ئۊه‌یش له‌وا نووڕین!؟ ئیمه له‌ێ ناوچه چمان مه‌ردمان مودڕنێگ نییمن. له فره جییه‌و هایمنه له‌ێره‌وه‌ر؛ هایمنه سه‌رده‌م کوچک!. ئڕا؟ وه‌ڕاس مدووه‌یل فره‌ێگ ئڕاێ ئێ گه‌په هه‌س. ئیمه دڵنگ مودڕن که‌یمنه وه‌ر. له دنیاێ مودڕن ژیه‌یم. وڵام وه هزار مدوو، له بڕێگ جییه‌و مه‌نیمنه‌سه بنڕاخه‌گان سه‌رده‌م هزاره‌یل بنه‌ڵبن دیرووک.
خاسه هه‌ر له‌ێ نواگه‌په‌و بۊشم ک: ئه‌وانه گ شه‌وان وه شه‌وان چنه شوون ئاوێاری، زانن ک له ئه‌و تیه‌ریکییه، زه‌ل و هه‌لیت په‌شتێده پاێانه‌و و نواگری له لێان که‌ێ. وڵام، نه هه‌لیت مینێده‌ێ و نه زه‌ل. ته‌نیا ئاوێاریکه‌ره‌ره گ وه هه‌نگاوه‌یل قت قورس ڕێ خوه‌ێ گرێد و چوود.
یه‌کێگ له گرینگترین کاریگه‌رییه‌یل و ته‌ئسیرات ئاسیمیلاسیون یا وه قه‌وڵ فارسه‌یل«همگون سازی» یه‌سه گ ئه‌وه‌ڵ جار هڵامات غه‌ێره‌گان به‌ێ. غه‌ێره له وه‌رده‌س ئێ به‌رده‌ڵبه‌رده، هه‌ر که‌سێگه گ وه زوان فه‌رمی یا ڕه‌سمی قسیه نیه‌که‌ێد. فره له‌ێ هڵاماته‌یله قازانج فره‌ێگ ئڕاێ تئوریسیه‌نه‌یلێ داشتیه. ئڕا؟ و چون؟
ئیمه فره کاره‌یلێ گ که‌یمن، وه ده‌س خوه‌مان نییه. چون هایمنه ناو ده‌یشته‌ێگ له باوه‌ڕه‌یل گوومه‌ڵگا. وڵام، پرسیار گرینگ یه‌سه گ باوه‌ڕ چۊ وه دی تێ. خاسه ئڕاێ ئێ گه‌په وه یه ئاماژه بکه‌م ک: هه‌ر وه‌رزێرێگ ئڕاێ گشت و کاڵ وه چه‌ن چشت هه‌وه‌جه دێرێ: تۊه‌م و زه‌ۊ له گشتێ هه‌وه‌جه‌گان، گرینگترن. وڵام ئایا هه‌ر زه‌ۊێگ تۊیه‌نێ ئڕاێ کشت و کاڵ گورجه‌و بوود؟ وه ڕاس نه!. له‌ێره‌سه گ وه‌رزێر کووشێد گ وه جفت کردن و کوچگ لاوردن و ... زه‌ۊه‌گه ئڕاێ کشت و کاڵ، گورجه‌و که‌ێ.
کوومه‌ڵگایش هه‌ر له‌ێواسه. هه‌ر خاون‌نووڕگه‌یگ ئڕاێ گورجه‌و کردن مروڤ، باێه‌س کاره‌یل فره‌ێگ بکه‌ێ تا ئه‌و نووڕگه‌ێه بتۊه‌نێ ئاێه‌مه‌یل تازه‌ێگ وه دی بارێ ک سیاسه‌ت تازه ته‌ولیدێان که‌ێ. دو زوانه‌گان له ناو ئێ نیشتمانه تۊش ئێ چۊنه دۊزێگ هاتنه. ئه‌وه‌ڵ جار، ئاگر باوه‌ڕه‌یل تازه، کشت و کاڵ هزاران ساڵه‌ێ باوه‌ڕه‌یلمان سزنێ. فره له زه‌ۊه‌یل پۊچه‌ڵ و سزیاێ زێنه‌یل کوومه‌ڵگا، هه‌ناێ نیه‌تۊیه‌نن خوه‌ێه‌ێان نووه‌و بکه‌ن، چه‌وه‌ڕێ تۊه‌م هاوساغه‌ێره‌گان گه‌ردن و وه بێ گیچه‌ڵ، خوه‌ێان خه‌نه داوان کشته‌یل هاوساگان. هاوساگانێ ک سیستمه‌یل، وه مه‌یل خوه‌ێان سازییه‌سه‌ێان.
