منظور از مرخصی استعلاجی، مرخصی است که در صورت بیماری مشمولان قانون کار، برای آنها برقرار می شود. شرایط و نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی، آن است که بیمه شده، در صورت بیماری، می تواند با تایید سازمان تامین اجتماعی، از مرخصی استعلاجی استفاده کرده و در این دوران، غرامت دستمزد نیز دریافت کند. البته، به مرخصی استعلاجی کمتر از 3 روز، غرامت دستمزد تعلق نمی گیرد.
تامین شایسته زندگی نیروی کار، اصل مسلم حقوق کار محسوب می شود و به همین دلیل، تلاش شده است تا علاوه بر بالا بردن کیفیت زندگی مادی کارگران و کارمندان مشغول به کار، تسهیلات و مزایای غیر مادی دیگری نیز برای آنها پیش بینی شود که از جمله آنها، می توان به انواع و اقسام مرخصی ها اشاره کرد که در هر مورد خاص، می توان از آنها استفاده نمود .
یکی از انواع این مرخصی ها، مرخصی استعلاجی می باشد که اصولا در مواردی، مورد استفاده قرار می گیرد که فرد مشغول به کار، به سبب بیماری های ناشی از کار یا غیر آن، به صورت موقت، قادر به کار نبوده و نیاز به درمان و استراحت داشته باشد. شرایط و نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی، در قانون کار و قانون تامین اجتماعی، در خصوص مشمولان این قانون، به صورت مفصل، ذکر شده است که در صورت لزوم، باید مورد توجه مشمولان قرار گیرد.
به همین مناسبت، در ادامه این مقاله، قصد داریم به این سوال، پاسخ دهیم که منظور از مرخصی استعلاجی که در قانون کار و تامین اجتماعی آمده، چیست و شرایط گرفتن آن، کدام است. در ادامه نیز، حقوق و مزایای کارگر در مرخصی استعلاجی و نحوه گرفتن این مرخصی را بر اساس قوانین مذکور، بررسی خواهیم نمود.
افرادی که مشمول قانون کار هستند، از مزایای ذکر شده در این قانون و قانون تامین اجتماعی، بهره مند می گردند. بر اساس این قوانین، انواع و اقسام مرخصی ها ذکر شده است که از جمله آنها، می توان به مرخصی زایمان، مرخصی استحقاقی، مرخصی تحصیلی، مرخصی حج واجب، مرخصی بدون حقوق و غیر اینها اشاره نمود که بر حسب مورد، در صورت وجود شرایط لازم، می توان از آنها استفاده کرد .
اما یکی از مهم ترین انواع مرخصی های قانون کار، مرخصی استعلاجی می باشد و همانگونه که از نام آن، مشخص است، در مواردی می توان مرخصی استعلاجی گرفت که فرد متقاضی، بنا به دلایلی، نیاز به درمان و مداوا یا استراحت داشته باشد و به دلیل بیماری جسمی یا روحی و یا به علل دیگر، نیازمند مراقبت و درمان باشد. لذا، برخلاف مرخصی استحقاقی که گرفتن آن، نیازمند دلایل موجهی، همچون بیمار بودن نیست، در مرخصی استعلاجی، فرد درخواست کننده، لزوما، باید بنا به دلایل موجه پزشکی، متقاضی دریافت آن باشد.
در خصوص اینکه مرخصی استعلاجی چیست، می بایست به قانون کار و قانون تامین اجتماعی مراجعه نمود. بر اساس بند 7 ماده 2 قانون تامین اجتماعی، بیماری، وضع جسمی یا روحی است که خدمات درمانی را ایجاب نموده و یا اینکه به صورت موقت، مانع اشتغال به کار فرد می شود. لذا در این نوع موارد، مشمولان، می توانند از مرخصی استعلاجی، برای درمان استفاده نمایند که این موضوع، با مرخصی بارداری قانون کار برای خانم ها، دارای شباهت هایی است .
نکته مهمی که در خصوص مرخصی استعلاجی وجود دارد، این است که بر اساس 74 قانون کار، مدت زمانی که فرد، از مرخصی استعلاجی استفاده می کند، در صورتی که سازمان تامین اجتماعی، موضوع را تایید نماید، جزء سابقه کاری فرد محسوب می شود و در زمان بازنشستگی کارگران، ملاک عمل قرار می گیرد. به همین دلیل، در قسمت بعد، شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی را توضیح خواهیم داد.
