ترازنامه در حسابداری یعنی (دارایی = بدهی + سرمایه)
یک شرکت حسابداری حرفه ای برای اینکه نسبت به دارایی‌های جاری و غیرجاری، بدهی‌ها و حقوق سرمایه گذاران آگاهی پیدا کند نیازمند است که از صورت وضعیت‌های مالی گوناگون نظیر ترازنامه استفاده نماید.
ترازنامه مالی شرکت که گاهی آن را با نام صورت وضعیت مالی هم می‌شناسیم. در واقع شامل گزارشی از دارایی‌ها، بدهی‌ها، حقوق سرمایه گذاران در یک تاریخ مشخص و معلوم است. ذینفعان شرکت‌ها با این گزارش می‌توانند اطلاعاتی در مورد ماهیت و مبالغ سرمایه گذاری‌ها در منابع و تعهدات بستانکاران و حقوق مالکان در شرکت بدست بیاورند. و جالب‌تر این است که اینان با تنظیم و ثبت این گزارش مالی، از پیش‌بینی مبالغ زمان‌بندی و اطمینان داشتن یا نداشتن به جریان‌های نقدی در آینده آگاهی می‌یایند.
ولی در علم حسابداری در کنار ترازنامه مالی، صورت‌های مالی دیگری مثل صورتحساب سود و زیان انباشته، صورتحساب گردش سود و زیان جامع، صورت گردش وجوه نقد، صورت مالی میان دوره و صورت سرمایه وجود دارد.
صورت سود و زیان: نتیجه فعالیت یک واحد تجاری را با نمایش میزان درآمد و هزینه سود و زیان در یک بازه زمانی مشخص نمایش می‌دهد.
صورت سود و زیان جامع: گزارشی است که کلیه تغییرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمدها یا هزینه‌ها را، چه تحقق یافته و چه تحقق نیافته را طی یک دوره مالی نشان می‌دهد.
همان‌طور که می‌دانید شریک شدن چند فرد در کاری را شرکت می‌گویند. تعریف شرکت در اصطلاح حقوقی به معنای اجتماع تعدادی از افراد است که یک فعالیت خاص را اعم از تجاری، فرهنگی و اجتماعی را با همدیگر انجام می‌دهند.
شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو اشاعه. به بیان ساده‌تر، وقتی چند مالک در یک شئ واحد شریک باشند و تمامی امور را به صورت مشارکتی اداره کنند. ما آن را با نام شرکت مدنی می‌شناسیم. مثل: عقد مضاربه یا عقد مساقات.
برخلاف قانون مدنی، قوانین تجارت تعریفی واضح و مشخصی برای شرکت‌های تجاری ارائه نداده است. اما می‌توان گفت شرکت تجاری، اجتماع اشخاصی است که برای کسب سود فعالیت خاصی را انجام می‌دهند و بر طبق قوانین درج شده در قانون تجارت، سود و منفعت حاصله متناسب با اساسنامه در بین شرکا تقسیم می‌شود. مثل: شرکت‌های سهامی، شرکت با مسئولت محدود و یا نسبی.
در حقیقت ترازنامه با ارائه اطلاعاتی از دارایی‌های و بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه، یک مبنا برای محاسبه بازده عملیات و ارزیابی ساختار سرمایه‌ای شرکت می‌باشد. ذینفعان، برای تعیین ریسک شرکت و همچنین جریانات نقدی آن، از داده‌های این ترازنامه استفاده می‌کنند. با تحلیل این اطلاعات نسبت به میزان نقدینگی و توانایی پرداخت بدهی و میزان انعطاف پذیری شرکت کسب آگاهی می‌کنند.
تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی براساس نوع تحلیلی که انتخاب می‌شود متفاوت است. برای مثال تجزیه و تحلیل یک صورت وضعیت مالی می‌تواند به صورت تحلیل افقی، تحلیل عمودی و یا تجزیه و تحلیل نسبت باشد. اما اطلاعاتی که هریک از این نوع تجزیه و تحلیل می‌دهند عبارت‌است از:
در تجزیه و تحلیل افقی، امکان مقایسه عملکرد کسب و کار سازمان و یا شرکت در طول زمان وجود دارد. سرمایه گذاران با استفاده از این نوع تحلیل می‌توانند نسبت به عملکرد شرکت یا سازمان در آینده تصوری داشته باشند. اما در تجزیه و تحلیل عمودی، عملکرد شرکت را براساس یک عدد پایه مقایسه می‌کنند.
