گزارش مکتوب کرسی آزاداندیشی

?گزارش مکتوب جلسه پنجم کرسی ازاد اندیشی

?موضوع:

?️ فساد در دولت

?️نقش دولت در بروز فساد و زمینه های فساد در دولت

?آقای مدنی:

?️برای توضیح فساد در تمامی نهادها مخصوصا دولت باید به فساد ساختاری اشاره شود. مبارزه با فساد یکی از اوامری است که همه افکار به آن معتقدند چون فساد به عنوان یک امر غیراخلاقی و ناپسند در جامعه شناخته شده است اما برای مبارزه با آن علل دیگری نیز باید مدنظر قرار گیرد.

?️بروز فقر و نابرابری، جلوگیری از توسعه، از بین رفتن منابع ملی و کاهش کارایی و اثرگذاری از جمله اثرات فساد هستند که با یکدیگر مرتبط هستند. اکثر افکار جامعه معتقد به این هستند که فساد در نهادهای مختلف و مقام های مختلف وجود دارد. طبق نظرسنجی ای که وزارت کشور در مورد موفقیت نظام در جلوگیری از بروز فساد و مبارزه با آن در سال ۹۴ برگزار کرد، درصد غالبی از مردم معتقدند که نظام در این امر موفق نبوده است.

?️به عنوان تعریف فساد می توان به سوءاستفاده از قدرت و اختیارات واگذارشده به کارگزارن حاکمیتی در جهت افزایش قدرت و ثروت و منافع شخصی اشاره کرد.

?️ایرادی که به مفهوم فساد وارد است این است که برخی از سوءاستفاده ها از قدرت وجود دارد که فساد محسوب نمی شود مانند جنگی که توسط آن به عده ای ظلم می شود و حقشان پایمال می شود. این عمل مصداق بی عدالتی است اما شامل فساد نمی شود. در تعبیر دیگر هر فسادی بی عدالتی است اما هر بی عدالتی ای فساد نیست.

?️فساد علاوه بر لایه های حاکمیتی در نهادهای خصوصی هم امکان بروز دارد اما بیشتر فساد در مقامات حاکمیتی مورد توجه است.

?اقای مدرسی یان:

?️رانت یکی از ریشه های اصلی فساد است که علاوه بر آن می توان به خصوصی سازی های نامناسب اشاره کرد. خصوصی سازی نامناسب، دستوری بودن اقتصاد توسط دولت، چندنرخی بودن ارز، سیستم غیر رقابتی در حداکثر حوزه ها مانند خودروسازی، دستمزدهای پائین در ادارات، نبود روحیه پاسخگویی مسئولین نسبت به عملکرد خود و بعضی از عوامل دیگر ریشه های غالباً تنومند فساد هستند.

?️این میل در افراد وجود دارد که با حداقل زحمت و تلاش به یک ثروت یا موقعیت مناسبی برسند. به همین دلیل علت وجود حزب ها و وجود نسبت های فامیلی در میان مسئولین (که در این دولت بسیار شدت پیدا کرده است) همین علت است چون به عقیده آنها می توان از طریق رانت راه چندساله را در یک شب طی کرد. یکی از عوامل فساد اقتصادی، فساد زیرزمینی یا همان قاچاق است. در سالهای اخیر درصد قاچاق کالا ۵ برابر شده است و از طریق دولت راه حلی برای مبارزه با آن نه ارائه می شود و نه همتی برای رسیدن به راه حل وجود دارد.

?صحبت های آقای مدنی:

?️فساد دو نوع است؛ فساد ساختاری و فساد غیرساختاری فساد ساختاری سازمان یافته و کلان (در همه قوا ) است و قانونی یا با سوء استفاده از قانون شکل میگیرد؛ درحالی فساد غیرساختاری ویژگی هایی بر خلاف ویژگی های بیان شده فساد ساختاری دارا است. در فساد موردی یا غیرساختاری عوامل فساد، افراد فاسدند اما در فساد ساختاری عامل، ساختار به وجود آورنده و تقویت کننده فساد است. امروزه فساد در ایران ساختاری است و مبارزه با آن غیرساختاری است. فساد در قوه مجریه مانند دیگر نهادها وجود دارد اما باید به ساختار توجه کرد. در یک ساختار سالم و فساد زدا، شخص مسئول سالم وظیفه خود را انجام می دهد و شخص فاسد یا وظیفه را انجام می دهد یا از سیستم و ساختار خارج می شود اما در ساختار فساد زا، احتمال فساد توسط آن مسئول خیلی بیشتر است. گاه فساد ساختاری شناخته نمی شود و برای جلوگیری از آن تنها با چند نفر برخورد می شود و آنها محاکمه می شوند در حالی که این روش می تواند زمینه فسادها و تبعیض های دیگر را فراهم آورد.

