و طبیعتاً نمیتوانند بازیهای خوبی را به نمایش بگذارند. اما یادمان نرود که از «بهرام افشاری»، «مهدی هاشمی» و «هومن حاج عبداللهی» بازی خوب در ژانر کمدی دیدهایم و بازیشان در این فیلم هم فاجعه یا بسیار بد نیست اما تعریفی هم ندارد و نقش آفرینی های ضعیف و اغلب کلیشه ای به شمار می روند. به عنوان مثال، «مهدی هاشمی» دقیقاً دارد همان نقشش را در سری فیلم «تگزاس» ایفا میکند. همان لحن، همان رفتارها و همان تیپ، تنها با گریمی کمی متفاوت...
«مرد عینکی» بیش از حد روی «بهرام افشاری» حساب باز کرده. اما مگر یک بازیگر (که انصافا «افشاری» بازیگر توانمندی است) چقدر میتواند روی کیفیت فیلم تاثیر بگذارد؟ بازیگر که نمیتواند ضعف فیلمنامه و کارگردانی را جبران کند. «بهرام افشاری» در این فیلم به طور کلی قابل قبول و جلوتر از بقیه ی بازیگران است و فیزیک او نیز به باورپذیری بخشهای اکشن کمک کرده اما هرچقدر هم که او جلوی دوربین خوب ظاهر شود، در نهایت نمیتواند کلیت فیلم را نجات دهد.
دربارهی این فیلم واقعا نمیشود بیشتر نوشت. فیلم سینمایی «مرد عینکی» نه بانمک و نه سرگرم کننده است و یکی از آثار ضعیف سینمای کمدی ایران به حساب می آید.
کسری شایسته