تجزیه و تحلیل نسبت رایج‌ترین شکل تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی است. در این نوع تحلیل، حساب‌های صورت‌های مالی مختلف با هم مقایسه می‌شوند. برای مثال نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، بدهی شرکت یا سازمان را با مجموع حقوق صاحبان سهم مقایسه می‌کند.
وقتی در ترازنامه از پیش پرداخت به عنوان یک دارایی جاری صحبت می‌شود. به این منظور است که، منافع حاصل از آن، ظرف یکسال یا در یک چرخه عملیاتی بدست می‌آید. همانند بیمه. در بیمه، بنگاه بایستی در ابتدا حق بیمه مشمولین را بدهد بعد از منافع آنها بهره‌مند شود.
ترازنامه‌های مالی را می‌توان به صورت اشکال گوناگون تنظیم کرد. اما متداول‌ترین و رایج‌ترین شکل آن ها به 2 روش متوازن (T) و شکل گزارشی است. شکل متوازن که از آن به شکل سنتی هم یاد می‌کنند. کلیه دارایی‌ها در سمت راست و کلیه بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه که جمع آن معادل جمع دارایی‌ها می‌باشد، در سمت چپ فهرست‌بندی می‌شود.
ولی در نوع دوم تنظیم ترازنامه، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه به‌جای ارائه در سمت چپ دارایی‌ها، در زیر دارایی‌ها نوشته می‌شود. احتمالا برایتان سوال پیش بیاید که این دارایی‌ها و یا بدهی‌ها و یا حقوق صاحبان سرمایه به چه اقلامی تعلق می‌گیرد.
منظور از دارایی‌ها در واقع همان دارایی‌های جاری و غیرجاری است که در آن به موجودی نقدی، سرمایه گذاری کوتاه مدت، دریافتی‌های تجاری و غیرتجاری، موجودی مواد و کالا و اوراق بهادار جزء دارایی‌های جاری می‌باشند و به دریافتی‌های بلندمدت، سرمایه گذاری‌های بلند مدت، سرمایه گذاری در املاک، دارایی‌های مشهود و نامشهود، دارایی‌های غیرجاری گفته می‌شود.
موجودی نقدی، وجه نقد قابل دسترس‌ترین وجوهی است که در صورت نیاز و در کوتاه‌ترین زمان ممکن نقد می‌شود. مثل اوراق خزانه، گواهی سپرده کوتاه مدت. اوراق بهادار مربوط به شرکت‌های بورسی است. که بازاری مستقل و پرتقاضا، قابلیت نقدینگی آن را بالا می‌برد. موجودی کالا، انواع کالایی است که متعلق شرکت بوده و نسبت به کالاهای دیگر راحت‌تر نقد شده و همچنین هزینه کمتری دارد.
سرمایه گذاری‌های بلند مدت عموماً نوعی از سرمایه گذاری اوراق بهادار هستند؛ به همین دلیل میزان نقدینگی آنها تا یکسال امکان پذیر نیست.
منظور از دارایی‌های نامشهود، آن بخش از دارایی‌های یک شرکت می‌باشد که قابل لمس و فیزیکی نمی‌باشند. اما ما آنها را جزئی از دارایی شرکت می‌دانیم. مثل مالیکت‌های معنوی و یا سرقفلی. در آن طرف بدهی‌ها هم به 2 دسته بدهی‌های غیرجاری و جاری، نظیر پرداخت‌های تجاری و غیرتجاری، مالیات پرداختنی، تسهیلات مالی، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان و غیره تقسیم بندی می‌شوند. و همانگونه که بدیهی است اجزای آن شامل: حقوق صاحبان سرمایه، سرمایه و سود انباشته شده می‌باشد.
عموماً مشاهده برگه ترازنامه مالی، ذینفعان را از تمام زیر و بم‌های فعالیت‌ها و سودآوری‌ها و زیان‌های شرکت در بازه زمانی درج شده در ترازنامه آشنا نمی‌کند. زیرا اغلب دارایی‌ها و بدهی‌ها که در ترازنامه گزارش داده می‌شود با استفاده از مبنای بهای تمام شده تاریخی اندازه‌گیری می‌شوند. و این امر باعث شده که در این تراز، اغلب گزارش‌های ارزش منصفانه قید نشود.
برای مثال: شرکت‌های فعال در صنایع چوبی، دارایی‌های نظیر الوار در اختیار دارند که در بیشتر مواقع، امکان تعیین ارزش منصفانه یا همان ارزش بازاری آنها وجود دارد. اما، تا زمان فروش، صورت‌های مالی، هیچ‌گونه افزایشی را در دارایی‌ها این شرکت نشان نمی‌دهد.