?️به عبارتی دیگر در این روش، مبارزه با آثار فساد است نه علل فساد. در نهادهای مختلف عوامل مفسدی وجود داشته اند که آنها محاکمه شده اند. آیا فساد ریشه کن شده است؟ خیر. یکی از مهم ترین علل فساد، وجود ساختار متناقض نهادی در ایران است. نهادهای عمومی غیر دولتی که ب اجازه قانون برای خدمت و کمک رسانی عمومی ایجاد می شوند. نهادهایی مانند شهرداری ها، بنیاد مستضعفان،هلال احمر، کمیته امداد، بنیاد شهید، بنیاد مسکن، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان تامین اجتماعی است. ویژگی که این نهادها دارند این است این سازمان ها تحت نظارت نیستند. سازمان هایی که به صورت رسمی منتصب به جمهوری اسلامی هستند اما مانند یک بخش خصوصی هستند با این تفاوت که تحت نظارت و کنترل و مشمول پرداخت مالیات نیستند و می توانند از ارتباط سیاسی خود سود ببرند.

?️در سال ۹۴ با توجه به وجود این مشکل، تلاش شد که با اصلاح مواد قانون مربوطه از این امر جلوگیری شود و نظارتی بر روی این نهادها وجود داشته باشد. به همین دلیل نتیجه بر آن شد که شرکت ها و بنگاه های منتصب به این نهادها باید اطلاعات کامل خود یعنی فعالیت های اقتصادی و صورت حساب مالی خود را به سازمان بورس اوراق بهادار عرضه کنند تا بتوانند و مجبور شوند اصلاحات مالی را انجام دهند. که تا الان یک مورد از این نهادها چنین کاری را انجام نداده اند.

?آقای مدرسیان:

?️در صحبت های شکل گرفته به رذائل اخلاقی و فساد در بعضی از افراد اشاره شد.

?️آیا فساد ساختاری باعث شکل گیری این رذائل فردی است یا این رذائل هستند که مقدمه ای بر فسادند؟ به عبارت دیگر فساد فردی جزء مصادیق فساد ساختاری است یا علل آن؟

?️همانطور که اقتصاد دولتی و اقتصاد رانتی و مشکلات ساختاری از ریشه های فساد محسوب می شوند این بحث جامعه شناختی و روحیه عمومی هم می تواند یکی از ریشه های فساد باشد.

?️حال آنکه چرا چنین روحیه ای شکل گرفته است، قطعا به خاطر سرریز فرهنگی است که در میان مسئولین شکل گرفته است. مهمتر از بحث فساد، تبعیض است. مشکلاتی که در اقتصاد ما ریشه دوانده است تا حد چشمگیری مربوط به تبعیض و بی عدالتی است.

?️ما فساد انفرادی و سازمان یافته داریم و در این دولت نیز درصد این فساد افزایش پیدا کرده است. ولی فساد ساختاری با فساد سازمان یافته متفاوت است. در آیات قرآن اشاره شده که مسئولیت انفال (اموال عمومی) باید در اختیار پیامبر باشد و ایشان برای این اموال تصمیم گیری کنند. حال اینکه بگوییم برخی نهادهای اقتصادی ذیل رهبری هستند دلیلی بر فساد نیست (با وجود اینکه برخی منابع ملی مانند نفت و گاز در اختیار وزارت صمت است). باید بگویید چه فسادی رخ داده است. اگر می گویید نظارت نیست خب مدرک بیاورید. در حالی که سازمان نظام مالیاتی کشور و خود دستگاه ها بارها منتشر کردند که مالیات پرداخت می کنند.

?️فساد در هر جایی ممکن است رخ دهد ولی اینکه بگوییم این نهادها ذیل دولت نیستند چنین چیزی نیست. مجلس باید نظارت کند اگر نمی تواند نظارت کند از بی عرضگی است. فساد ساختاری یعنی اینکه سیستم و ساختار کشور در صدد تولید فساد است و حتی بخشی از سیستم هم خواستار مبارزه با فساد نیست اما فساد سازمان یافته یعنی مجموعه ای که با برنامه و نقشه دنبال ایجاد فساد است.

