قبسی از نور ولایت در قبله و اسرار آن
.
مرحوم آیت‌الله حاج سید احمد فهری زنجانی اعلی‌الله مقامه‌الشریف که از شاگردان مرحوم آیت‌الله سید علی قاضی طباطبایی رحمت‌الله علیه بود و تا پایان عمر شریفش با حکم امام خمینی قدّس‌سرّه، تولیت حرم حضرت زینب سلام‌الله علیها را بر عهده داشت، در کتاب "پرواز در ملکوت" که شرحی است بر کتاب آداب‌الصلوة حضرت امام خمینی، مطلبی قابل توجه و خواندنی درباره عظمت کربلا دارد. بر اساس برخی روایات، کربلا پس از ظهور امام عصر علیه‌السلام و با تشریع ایشان، به‌عنوان قبله تعیین خواهد شد.
مشروح آن مطلب به این شرح است.:
بدان که قبله جهتی است که عبد با روی‌کردن به آن جهت، متوجه خدای‌ِ تعالی می‌شود و چون به ضرورت عقل، معلوم است، ذات حق متعال من‌حیث نفس‌الذات مورد مواجهه قرار نمی‌گیرد به علت احتراق اشیاء نزد ذات، بلکه احتراق آنها نزد خطور نور عظمت ذات رخ می‌دهد چنان که «طور» متلاشی شد و بنی اسرائیل هلاک گردید و موسای کلیم مدهوش گردید. با آن که تجلی به مقدار ته سوزنی از نور یکی از کروبیّین بوده و او یکی ازشیعیان آل‌محمد بود چنانچه حضرت صادق(ع) فرمود برحسب روایت بصائرالدرجات؛ پس توجه به ذات حق تعالی و تقدس ممکن نیست، بلکه توجه به حق به ظهور صنع او و آثار قدرت اوست... و با ادله قطعیه ثابت کرده‌ایم که محمد و آل محمد(ص) مبدأ عالم وجودند و همه ماسوا، طفیل آن ذوات مقدسّه‌اند و خدای‌ِ جهان، آنان را خلق فرمود به صدهزار دهر، پیش از آن‌که بیافریند جهان و جهانیان را.
چنانچه رسول اکرم(ص) فرمود در روایتی بدین مضمون که: خدای‌ِ تعالی عرش و کرسی را از نور من آفرید و به خدا سوگند که نور من از عرش و کرسی اشرف است و آسمان‌های هفت‌گانه و زمین‌های هفت‌گانه را از نور فاطمه آفرید و به خدا قسم که نور فاطمه از آسمان‌ها و زمین‌ها اشرف است و خورشید و ماه را از نور حسن آفرید و به خدا قسم که نور حسن از آفتاب و ماه اشرف است و بهشت و حورالعین را از نور حسین آفرید. به خدا قسم که نور حسین از بهشت و حورالعین اشرف است...
پس قبله آفاق و باب‌الله علی‌الاطلاق، ذوات مقدسه محمد و آل محمد است و توجه به حق تعالی است توجه به ایشان. من اراد الله بدء بکم و من وحدّه قبل عنکم و من‌قصده توجه بکم...
پس ایشانند قبله کل عالم در هر عالمی از عوالم بر حسب اهل آن‌عالم تا آن که ظاهر شدند در عالم جسمانی به هیکل بشری.
و چون نماز عبادت است از توجه عبد به خدای‌ِ تعالی، به تمام سراسر وجودش و چون بعضی از توابع وجود بعد جسمانی است پس واجب است که با وجود جسمی خود نیز توجه بسوی خدای تعالی داشته باشد و چون که اجسام مطهره ایشان مبدأ اجسام و مبدأ است، سزاوار بود که برای قبله بودن از طرف خدای ِ تعالی تعیین شوند لکن شاید به دو علت تعیین نشدند:
۱- اگر ایشان برای مردم قبله می‌شدند، امکان آن بود که غلط در حق ایشان نموده و آنان را معبود خود قرار دهند؛ زیرا می‌بینیم چنین اعتقادی درباره ایشان شد با آن که چنان امری نشده بود.
وَ ماتَ الشّافعیُّ وَ لَیسَ یَدری
عَلی‌ٌّ رَبُّهُ أم رَبُّهُ اللهُ؟
و نیز مردم توهم می‌کردند که نعوذ باالله آل‌محمد، معبود شدن را دوست داشته‌اند که برای وصول به این مقام، خود را قبله قرار داده‌اند.
