اگر شما هم از جمله کسانی باشید که بر روی پروژه‌های چوبی و نجاری کار می‌کنید و سر و کارتان به کندن، تراشیدن و ساختن محصولات چوبی گره خورده و یا علاقمند به تولیدات جذاب از جنس چوب باشید، احتمالا همین حالا بسیاری از ابزارهای مربوط به عملیات نجاری مثل اره، دریل، گیره و... در خانه و کارگاه‌تان موجود است. اما آیا تا بحال با مغار کار کرده‌اید؟ حتما نام آن به گوشتان خورده و امکان دارد چند مدل مغار را هم از نزدیک دیده باشید؛ اما شاید همیشه برایتان سوال بوده که مغارها چه شکل های متفاوتی دارند؟ انواع مغار چیست؟ هر مغار چه کاربردی دارد؟ اصلا آیا داشتن مغار برای انجام یک کار چوبی مفید است؟... بیایید بدون اتلاف وقت با این ابزار محبوب آشنا شده و به بررسی سایزهای مغار، معرفی مغار و تفاوت انواع مغار و ... بپردازیم.
به طور کلی و عمومی این ابزار برای کار با چوب بکار می‌رود و مغار به انگلیسی با نام Wood Chisel شناخته می‌شود. تعریف پایه‌ای و کار اصلی مغار از سال های اولیه تاریخ تا به امروز به عنوان ابزاری برای شکل دادن چوب توصیف شده و عمر استفاده از آن حالا به حدود 8000 سال می‌رسد! یک وسیله به ظاهر ساده که از 2 قسمت کلی دسته و تیغه تشکیل شده اما همین ابزار ساده می‌تواند کارهای بسیار مهم و مختلفی را در یک کارگاه نجاری انجام دهد. سابیدن گوشه‌های یک قطعه چوبی، اتصال دو قطعه چوب بصورت دم چلچله‌ای، قرنیزی، خرطومی، کام و زبانه‌ای بدون استفاده از هیچ نوع چسب و مایع دیگر بطوری که حتی از چسب هم محکم‌تر باشد، حکاکی چوب و شکل دادن روی سطح وسایل، طراحی و خراطی، ظریف کاری و کنده کاری چوب، منبت کاری و ... از جمله کارهای اصلی استفاده از مغار است.
فرض کنید روزی به این توانایی برسید که بدون استفاده بیش از حد از ابزارآلات عمومی و با کمترین استفاده از اره، چسب، پیچ و غیره ... بتوانید یک میز و وسیله چوبی با ساختار مستحکم و طرح حرفه‌ای بسازید! این کار با ابزارهای مخصوص نجاری مثل مغار قابل انجام است. واقعیت این است که استفاده از ابزارهای مهارتی و حرفه‌ای مثل مغار در صنایع چوبی و کار با چوب، شما را از یک سازنده معمولی به یک ماهر و پیشه‌ور تبدیل خواهد کرد. به همین منظور بهتر است با انواع مغار آشنا شویم.
مغارها انواع بسیار گسترده و زیادی دارند. تعداد این محصولات آنقدر متنوع است که شما حتی به عنوان یک سازنده ماهر تولیدات چوبی هم نیازی به داشتن تمام آنها ندارید اما دانستن انواع و کاربری متفاوت آنها مهم و لازم است. انواع مغار بر اساس دسته بندی‌های مختلفی صورت می‌گیرد. از نوع لبه و شکل تیغه مغار گرفته تا سایز و اندازه دسته آن، تا جنس ساخت و تکنولوژی ساختمان داخلی یا نحوه استفاده مغار، گروه بندی مختلف آن را تشکیل می‌دهد. اما بطور کلی و استاندارد مغارها در 4 دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام زیر گروه‌های خود را دارند.
اولین و قدیمی‌ترین نوع این ابزارها، مدل مغار کلاسیک است. وسیله‌ای که برای حک کردن، تکه برداری و لایه بردارای هدفمند یک قطعه از چوب استفاده می‌شد. امروزه به نوع حکاکی و چکشی، مغار منبت کاری یا به انگلیسی Carving و یا معروف تر از آن Bench Chisel می‌گویند. مغار چکشی یا اسکنه حکاکی معمولا اولین مغاری است که در آغاز خط اندازی و حک کردن عمیق روی چوب استفاده می‌شود تا چارچوب اولیه و اصلی طرح و عملیاتی که قرار است در نهایت روی آن قطعه انجام شود به اجرا در بیاید. حکاکی روی چوب با مغار از این گروه شروع شده و این مغارها اغلب توان کار با چکش نجاری یا پتک نجاری Mallet را دارند و به اصطلاح مغار چکش خور هستند. مغار منبت کاری برای ظریف کاری استفاده نمی‌شود و استفاده از آن بیشتر برای اجرای خطوط عمیق اولیه کلی و نشان دادن ادامه راه استاد کار در پروژه چوبکاری است. در ادامه با انواع این دسته مغار آشنا می‌شویم.