?آقای مدنی:

?️برای مبارزه با فساد باید خارج از دید جناحی عمل کرد و با توجه به امر حق الناس و منافع ملی با آن برخورد شود. ما وقتی از فساد ساختاری صحبت می کنیم یعنی چینش و صورت بندی نهادها، روابط و مناسبات به نحوی صورت گرفته که موجب فساد شده است. حال می تواند عمدی باشد یا غیرعمدی.

?️برای شناخت فساد ساختاری و مبارزه با آن باید ابتدا آن را تعریف کرد. ساختار یک پدیده عینی حاصل مجموعه‌ی نهادهای درون یک ساختار یا به اصطلاح نظام حکومتی است و وقتی از فساد ساختاری صحبت می کنیم یعنی به دنبال افراد نیستیم بلکه به دنبال روابط یا مناسباتی هستیم که موجب شکل گیری فساد شده اند.  ما در این تعریف حتی به دنبال جناح ها نیز نیستیم.

?️همانطور که اشاره شد در ایران فساد به صورت ساختاری شکل گرفته است و این امکان وجود دارد که یک فرد سالم در این ساختار موجب فساد شود پس دلیل اصلی فساد وجود ساختار فساد زا می باشد که می‌تواند دلیل انحراف یک فرد سالم شود پس راه حل مبارزه با فساد  مبارزه با ساختار فساد زا است برای این مبارزه ما به یک دولت  فساد زدا یا یک قوه قضاییه فساد زدا نیاز نداریم بلکه به یک نظام فساد زدا نیاز داریم که در آن ساختار فساد شکل نگیرد.

?️در برخی از نظام ها روابط و مناسبات ای شکل گرفته‌اند که باعث شده فساد شکل بگیرد و حال آن که چرا می گوییم این فساد ساختاری می‌باشد به این دلیل است که  ما از تمام مقاطع وجود این فساد را می بینیم مانند قوه قضاییه نهادهای ذیل رهبری و دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی دلیل دوم آن است که نهادهایی وجود دارند  که تحت نظارت دولت نیستند و هیچ حسابرسی در مورد منابع مالی آنها نمی شود مجلس هم نمی تواند در مورد  نهادهای نظامی و بنیاد مستضعفان و... نظارتی را شکل دهد به همین دلیل ممکن است حتی یک فرد ساده هم در این ساختار دچار فساد شود.

?آقای مدرسیان:

?تعاریفی که برای فساد ساختاری در فضای علمی و دنیا مطرح و مورد استفاده است با تعاریف آقای مدنی متفاوت است. فساد ساختاری یعنی فساد در همه نهادهای حاکمیتی و جامعه نمود پیدا می کند و از طرفی هیچ اراده ای برای برخورد با این فسادها شکل نمی گیرد و وجود ندارد. معمولا برخی از گروه های سیاسی به این موضوع دامن می زنند که بنیاد مستضعفان، آستان قدس رضوی، قرارگاه خاتم الانبیاء و مابقی این نهادها درصد عظیمی از بودجه و اقتصاد کشور را در دست دارند. در حالی که اینطور نیست. طبق آمارهای رسمی که از دولت منتشر شده است، مثلا در بودجه سال گذشته، مقدار بودجه اختصاص یافته به این نهادها کمتر از ۵درصد کل بودجه را شامل می شود.

?️این حرف که باید بر این نهادها نظارت شکل بگیرد تا این بودجه اختصاص یافته در اختیار محرومان قرار گیرد کاملا درست است ولی مگر در دولت های قبلی این نهادها وجود نداشته اند؟ بحث اصلی در مسئله فساد دولت است چون دولت گلوگاه های اقتصادی را در اختیار دارد مانند تصمیم های اشتباه در مورد ارز (ارزهای ۴۲۰۰ و ایجاد رانت) و مبحث خصوصی سازی (واگذاری شرکت های عمومی که مال مردم بودند به افراد مختلف مانند قضایای هپکو، هفت تپه، ماشین سازی تبریز و...) بیش از ۹۰ درصد تصمیم گیری در مورد بودجه توسط دولت صورت می گیرد و مجلس کمتر از ۱۰ درصد می تواند تصمیم گیری یا اصلاحی در مورد بودجه اعمال کند.

?️سیستم سیاسی و اجرایی و اداری کشور توسط دولت تعیین می شود.

T.me/Tribune_Daneshjooi