2- وجه دوم این‌که چون آن انوار الهی در هیئت انسانی و صورت بشری ظهور نمودند، لذا مقتضیات بشری از خوردن و آشامیدن و امور جنسی و انتقال از مکانی به مکان دیگر و غیره بر آنان جاری گردید فلذا در مکان معینی مستقر نبودند تا آن‌که خلق رو بسوی آنان کنند و به فرض آن‌که در مکان واحد قرار می‌گرفتند، توحید و کلمه اسلام انتشار نمی‌یافت با آن که استقرار در مکان واحد به طور دائم از مقتضای بشریت خارج است و امری است غیر ممکن و با بودنشان در امکنه متعدده توجه خلایق به سوی آنان امکان‌پذیر نبود. پس ناچار می‌بایست در زمین جسمی برای توجه خلق تعیین می‌گردید که از مبادی عالیه و سنخ اجسام ایشان بوده باشد.
لذا فرمودند که طینت ما خلق شده از ده قبضه. پنج قبضه از بهشت و پنج قبضه از زمین، اما آن پنج قبضه که از زمین خلق شده زمین بیت المقدس و زمین مکه و مدینه و کوفه و حائر حسینی(ع) است و هر یک از این اراضی صلاحیت قبله بودن را دارند. چون هر یک از آنها وجهی از وجوه ایشانند و البته حائر حسین(ع) اشرف این اراضی است و پس از آن کوفه و پس از آن مکه و پس از آن بیت‌المقدس.
اما قبله بودن حائر حسین(ع) و کوفه و مدینه، مصلحت نبود به همان علتی که در عدم تعیین ابدان مقدسه ایشان ذکر شد و به جهت اشتراک در محذور زیرا این اراضی منسوب به ایشان بود و به همین جهت حضرت صادق(ع) در جواب سؤالی که از آن حضرت شد که چرا زمین کربلا با آن که اشرف بود، قبله قرار داده نشد و مقصد برای حجاج و عباد نگردید و این قرار از برای زمین مکه شد با این که زمین مکه پست‌تر از زمین کربلاست؟ امیرالمومنین علی فرمود:اگر رسول خدا(ص) امر نفرموده بود به مسح ظاهر قدم هرآینه، مسح باطن قدم اولی بود.
و این جواب اشاره به این است که زمین کربلا برای قبله شدن و مقصد حاجیان گردیدن اولی‌تر بود: زیرا خدای‌ِ متعال خلق فرمود: زمین کربلا را پیش از آفرینش خلق به بیست و چهار هزار سال و زمین کربلا همیشه طیب بود و طاهر. چنانچه در زیارت شریفه است: أشهد أنک‌َ قد طَهَرت‌َ و طَهَرَ حَرَمَک، و این زمین اعلا طبقات بهشت است و همیشه صدیقان در این زمین ساکن بوده‌اند، الا آن که حکم الهی و حکمت بالغه‌اش و مصالح زمانیه چنین اقتضا کرد که زمین مکه قبله گردد.
حقیقت امر در قبله این که زمین کربلا قلب است از انسان و زمین کوفه به منزله صدر از آن و زمین مدینه به منزله دماغ و مغز آدمی و زمین مکه به منزله وجه است و ظهور قلب. چنانچه اشاره شد، به وجه است که وجه آیت و دلیل قلب است و به همین‌جهت شناخته نمی‌شود شخص و قلب مگر به وجه. توجه نمی‌شود به قلب مگر به وجه.پس وجه ظاهر قلب است و توجه به آن توجه به قلب است و هم چنین مکه ظاهر کربلا و وجه کربلا و دلیل کربلاست پس توجه به مکه در حقیقت توجه به کربلاست و اتیان به مکه در حقیقت اتیان به کربلاست. چه آن که اتیان به قلب غیر از جهت وجه میسّر نباشد.
بناءً علی هذا، قبله حقیقی کربلاست چون زمین کربلا أشرف است، که زمین از زیر آن پهن شد [دحوالارض] و حاصل ظهور اصل بود. اصالت کربلا از آن روست که خداوند آن را پیش از آفرینش عالم آفرید؛ ولی چون مکه مثال کربلا و ظهور و تفضیل آن است، پس مکه قبله و مطاف خواهد بود، مادامی که این زمین معمور است و پس از خراب شدن دنیا و قیام قیامت و ذهاب نشور و فناء ظواهر.
آن گاه مقصود مطاف زمین کربلا خواهد بود.
چنانچه‌در اخبار اهل بیت به آن اشاره شده و فرموده‌اند زمین کربلا اشرف طبقات بهشتی است که ساکن می‌شود در آن بهشت محمد و آل محمد، واهل بهشت در هر جمعه می‌آیند برای زیارت رب نزد ایشان... چنانچه خلق الان برای زیارت پروردگار به مکه معظّمه آیند.می‌فرماید: کسی که زیارت کند ایشان را مانند کسی است که زیارت کند خدا را.