مغار تخت یا مغار Flat به نوعی معروفترین نوع مغار حکاکی در بازار و دنیاست که در چند مدل و کاربری ساخته می‌شود. برجسته‌ترین مشخصه این مغار شکل تخت تیغه آن است که لبه آن بصورت یکطرفه تخت و پخ زده شده ساخته شده تا نفوذ راحتی در چوب صورت بگیرد. تیغه این مدل اغلب به دلیل محکم و پهن بودن توانایی ضربه پذیری خوبی دارد و مهمترین کارکرد مغار تخت در لایه برداری به مقدار زیاد و خط اندازی صاف است. عرض تیغ مغار تخت از 10 میلی متر به بالاتر ساخته می‌شود و طول تیغه آنها کمتر از 100 میلی متر نخواهد بود. دسته مغار تخت نه فقط از جنس چوب، که گاهی از پلاستیک ضربه خور یا فلز یا ترکیبی از هر دو ساخته می‌شود و معمولا در بالای دسته به حلقه تحمل ضربه چکش مجهز است. مغار تخت به تنهایی انواع مختلفی دارد که بنا به کاربری، نام‌های گوناگونی روی آن گذاشته می‌شود. مثلا مغار فورمر Firmer یک نوع از مغار تخت قدرتمند است که در فرم دهی سطوح بزرگ چوبی مثل کاربری قایق سازی بکار می‌رود.
مغار گلویی نوعی دیگری از گروه مغار حکاکی و ضربه خور است. شکل تیغه مغار گلویی یا به انگلیسی Gouge دارای یک انحنای کامل نیم دایره بوده که در سایزهای مختلف این میزان انحنا و زاویه‌ی سر بنا به نیاز کاربر و شکل حکاکی و زاویه خطی که قرار است کنده شود، کم و زیاد می‌شود. این میزان باز و بسته بودن سر و تیغه، خود مغار گلویی را به چند نوع دیگر به نام‌های مغار تمام گلویی، مغار باز و مغار نیم باز (مغار سر صاف) تقسیم می‌کند. این حالت‌ها در کارکرد و قدرت براده برداری مغار تاثیر دارند؛ به طور مثال تفاوت مغار نیم باز یا مغار سر صاف با مغار تمام گلویی در این است که مغار نیم باز از انحنای کمتری در لبه برخوردار است و می‌تواند ضمن ضربه پذیری، با شدت کمتر و ملایم‌تری خطوط را یجاد کند و بار کمتری از روی سطح بردارد.
مغار گوشه بردار، مغر کرنر یا مغار شفره، دارای یک تیغه با حالتی سه گوش است که مخصوص جدا کردن دو گوشه، ایجاد طرح پیچی و شیار زنی و ساختن شکل گوشه‌های مربعی و مستطیلی استفاده می‌شود. به مغار شفره به دلیل شکل نوک تیغه آن مغار وی شکل یا همان V شکل هم می‌گویند. از این مغار در کاربری‌های کابینت سازی، تابلو و قاب‌سازی برای در آوردن گوشه‌های زاویه دار و 90 درجه به وفور استفاده می‌گردد.
یکی از شبیه ترین مغارها به مغار تخت، مغار اریب یا مغار Beveled Edge است. تفاوت تیغه این مغار با مغار تخت در این است که امتداد تیغ فلزی آن تخت نیست، به طوری که شکل و پهنای تیغه دارای شیب ثابت و یا متغیر است. در مدل شیب متغیر، زاویه عرضی و شیب تیغه از قسمت از نوک به سمت دسته تغییر کرده و بازتر می‌شود. این طراحی کمک می‌کند تا از مغار مورب بتوان برای حکاکی در فضاهای تنگ و با دسترسی سخت همزمان با اعمال فشار زیاد استفاده کرد.
