بی خوابی یک اختلال در روند خواب است که تا ۳۵درصد از بزرگسالان را درگیر می‌کند. این مشکل با مشکلات برای خوابیدن در هر زمان، خوابیدن در طول شب و خوابیدن تا زمانی که دوست دارید در صبح مشخص می‌شود. علت بی خوابی می‌تواند موارد بسیاری باشد و این مشکل اثرات جدی ایجاد می‌کند. بی خوابی ممکن است منجر به خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، افزایش خطر تصادفات رانندگی و اثرات گسترده سلامتی ناشی از خواب کم شود.
علل شایع بی‌خوابی شامل استرس، برنامه خواب نامنظم، عادات بد خواب، اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی، بیماری‌ها و دردهای جسمی، داروها، مشکلات عصبی و اختلالات خاص خواب هستند. برای بسیاری از افراد ترکیبی از این عوامل می‌تواند بی خوابی را شروع، ادامه دار و تشدید کند.
این مشکل برای همه به یک شکل رخ نمی‌دهد و همچنین تمامی مدل‌های آن هم یکسان نیستند. مردم می‌توانند این حالت را به روش‌های متمایز تجربه کنند. بی‌خوابی کوتاه مدت فقط در یک دوره کوتاه اتفاق می‌افتد در حالی که نوع مزمن آن سه ماه یا بیشتر طول می‌کشد. برای برخی از افراد، مشکل اصلی خوابیدن (شروع خواب) است در حالی که برخی دیگر با ماندن در خواب (حفظ خواب) مشکل دارند.
نحوه تحت تاثیر قرار گرفتن فرد از بی‌خوابی می‌تواند بر اساس علت، شدت و چگونگی تاثیر آن روی بیماری‌های زمینه‌ای متفاوت باشد.
شاید شما به طور منظم تا دیروقت بیرون از خانه بمانید، زیرا عاشق یک مهمانی خوب هستید و اکنون خسته شده‌اید. همچنین امکان دارد تا ساعات اولیه صبح در دفتر کار خود باشید تا کارهای‌تان پیش برود. این‌ها نمونه‌هایی از بی‌خوابی نیستند. این مشکل زمانی است که شما حتی اگر بخواهید نمی‌توانید بخوابید یا به اندازه کافی در حالت خواب بمانید.
این مشکل علل بالقوه متعددی دارد و در بسیاری از موارد عوامل زیادی می‌توانند دخیل باشند. خواب ضعیف همچنین می‌تواند سایر شرایط سلامتی را تحریک یا بدتر کند. در کل باید گفت یک زنجیره پیچیده علت و معلولی برای آن وجود دارد.
در سطح جامعه، اعتقاد بر این است که بی‌خوابی ناشی از حالت ترومای روانی است که مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن می‌شود. عامل ترومای روانی می‌تواند هم ذهنی و هم جسمی باشد و امکان دارد توسط طیف وسیعی از شرایط و مسائل بهداشتی ایجاد شود.
ترومای روانی به تاثیرات پس از یک رویداد وحشتناک مثل تصادف، تجاوز جنسی یا بلایای طبیعی روی روان انسان گفته می‌شود.
استرس واکنش عمیقی در بدن ایجاد می‌کند که خواب با کیفیت را به چالش می‌کشد. این واکنش استرس ناشی از کار، مدرسه و روابط اجتماعی خواهد بود. قرار گرفتن در معرض شرایط آسیب‌زا می‌تواند استرس مزمن از جمله اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ایجاد کند.
واکنش فیزیکی بدن به استرس باعث ایجاد ترومای روانی می‌شود و استرس روانی نیز می‌تواند همین تاثیر را داشته باشد. ناتوانی در خواب ممکن است خود منبع استرس شود و شکستن چرخه استرس و بی‌خوابی را به طور فزاینده‌ای سخت‌تر می‌کند.
محققان معتقدند برخی از افراد در برابر مشکلات خواب ناشی از استرس آسیب‌پذیرتر هستند. به نظر می‌رسد که این افراد «واکنش خواب» بالایی دارند و بی خوابی آن‌ها با مسائل دیگری که بر خواب و سلامت جسمی و روحی‌شان تاثیر می‌گذارد در ارتباط است.
در حالت ایده‌آل، ساعت داخلی بدن که به ریتم شبانه‌روزی بدن نیز معروف است از الگوی روزانه روز و شب پیروی می‌کند. در حقیقت بسیاری از افراد دارای برنامه‌های نامتعارف خواب هستند که باعث ناهماهنگی ریتم شبانه‌روزی آن‌ها می‌شود.