اما باید به این نکته توجه داشت که بر اساس ماده 62 قانون تامین اجتماعی، در طول مدتی که فرد، از مرخصی استعلاجی استفاده می کند، می تواند تا میزان مشخصی، دستمزد یا حقوق مرخصی استعلاجی دریافت دارد که به آن، غرامت دستمزد نیز گفته می شود و با ارائه نمودن مدارکی، همچون گواهی پزشک و دفترچه درمانی به شعب تامین اجتماعی، می توان این حقوق را دریافت کرد؛ البته به مرخصی استعلاجی کمتر از 3 روز، که به دلیل بیماری های عادی بوده و فرد در بیمارستان بستری نشود، غرامت دستمزد تعلق نمی گیرد.
در قسمت قبل، به بررسی این موضوع پرداخته شد که مرخصی استعلاجی چیست و در چه مواردی می توان از آن استفاده کرد و در مقاله ای جداگانه نیز، انواع مرخصی های کارمندان دولت، بررسی گردید. اما افرادی که قصد دارند از مرخصی استعلاجی سازمان تامین اجتماعی استفاده کنند، ممکن است این سوال را مطرح نمایند که شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی چیست و افرادی که دچار بیماری می شوند، چگونه می توانند مرخصی استعلاجی بگیرند ؟
در پاسخ به این سوال، باید گفت که شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی، در ماده 59 قانون تامین اجتماعی، تعیین شده است. بر اساس این ماده، افرادی که تحت معالجه یا درمان های توانبخشی قرار می گیرند و به صورت موقت، قادر به کار کردن نیستند، در صورتی که موضوع به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد و بیمه تامین اجتماعی داشته باشند، می توانند از حقوق مرخصی استعلاجی یا غرامت دستمزد استفاده کنند.
از جمله شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی، این است که بیمه شده، در طول مدت مرخصی استعلاجی، به کاری اشتغال نداشته و دستمزد یا حقوقی، بابت مدت مرخصی استعلاجی، از کارفرمای خود دریافت نکرده باشد. همچنین، از دیگر شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی، آن است که بیمه شده، نباید از کار افتاده، بازخرید یا اخراج شده، باشد.
همچنین، از شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی، بر اساس ماده مذکور، آن است که بیمه شده، بر اثر حوادث ناشی از کار و یا غیر ناشی از کار یا بیماری های حرفه ای، تحت درمان قرار گرفته باشد. در صورتی هم که بیمه شده، به دلیل بیماری و بر اساس گواهی پزشک معالج خود، احتیاج به استراحت مطلق یا بستری شدن داشته و در تاریخ اعلام بیماری، مشغول به کار بوده و یا در مرخصی استحقاقی باشد، می تواند از مرخصی استعلاجی خود استفاده کند.
لازم به ذکر است که اگر بیمه شده، با وجود بیماری، در بیمارستان بستری نشود، بر اساس ماده 62 قانون تامین اجتماعی، غرامت دستمزد، از روز چهارم محاسبه و پرداخت می شود؛ لذا، در این موارد، مرخصی استعلاجی کمتر از 3 روز، غرامت دستمزد ندارد و صرفا بعد از آن است که در صورت وجود شرایط لازم، حقوق مرخصی استعلاجی پرداخت می شود.
در بخش های قبل، ضمن اشاره به انواع مرخصی های قانون کار، همچون مرخصی استحقاقی، به این سوال پاسخ دادیم که منظور از مرخصی استعلاجی در قانون کار چیست و هم چنین، شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی را توضیح دادیم. سوال مهم دیگری که دررابطه با مرخصی استعلاجی، مطرح می شود، آن است که وضعیت حقوق و مزایای کارگر در مرخصی استعلاجی، به چه صورت می باشد؟ به عبارت دیگر، آیا در طول مدت مرخصی استعلاجی، حقوق و مزایای کارگر، به وی پرداخت می شود یا خیر؟
ماده 62 قانون تامین اجتماعی، به این سوال که وضعیت حقوق و مزایای کارگر در مرخصی استعلاجی، به چه صورت می باشد؟ پاسخ داده است. مطابق این ماده، حقوق و مزایای کارگر در مرخصی استعلاجی، توسط سازمان تامین اجتماعی و با شرایطی، پرداخت می گردد. بر اساs ماده مذکور، نحوه و میزان پرداخت حقوق و مزایای کارگر در مرخصی استعلاجی، به شرح زیر می باشد:
چنانچه بیمه شده، دارای همسر یا فرزند یا پدر و مادر تحت تکفل باشد، معادل سه چهارم آخرین مزد یا حقوق روزانه را دریافت می کند.