گروه اصلی دوم مغارها، دسته اسکنه خراطی یا به انگلیسی مغار Paring Chisel است. بزرگترین و بارزترین تفاوت مغار خراطی نسبت به گروه اول اینست که دستگیره این مغارها طراحی دقیق‌تر و خوش دست‌تر و تیغه کاملا ظریف‌تری دارند. مغار خراطی چوب یا مغارهای Paring ضربه خور نیستند و نمی‌توان از چکش و پتک نجاری برای کار با آنها استفاده کرد، برای همین دسته مغار خراطی با هر طول کوچک و بزرگی که باشد بصورت ارگونومیک و حتی گاهی قطورتر ساخته می‌شود؛ چرا که کاربر باید بتواند براحتی با دست با آن کار کند. تیغه این مغارها نیز چه عریض باشند و چه باریک، طول بلندتری نسبت به مغار حکاکی دارند. در ادامه مطلب با انواع مغار خراطی آشنا می‌شویم.
به جرات می‌توان گفت مغار مشتی در گروه خراطی تنها مدل دسته کوچک و کوتاه است. این نوع مغار که به آنها مغار کوتاه نیز گفته می‌شود، طول کوچکتری نسبت به سایز مغارها دارند و مشخصه ظاهریشان دسته ضخیم و کوتاه آنهاست. مغار مشتی با مدل تیغه‌های متفاوتی ساخته می‌شود که بسیاری از آنها شبیه به تیغه‌های نوع حکاکی اند با این تفاوت که قابلیت ضربه پذیری با پتک نجاری را ندارند. به این گروه مغار دسته گلابی نیز گفته می‌شود.
مغار انگشتی یا مغار قلمی که به نام مغار مدادی هم معروف شده، نوعی از مغار ظریف کاری خراطی است که تیغه‌های آن به صورت و اشکال متنوع مثل سر صاف، تخت، گلویی، شفره و ... ساخته می‌شود. مشخص ترین ویژگی این مغار طراحی باریک و مدادی بلند دستگیره آن است. این نوع مغار امکان ضربه پذیری با چکش را ندارد و مخصوص حکاکی اولیه نیست. بلکه برای خراطی های نهایی تزیینی و ریز دقیق روی خطوط نقش و نگار، طرح زدن و تمیز کردن شیارهای کوچک، پرداخت و اجرا کردن طرح های زیبا و از قبل آماده شده روی کاغذ، طراحی نقوش دسته قاشق و چنگال و بشقاب و ظروف آشپزخانه، خراطی اشکالی مثل گل و گیاه روی سطوح چوب و طراحی جزییات چهره سازی مجسمه های چوبی و ... است. مغار انگشتی به نام مغار پیکر تراشی هم به حساب می‌آید و از جمله مغار های هنری مخصوص هنرمندان تجسمی است.
مغار خم یا به انگلیسی Bent Chisel یکی از پر استفاده ترین مغارهای خراطی و دارای یک تیغه منحنی و کمانی است. مقدار خمیدگی و آرک این مغارها کاملا مشهود و زیاد بوده تا برای لایه برداری با بار زیاد و عمیق استفاده شوند. مغار خمیده کلاسیک دارای تیغه هلالی است.
اما دو نوع دیگر از مغارهای خمیده، یکی مغار دسته کج و دیگری مغار میل لنگی Crank است. مغار دسته کج همانطور که از نامش پیداست دارای یک دسته زاویه دار و کج شده در نقطه اتصال تیغه و دسته بوده و مدل دوم یعنی مغار میل لنگی، بجای داشتن هلال و آرک و یا دسته کج، دارای یک پله در طول تیغه است که قسمت فلزی و بلندی تیغ آن را به دو سطح پله‌ای و موازی تبدیل می‌کند. این مغارها به دلیل داشتن سطح اتکای زیاد به لطف وجود تیغه پله‌ای یا زاویه دار، برای دسترسی به فضاها و سطوح سخت، بار برداری زیاد بدون ضربه و کار در این شرایط مشابه بسیار مناسب هستند.
مغار قاشقی به نوعی یک مغار گلویی ضد ضربه پذیری است که گلویی آن عمق بیشتری دارد. در واقع مغار قاشقی ترکیبی از یک مغار خمیده و مغار گلویی بوده که شکل و طراحی جلوی تیغه آن با یک میله مستقیم متصل شده به لبه‌ای قاشق شکل و با عمق زیاد است. این مغار میزان بار برداری بیشتر نسبت به مغار خمیده دارد.