در تعیین بسیاری از اقلام ذکر شده در ترازنامه شرکت، از برخی از برآوردها و قضاوت‌ها استفاده می‌کند نه از همه‌ی آن. به عنوان مثال شرکتی نظیر سایپا در ترازنامه خود، میزان حساب‌های دریافتی که وصول می‌شوند و یا عمر مفید انبارها و یا تعداد اتومبیل‌هایی که تحت گارانتی، مرجوع شده‌اند را تخمین می‌زند.
مورد سومی که جزء محدودیت‌های ترازنامه‌های مالی می‌باشد مربوط به اقلام باارزش است. به این صورت که ترازنامه، بسیاری از اقلام دارای ارزش مالی که شرکت قادر به اندازه‌گیری معقولانه آنها نیست را حذف می‌کند. برای مثال در شرکت‌های بزرگ و پیشرفته نظیر اینتل، دانش و مهارت کارمندان و پرسنل‌ها که برای توسعه تراش‌های کامپیوتری است جزء مهم‌ترین و باارزش‌ترین دارایی‌های این شرکت می‌باشد. اما به دلیل اینکه این شرکت نمی‌تواند به طور قابل اتکایی، میزان ارزش پرسنل و سایر دارایی‌ها نامشهود خود، مانند مشتریان دائمی و شهرت و اعتبار را اندازه‌گیری کند. توانایی شناسایی این اقلام در ترازنامه از بین رفته است.
ترازنامه یک تصویر مالی سالانه است. همچنین یک ورژن فشرده از موجودی حساب درون یک شرکت است. در اصل عملکرد به سرمایه گذاران می گویند که یک شرکت دارای چه ثروت ها و چه بدهی و چقد سرمایه گذاران یا حقوق صاحب های سهام بوده است. اطلاعات عملکرد را می توانیم برای حساب کردن نسبت های مالی مورد استفاده قرار بدهیم، که به سرمایه گذاران چشم انداز کلی شرکت را نشان بدهد.
بعضی از شرکت ها از ساختار مالی ابتدایی برای بدهی های خود استفاده می کنند در صورتی که بعضی دیگر از حقوق صاحب های سهام استفاده می کنند نسبت های به وجود آمده باید در زمینه ی مشاغل یا کسب و کار، ساخت آن و نحوه ی مقایسه کردم آن با رقبای خود تشریح می شود.
ترازنامه یکی از عنصرهای مجموعه به 4 صورت مالی پایه و اساسی است که در کل زاویه کلی از ترازنامه مالی مشاغل یا کسب و کار ما را نشان می دهد .
این 4 وجه اصلی مالی و طرز استفاده از آن ها برای اندازه گیری امور اقتصادی یک تجارت است:
صورت سود و زیان یه شغل که به آن سود و زیان گفته می شود، در آمدها، هزینه زیان و سود حاصل از یک دوره گزاری دهی خاصی را گزارش می‌کند.
مهم ترین آن از 4 وجه مالی در نظر گرفته شده است چون نشان دهنده ی سود کسب و کار ما است.
عملکرد دارایی، بدهی ها و حقوق های صاحب های سهام شرکت را در یک بازه زمانی خاص مشخص می کنند.
اکثراً به عنوان دومین وجه مالی مهم در نظر و دیده گرفته می شود چون نقدینگی را نشان می دهند.
در واقع صورت جریان وجوه نقد پول های وارد شده به یک تجارت در یک دوره گزارش خاص را نشان می دهند.
صورت جریان بودجه های نقد برای وام دهنده ها و سرمایه گذاران برای تعیین اینکه آیا یک شغل یا کسب و کار به پول نقد موردنیاز برای پرداخت کردن بدهی های خود دسترسی دارد مهم است .
فاکتور سودهای انبوه یا همان صورت سود و زیان جامع، تغییرات حقوق صاحب های سهام در یک تجارت را برای یک دوره گزارش خاص نشان می دهند.
این فاکتور به صورت معمول از پرداخت کردن سود سهام فروش یا خرید دوباره سهام و تغییرهای ناشی از گزارش سود یا زیان آن به وجود آمده است.
ترازنامه به صورت مبلغی و مالی مهم است که تصویری از سلامت مالی و تجارتی ما را در یک دهه از زمانی مشخص نشان داده می شود. برای فهم بهتر رابطه های بین حساب های گوناگون می توانیم عملکرد خودمان را به همراه با بقیه ی صورت های مالی مقایسه و بررسی کنیم. عملکرد یک ابزار مهم و ضروری است که به واسطه مدیرهای اجرایی و سرمایه گذاران و افراد خبره و کارشناس و تنظیم کننده ها برا فهم وضعیت مالی الان ما در تجارت استفاده می‌شود.