در صورتی که بیمه شده، دارای همسر یا فرزند یا پدر و مادر تحت تکفل نباشد، معادل دو سوم آخرین مزد یا حقوق روزانه وی، به او پرداخت می گردد.
در حالتی که بیمه شده، غیر متکفل بوده و با هزینه سازمان تامین خدمات درمانی، بستری گردد، معادل یک دوم آخرین مزد یا حقوق روزانه وی، از طرف سازمان، به او پرداخت می شود .
در صورتی که بیمه شده، با وجود بیماری، در بیمارستان بستری نشود، مطابق ماده 62 قانون تامین اجتماعی، غرامت دستمزد، از روز چهارم محاسبه و پرداخت می شود؛ لذا، در این موارد، به مرخصی استعلاجی کمتر از 3 روز، حقوق و مزایای کارگر در مرخصی استعلاجی، تعلق نگرفته و صرفا بعد از آن است که در صورت وجود شرایط لازم، حقوق مرخصی استعلاجی پرداخت می شود.
لازم به ذکر است که طبق ماده 74 قانون کار، در صورت تایید مرخصی استعلاجی از سوی سازمان تامین اجتماعی، مدت مرخصی استعلاجی کارگران و کارمندان مشمول قانون کار، جزء سوابق کار و بازنشستگی آنان محسوب خواهد شد .
در قسمت های قبل، در مورد اینکه مرخصی استعلاجی چیست و شرایط گرفتن مرخصی استعلاجی کدامند، توضیحات لازم داده شد. اما افرادی که بیمار می شوند، ممکن است این سوال را مطرح نمایند که نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی چگونه است؟ به ویژه، در مورد مرخصی استعلاجی کمتر از سه روز، این سوال مطرح است که نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی به چه صورت می باشد ؟
اولین نکته ای که در مورد نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی وجود دارد، آن است که اصولا مرخصی استعلاجی، مانند مرخصی تحصیلی یا مرخصی حج واجب، مدت زمان مشخص شده ای ندارد. بلکه به دلیل اینکه ممکن است طول بیماری فرد، متغیر باشد، مدت زمان مشخصی نیز، برای استفاده از مرخصی استعلاجی وجود ندارد. لذا، افرادی که دچار بیماری شده و قصد دارند امور درمانی مربوطه را انجام دهند، می توانند درخواست مرخصی خود را به کارفرما ارائه دهند.
اما موضوع مهمی که در خصوص نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی وجود دارد، آن است که متقاضی، بتواند از حقوق مرخصی استعلاجی یا غرامت دستمزد استفاده کند. به همین دلیل، پس از گرفتن مرخصی استعلاجی، متقاضی، باید اسناد و مدارک لازم در خصوص بیماری خود را به شعبه تامین اجتماعی ارائه نموده تا بتواند از غرامت دستمزد ایام بیماری، استفاده کند و مدت بیماری هم، جزء سابقه لازم برای بازنشستگی تامین اجتماعی لحاظ شود. از جمله این مدارک، می توان به دفترچه بیمه و گواهی پزشک اشاره نمود.
البته، در خصوص نحوه گرفتن مرخصی استعلاجی، باید به این نکته توجه داشت که در صورتی که مرخصی، به دلیل بیماری های عادی بوده و بیمه شده، در بیمارستان بستری نشود، غرامت دستمزدی به مرخصی استعلاجی کمتر از 3 روز، تعلق نگرفته و صرفا پس از روز چهارم، می توان از حقوق مربوطه، استفاده کرد.
همچنین، لازم به ذکر است که اگر مدت زمان استراحت بیمه شده، در هر مرتبه، به میزان 7 روز بوده و یا تا 15 روز در طول یک سال باشد، تایید موضوع توسط پزشک معالج، کفایت می کند. اما در صورتی که مدت زمان استراحت، بین 15 تا 60 روز در طول سال باشد، باید به تایید پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی نیز برسد و اگر هم، مدت زمان بیماری و مرخصی استعلاجی، بیشتر از 60 روز در سال باشد، تایید شورای پزشکی سازمان تامین اجتماعی نیز، ضرورت دارد.