دو مثال معروف برای درک بهتر این موضوع جت لگ (پرواز زدگی) و شیفت شب کاری است. جت لگ خواب را مختل می‌کند زیرا بدن فرد نمی‌تواند خود را با تغییرات سریع منطقه زمانی وفق دهد. شیفت شب کاری هم مستلزم آن است که فرد شب‌ها کار کند و روزها بخوابد. هر دو مورد گفته شده قابلیت این را دارند که منجر به اختلال در ریتم شبانه‌روزی و بی‌خوابی شوند.
در برخی از افراد، ریتم شبانه روزی می‌تواند بدون علت مشخص به جلو یا عقب تغییر کند که منجر به مشکلات مداوم در زمان خواب و کیفیت کلی خواب می‌شود.
با شناخت دلایل بی‌خوابی در افراد و مشکلاتی که می‌تواند برای هر شخص ایجاد کند، می‌توان در اندیشه درمان بی خوابی بود. برای درمان این مشکل روش‌های بسیاری وجود دارد. اما هر کدام از این روش‌ها برای بهبود گروهی به کار می‌آید. در ادامه ۱۲ مورد از روش‌های درمان را بیان می‌کنیم.
بیماری‌های روانی مانند اضطراب، افسردگی و اختلال دوقطبی اغلب باعث مشکلات جدی در خواب می‌شوند. تخمین زده می‌شود که ۴۰درصد از افراد مبتلا به بی‌خوابی دارای اختلال سلامت روانی باشند.
این شرایط می‌تواند افکار منفی فراگیر و بیش از حد ذهنی را تحریک کند که خواب را مختل می‌کنند. علاوه بر این مطالعات نشان می‌دهد که بی‌خوابی می‌تواند اختلالات خلقی و اضطرابی را تشدید کند، علائم را بدتر کرده و حتی خطر خودکشی را در افراد مبتلا به افسردگی افزایش دهد.
تقریبا هر شرایطی که باعث درد شود می‌تواند خواب را مختل کرده و خوابیدن راحت در رختخواب را دشوار کند. تمرکز بر درد هنگام بی‌خوابی در رختخواب ممکن است آن را تقویت کند و استرس و مشکلات خواب را افزایش دهد.
عوارض سلامتی مربوط به دیابت نوع 2 ممکن است بخشی از علت اصلی بی‌خوابی باشد. درد ناشی از نوروپاتی محیطی، نیاز مکرر به هیدراتاسیون، نیاز مکرر به دفع ادرار و تغییرات سریع قند خون، همگی خواب را مختل می‌کنند. همچنین بین دیابت و سایر شرایط سلامتی دارای تداخل با خواب از جمله آپنه انسدادی خواب (OSA) و افسردگی همبستگی وجود دارد.
انواع دیگر بیماری‌های جسمی، از جمله آن‌هایی که بر سیستم تنفسی یا عصبی تاثیر می گذارد، ممکن است باعث بی‌خوابی شوند. آن‌ها چالش‌‍‌هایی را برای خواب ایجاد می‌کنند که به بی‌خوابی کوتاه مدت یا مزمن ختم خواهند شد.
مشکلات می‌توانند یکی از عوارض جانبی بسیاری از انواع داروها باشند. به عنوان مثال باید به داروهای فشار خون، داروهای ضد آسم و داروهای ضد افسردگی اشاره کرد. داروهای دیگر ممکن است باعث خواب آلودگی در طول روز شوند و برنامه خواب افراد را از بین ببرند.
فقط مصرف داروها نیست که خواب را مختل می‌کند. وقتی فردی مصرف دارو را متوقف یا ترک کند، واکنش بدن می‌تواند برای خواب مشکل به وجود بیاورد.
مشخص شده است که مشکلات موثر بر مغز، از جمله اختلالات عصبی و تکاملی عصبی با افزایش خطر بی خوابی عصبی مرتبط است. اختلالات عصبی مانند زوال عقل و آلزایمر ممکن است ریتم شبانه روزی فرد و درک نشانه‌های روزانه را از بین ببرد. این نشانه‌ها چرخه خواب و بیداری را به پیش می‌برند. همچنین سردرگمی شبانه کیفیت خواب را بدتر می‌کند.
اختلالات تکاملی عصبی مانند اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) باعث ایجاد ترومای روانی می‌شود که خوابیدن افراد را برای آن‌ها دشوار می‌کند. مشکلات خواب برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) شایع است و ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد.