یکی از زیرگروه های مغار قاشقی که کاربری آن مشابه و همنام اسمش است اما تفاوت‌های کوچکی با مغار قاشقی دارد، سری مغار قاشق تراشی است. مغارهای قاشق تراشی از گروه مغار گلویی خراطی بدون ضربه پذیری هستند که با نوک های مختلف خمیده و منحنی ساخته می‌شوند. مثل مغار قلابی یا مغار هوک Hook که به آن مغار قو شکل (شبیه به گردن قو) نیز گفته می‌شود، مغار لوپ Loop یا مغار حلقه ای، مغار پارویی و البته برخی مغارهای خمیده پروفیلی که زاویه و سایز عمق آنها بنا به نیاز و میزان گودی که قرار است ایجاد کنند تغییر می‌کند. از این سری به عنوان مغار تراش قاشق، مغار گود کردن ظروف چوبی، مغار لیوان تراشی و مغار پیاله چوبی و مغار کاسه تراشی خراطی یاد شده و برای خراطی روی چوب‌های بامبو و ساخت وسایل چوبی آشپزخانه استفاده می‌گردد.
مغار سرکج یا به انگلیسی مغار Skew با تیغه‌ای تقریبا شبیه به مغار تخت ارائه می‌شود اما نوک آن به سمت راست یا چپ کج و مورب است. در واقع این نوع مغار از معدود انواعی است که مخصوص کاربران چپ دست و راست دست بطور جداگانه ساخته می‌شود. مغار سر کج برای صاف کردن و پرداخت گوشه‌های از قبل حکاکی شده، تمیزکاری اتصال دم چلچله ای و بطور کلی پرداخت نهایی سطوحی که برای متصل کردن دو قطعه چوبی از قبل خراطی شده‌اند استفاده می‌شود.
مغار کنده کاری یا یه اصطلاح فنی و انگلیسی مغار Mortise نوعی از این ابزار چوب کاری است که تیغه ضخیم و بسیار محکمی دارد. این گروه مغار برای کنده کاری سنگین و عمیق مستقیم چوب و تخته‌های مستحکم و حجیم، در آوردن جای اتصال مثل کام و زبانه، تراشکاری عمیق روی قطعات و وسایل از قبل ساخته شده مثل وردنه، شفت و محور چوبی، کار با ماشین تراش و از این دست کاربری‌ها استفاده می‌شود. مغار کنده کاری بنا به نیاز کاربر و نوع استفاده در پروژه، هم بصورت چکش خور و هم مدل غیر پتکی ساخته می‌شوند.
مغار کام کنی یا مغار زبانه شناخته شده ترین مغار کنده کاری است. در پروژه‌های درب و پنجره سازی بخصوص نجارانی که درب اتاق می‌سازند به وفور از این ابزار استفاده می‌کنند. مغار کام کن یک تیغه با سطح مقطع مربع دارد که نوک آن نیز بصورت یکطرفه لبه دار و تیز است. این نوع مغار با ضربه های پتک براحتی می‌تواند بطور عمیق در سطوح چوبی نفوذ کند و شیاری باریک اما عمیق برای اتصال یک قطعه دیگر ایجاد کند. یک نوع دیگر از مغار کام کنی، مغار دم چلچله است که برای برش و کنده کاری اتصالات دم چلچله ای کاربرد دارد.
دو نوع از مدل های محدود مغار که قابلیت تعویض تیغه دارند مغار سوزنی یا Tang و مغار سوکتی Socket است. مغار سوزنی ساختار ضعیف‌تری نسبت به سوکتی دارد و قابل کار کردن با چکش نیست. تیغه این مغار با یک میله باریک سوزنی به دسته وصل شده و قابل تعویض است. اما مغارهای سوکتی به دلیل مکانیزم تعویض و ساخت بهترشان به این نام معروف شده‌اند؛ چرا که قابلیت جدا شدن دسته و تیغه را به شکلی سوکتی دارند تا کاربر بتواند هر نوع تیغه و مغاری که بخواهد روی آن سوار کند. مغار سوکتی قوی‌تر از نوع سوزنی است و دسته آنها صنعتی بوده و حتما بصورت ضربه خور ساخته می‌شود تا بتواند ضربه های چکش نجاری را تحمل کند.