به صورت کلی در کنار 2 نوع صورت های مالی دیگر استفاده می شود:
ترازنامه به کاربر اجازه می دهد که در یک نگاه ثروت ها و بدهی های شرکت را مشاهده کنند. عملکرد می تواند به کاربران یا مخاطبان در جواب دادن به سوال هایی از جمله اینکه آیا شرکت ثروت خالص مثبتی دارد؟ آیا دارای نقدینگی و ثروت های کوتاه مدت کافی برای ساپورت کردن تعهدهای خود است؟ و آیا شرکت ها نسبت به همتایان خودشان بدهی بالایی دارند یا خیر؟ جواب های قابل قبول و کاملی ارائه دهد.
مدت زمانی که انتظار می‌رود در طی آن یک دارایی فروخته شده یا از روش دیگری به وجوه نقد تبدیل شود و یا مدت زمانی که بدهی‌های یک شرکت تسویه شوند را نقدینگی می‌گویند. هرچه نقدینگی یک شرکت بالاتر باشد ریسک ورشکستگی شرکت را پایین می‌آورد. بنابراین، هرچه میزان نقدینگی یک شرکت به عنوان مثال شرکت‌های خودرویی بالاتر باشد توانایی پرداخت بدهی و میزان انعطاف پذیری مالی آن هم بیشتر می‌شود.
امروزه تعداد کسب و کارها در حوزه‌های مختلف در حال پیشرفت و گسترش می‌باشند. و این گستردگی باعث شده تا نیاز به قوانین و ساز و کارهای مشخص، برای صاحبان کسب و کار، در خصوص حوزه‌های مالی به وجود بیاید.
تهیه صورت‌های مالی در این شرکت‌ها یکی از ضروری‌ترین اقداماتی است که هر حسابدار باید انجام دهد. زیرا همان‌طور که گفته شد، مدیر یا مدیران با دیدن این ترازنامه‌ها و گزارشات می‌توانند نسبت به سود و زیان و شرکت خود آگاهی پیدا کنند. بنابراین، بدیهی است که شرکت‌ها تهیه و تنظیم صورت‌های مالی و مسائل حسابداری و حسابرسی خود را نزد کسانی ببرند. تا در این حوزه، با گذشت زمان تخصص و تجربه لازمه را کسب کرده باشند.
تراز آزمایشی لیستی از تمام حساب های دفتر کل و مانده های آن می باشد. ابتدا دارایی، سپس بدهی ها و در آخر سرمایه است.
تراز آزمایشی از طریق تایید برابری جمع بدهکار و جمع طلبکاران، درستی کارها را نشان می دهد. پس این نوع تراز را در هر زمان می توان تهیه کرد، ولی معمولاً اینطور است که در آخر هر دوره تهیه شود.
همانگونه که در نوشته روش تهیه صورت های مالی به آن شاره کردیم، صورت های مالی حاوی ترازنامه، صورت های سود و زیان، صورت های جریان وجوه نقد می باشد. تراز آزمایشی جز صورت مالی حساب نمی شود، بلکه تنها به صحت یا درستی ثبت اسناد و دفترها می پردازد. هم سطح آزمایشی یا ترازنامه در آخر ماه برای صحت گذاری بر مانده حساب دفتر کل تهیه می شود.
در حقیقت تراز آزمایشی برای مصرف های داخلی موسسه از طرف حسابدارها تهیه می شود. در صورتی که ترازنامه، گزارشی از وضعیت های مالی موسسه است. که برای افراد داخل یا خارج از موسسه تهیه می شود تا وضعیت مالی یک شغل یا کسب کار را در آخر دوره های مالی نشان دهد. پس یکی از صورت های مالی رسمی محسوب می شود.
صورت مالی محصول نهایی فرآیند حسابداری های مالی به حساب می رود. در صورتی که تراز آزمایشی تنها یکی از مرحله های تهیه صورت های مالی است. در هم سطح آزمایشی حساب های دائم و موقتی آورده می شود. اما در ترازنامه فقط مانده حساب های دائمی گزارش داده می شود.
شما می توانید برای تنظیم ترازنامه مالی خود، در موسسه خدمات مالی و حسابداری حسابا ارتباط برقرار کنید تا به صورت فوری درخواست خود را ثبت کنید.