?
اختلالات خاص خواب می‌توانند علت بی‌خوابی باشند. آپنه انسدادی خواب که باعث وقفه‌های تنفسی متعدد و وقفه‌های موقتی در خواب می‌شود تا ۲۰درصد افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال قابلیت دارد که یک عامل زمینه‌ساز بی‌خوابی و خواب آلودگی در طول روز باشد.
سندرم پای بی‌قرار (RLS) با ایجاد انگیزه‌ای قوی برای حرکت دادن پاها، خواب را از بین می‌برد. رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب که به پاراسومنیا معروف هستند هم خواب را مختل می‌کنند. برخی از نمونه‌های معروف پاراسومنیا راه رفتن در خواب، کابوس و فلج خواب هستند که می‌توانند علت بی‌خوابی باشند.
بی‌خوابی در ۳۰ تا ۴۸درصد از افراد مسن رخ می‌دهد. آن‌ها اغلب در حفظ خواب هم مشکل دارند. استرس، ناراحتی‌های جسمی، مشکلات روانی و عادات بد خواب، مانند افراد جوان‌تر می‌تواند باعث بی‌خوابی در افراد مسن شود. با این حال افراد سالمند اغلب به این علل حساس هستند. زیرا سطوح بالاتری از بیماری‌های مزمن، انزوای اجتماعی و افزایش استفاده از داروهای تجویزی متعدد که ممکن است بر خواب تاثیر بگذارد، برای آن‌ها وجود دارد.
تحقیقات نشان می‌دهد که افراد بالای 60 سال راندمان خواب کمتری دارند. آن‌ها زمان کمتری را در خواب عمیق و خواب REM می‌گذرانند که باعث می‌شود خواب آن‌ها راحت‌تر مختل شود. کاهش قرار گرفتن در معرض نور روز و کاهش نشانه‌های محیطی برای خواب و بیداری می‌تواند بر ریتم شبانه روزی آن‌ها تاثیر بگذارد.
حرکت سریع چشم (REM) نوعی فاز از خواب شبیه به بیداری است و معمولا فرد در چنین حالتی خواب می‌بیند. چرخه خواب REM به طور طبیعی تقریبا در هر یک ساعت و نیم اتفاق می‌افتد و معمولا در این فاز از خواب است که افراد رویا می‌بینند.
تخمین زده می‌شود که بی‌خوابی تا ۲۳.۸درصد از نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تغییرات بیولوژیکی نوجوانان را به سمت برنامه خواب دیرتر سوق می‌دهد، اما آن‌ها به دلیل زمان شروع مدرسه معمولا نمی‌توانند صبح‌‌ها تا زمانی که دوست دارند بخوابند.
کودکان و نوجوانان ممکن است مستعد برنامه‌ریزی بیش از حد و استرس ناشی از مدرسه، کار و تعهدات اجتماعی باشند. آن‌ها همچنین به میزان زیادی از وسایل الکترونیکی در اتاق خواب خود استفاده می‌کنند. هر یک از این عوامل می‌توانند علت بی خوابی کودکان و نوجوان باشند.
عوامل متعددی می‌توانند باعث بی خوابی در دوران بارداری شوند.
افزایش وزن و تغییر ترکیب بدن می‌تواند بر موقعیت و راحتی در رختخواب تاثیر بگذارد.
رشد رحم باعث فشار بر ریه‌ها شده و احتمال بروز مشکلات تنفسی در هنگام خواب را ایجاد می‌کند. تغییرات هورمونی هم خروپف و خطر آپنه خواب مرکزی را افزایش می‌دهد که شامل وقفه‌های کوتاه در تنفس خواهند شد.
دیر هضم شدن غذا ممکن است باعث رفلاکس معده شده و خواب را مختل کند.
تکرر ادرار می‌تواند نیاز به بلند شدن از رختخواب برای رفتن به دستشویی را ایجاد کند.
علت دقیق آن ناشناخته است، اما می‌تواند علت بی خوابی در مردان و البته زنان باشد. زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به RLS هستند، حتی اگر قبل از بارداری هرگز علائم نداشته باشند.
مطالعات نشان داده است که بیش از نیمی از زنان باردار مشکلات خواب را با بی‌خوابی مطابقت داده‌اند. در سه ماهه اول بارداری، زنان باردار اغلب ساعات بیشتری می‌خوابند، اما کیفیت خواب آن‌ها کاهش می‌یابد. بعد از سه ماهه اول، زمان کل خواب کاهش پیدا کرده و مهمترین مشکلات در سه ماهه سوم رخ می‌دهند.