مغار تراشکاری یا Lathe Chisel از خانواده مغارهای صنعتی و سایز بزرگ هستند. این گروه ابزار اگر چه تیغه های بزرگ و قوی دارند اما اغلب برای کار با دست بکار می‌روند. در واقع مغار مخصوص تراش نوعی از مغار صنعتی است که برای شرایط بستن قطعه چوبی به دستگاه و ماشین تراش استفاده می‌شود تا بتواند در سرعت چرخش بالای دستگاه تراش، روی قطعه مورد نظر کار خود را انجام دهد. مغارهای تراشکاری تیغه بسیار مستحکم و تیزی دارند و به دلیل nhajk سایز بزرگ باید با دو دست آنها را مهار کرد و کار با این گروه تجربه مناسبی را می‌طلبد. ایجاد نقش و نگار، حک کردن خطوط روی وسایل چوبی ضخیم با سرعت بالا، تنظیم و ساخت شفت و محور چوبی کاربرد اصلی مغار تراشکاری بوده و با شکل‌های متفاوت تیغه بصورت تخت، سر کج، گلویی و ... ساخته می‌شوند.
این مدل نوعی از مغار زیر گروه تراشکاری و کنده کاری است که شباهت زیادی به مغار گلویی دارد و برای خط اندازی روی کاسه و اجسام گرد چوبی با سرعت بالا هنگام نصب روی ماشین تراش استفاده می‌شود. دقت کنید که مغار کاسه تراش مخصوص ماشین تراشکاری با مغار خراطی کاسه تراش دستی و معمولی فرق دارد؛ این مغار تنها با دستگاه تراش کار کرده و تیغه به مراتب قویتری نسبت به نوع ساده دستی دارد. مغار تراش کاسه با دستگاه تراش برای عمق دهی و گود کردن داخل کاسه نیست، بلکه از آن برای ایجاد شیار عمیق و بزرگ تا نقش اندازی و نگارش خطوط ظریف و کوچک روی سطوح بیرونی و درونی کاسه های چوبی بزرگ و کوچک استفاده می‌شود.
مغارهای چاقویی یا Carving Knife نوعی چاقو با تیغ کوتاه و دسته چوبی یا پلاستیکی و فلزی هستند که مخصوص حکاکی و خراطی روی انواع قطعات چوب بکار می‌روند. به عبارت دیگر مغار چاقویی نوعی از مغار کوچک با طول نه چندان بزرگ هستند که بجای تیغه تخت و مغار شکل، یک تیغ با لبه چاقویی در شکل‌های مختلف دارند. مغار چاقویی هلالی، مغار چاقویی منبت کاری، مغار چاقویی پیکر تراشی، مغار چاقویی قلمی، مغار چاقویی خراطی و ... از جمله این گروه ابزار است. از مغارهای چاقویی برای ظریف کاری و ایجاد نقش و نگار بسیار کوچک روی دسته‌ها، تراشیدن قاشق، چنگال و وسایل چوبی آشپزخانه، طراحی ریز وسایل تزیینی، خط نگاری دقیق و ... استفاده می‌شود.
مواردی که اشاره شد انواع مغارهای اصلی و پر استفاده در صنایع چوبی و نجاری بود. اما گستردگی انواع مغار تنها به این موارد ختم نمی‌شوند؛ در واقع مدل‌های بسیار دیگری از مغار وجود دارند که بنا به جنس ساخت تیغه و دسته، کوتاهی و بلندی و همینطور شکل نوک و لبه کاربری متنوع و خاصشان مخصوص کارکردهای خاصی هستند. از جمله سایر مغارها می‌توان به مغار دم پهن بزرگ، مغار دم ماهی و .. اشاره کرد.
در مطلب امروز از کارکرد مغار گفتیم. اشاره کردیم که اصولا یک مغار چیست؟ انواع مغار کدامند؟ و هر مغار چه کاربردی دارد؟... فرق مغار چکش خور و مغار دستی چیست؟ و چرا قبل از انتخاب یک مغار باید از نحوه کار آن آگاه شد.
برای خرید انواع مغار در سایزهای مختلف با کاربری گوناگون و دارای ضمانت اصالت و سلامت کالا با بهترین کیفیت و قیمت از معتبرترین و برترین سازندگان مغار به همراه مشاوره فنی و تخصصی رایگان می‌توانید به سایت ابزارآچار مراجعه کنید.