شرایطی مانند پسوریازیس و اگزما باعث سوختگی و خارش شدید پوست می‌شوند. در این وضعیت، این عوارض تنها چیزهایی هستند که می‌توان به آن‌ها فکر کرد. وقتی این عوارض وجود دارند، حتی شمارش گوسفند هم ذهن فرد را منحرف نمی‌کند. اگر فرد به خواب برود نیز ممکن است خارش به قدری ادامه یابد که دوباره فرد را بیدار کند. خوشبختانه درمان‌هایی وجود دارند که می‌توان برای تسکین پوست از آن‌ها سود برد. اگر نمی‌دانید علت خارش چیست، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.
معمولا در میانسالی، بدن بانوان به آرامی تولید پروژسترون و استروژن را متوقف می‌کند. تغییر تعادل هورمون‌ها و همچنین سایر تغییرات معمولا در این زمان اتفاق می‌افتند. آن‌ها می‌توانند فرد را نسبت به گزینه‌هایی مانند استرس که بر خواب تاثیر می‌گذارد، حساس‌تر کند. گرگرفتگی شدید یا افزایش آدرنالین که دمای بدن را بالا می‌برد ممکن است آن‌قدر ناراحت کننده باشد که گاهی اوقات باعث شود فرد چندین بار در شب با عرق از خواب بیدار شود.
زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و اختلال بدخلقی پیش از قاعدگی (PMDD) اغلب در خواب مشکل دارند. این اتفاق معمولا اندکی قبل یا در طول قاعدگی رخ می‌دهد. تغییرات هورمونی می‌تواند بر دمای بدن و تولید ملاتونین، هورمونی مهم برای خواب تاثیر بگذارد. همچنین تغییرات خلقی ناشی از PMS یا PMDD ممکن است خواب راحت را دشوار کند.
?
یکی از شایع‌ترین عوارض بی‌خوابی، کم‌خوابی و انواع مشکلات خواب، سردرد است. از دست دادن خواب و خواب بیش از حد هر دو از عوامل محرک سردرد هستند. همچنین خواب منظم و کافی منجر به کاهش سردرد می‌شود.
سردردهای مرتبط با خواب عبارتند از سردرد بیداری و سردرد خواب‌آور.
افرادی که با میگرن زندگی می‌کنند در مقایسه با عموم مردم بین ۲ تا ۸ برابر بیشتر دچار اختلالات خواب می‌شوند. افرادی که با میگرن مزمن زندگی می‌کنند هم میزان بی‌خوابی را تقریبا دو برابر کسانی که سردردهای کمتری دارند، گزارش کرده‌اند. موارد گفته شده می‌توانند علت بی خوابی و سردرد باشند.
معمولا در مورد نوزادان آنچه آن‌ها را ناراحت می‌کند، می‌تواند یکی از عواملی باشد که بزرگسالان را آزار می‌دهد. گاهی اوقات یک اتاق گرم یا یک محیط پر سر و صدا ممکن است علت بی خوابی نوزاد باشد.
کمبود خواب می‌تواند افراد را دچار بدخلقی، ترس، اضطراب و افسردگی کند. همچنین تصور مستقیم یا به خاطر سپردن چیزها دشوارتر است. این امکان وجود دارد که باعث تصادف با اتومبیل شود و به فرد یا شخص دیگری آسیب برساند. بی‌خوابی با شرایطی مانند چاقی، فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی نیز مرتبط است.
پس از آشنایی با مواردی که می‌توانند علت بی خوابی باشند، بهتر است به فکر بهبود شرایط خواب باشید. برای کمک به تنظیم چرخه خواب از اتاق خواب خود شروع کنید. اتاق خواب باید تاریک، آرام، ایمن، راحت و خنک باشد. از مصرف کافئین خودداری کنید؛ این ماده حتی در دوزهای معمولی می‌تواند باعث بی‌خوابی شود. حمام گرم، مطالعه یا ورزش‌های سبک قبل از خواب را در نظر بگیرید. از فعالیت‌های طولانی و بحث‌های دشوار و همچنین خوردن غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. صبح زود ورزش کرده و مقداری نور خورشید دریافت کنید
منبع : علت بی خوابی چیست و چگونه باید با آن رو به رو شد؟ سیوطب (sevteb.com)