له ئه‌وره گ کوومه‌ڵگا فره جار، هۊر دۊر دیروکییێان له کیسێان چوود، هه‌وه‌جه‌ێان وه‌یه که‌فێ ک گوڕاێ گوڕ بخه‌یمنه‌و هۊرێان گ کیین و له کوو هاتنه و چه‌نێ ده‌وڵه‌مه‌نن و ئمڕوو چوه باێه‌سه بکه‌ن؟ له‌ێ باوه‌ته‌و کیشه‌یل و گیچه‌ڵه‌یل فره‌ێگ دێریمن. باێه‌س «ئلیت کوومه‌ڵگا» هووشێان وه یه‌وه‌و بوود. هۊۊشێان بوود گ کوومه‌ڵگا خه‌وانییه‌و نه‌ود و ته‌ریه‌ێ خاون ده‌سڵات تمام ده‌سکرده‌یل فه‌رهه‌نگیێان خاره‌ت نه‌که‌ێ.
باوگ و داڵگ باێه‌سه گوڕاێگوڕ له چیرووک ژیان دیروکیێان و ئامانجه‌یل بانان ئڕاێ مناڵ بۊشن و پشته‌ڵپشت ئێ چیرووکه چۊ خۊن له ناو ڕه‌گ گیان بنه‌ماڵه‌یل بگه‌ردێ. ئڕا؟ چۊن یه‌کێگ له ئامانجه‌یل ئاسیمیلاسیون، جیا کردن مناڵ له باوگ و داڵگه. ئه‌و چشته گ ئمڕوو ئیمه وه گووشت و پووس و خۊن ئحساسێ که‌یمن و فره له کوومه‌ڵگا ته‌په‌ێ که‌ڕاکه‌ێان تێد و نیه‌زانن له چ گیچه‌ڵێگ چقیانه!. وڵام من و تن وه‌رده‌نگ زانیمن گ ده‌سڵاتداره‌یل، فره له باوگ و داڵگه‌یل له مناڵه‌یلێان بڕینه. ئه‌ڵبه‌ت، تکنولوژییش هاتێه‌سه ده‌سمیه‌ت تا جیا بۊن باوگ و داڵگ له مناڵ سرعه‌ت فره‌ترێگ بگرێ.
له یانه ئه‌گه‌ر ڕه‌ێ بۊمن، شاهات گرینگرین کیشه‌مان ها له ناو به‌ش ئلیت کوومه‌ڵگا؛ یا ئه‌وانه گ وه شه‌له‌تانییه‌و جێ خوه‌ێان له ناو کوومه‌ڵگا واز کردنه وڵام هۊچ فاکتورێگ له ئلیت بۊن نه‌ێرن. کارێگ وه ئێ به‌ش دۊایێنه‌و نه‌ێرم. چۊن شاهات کارێان هه‌ر یه‌وده.
یه‌کێگ له ده‌سکه‌فته‌یل ئڵاجه‌ۊێ گ وه گومان من له ده‌سکرده‌یل ئاسیمیلاسیونه و بۊیه‌سه باوه‌ڕ گه‌وڕاێگ ئڕامان، یه‌سه گ خوه‌مانیش له ناو خوه‌مان «خوه‌مانی و غه‌ێره» بکه‌یمن. یه‌کێگ له مدووه‌یل ئه‌و په‌رتق نه‌چێن کاریگه‌ری ئیمه له بووت فه‌رهه‌نگییه‌و هه‌ر یه‌سه. هه‌ر که ئڕاێ خوه‌ێ به‌ێداخێگ هیز داێه و هه‌ر که له ژێر به‌ێداخێ نه‌ود، غه‌ێره‌س.
پڕۊشه‌پڕۊشه باوه‌ڕ که‌یمن هه‌ر که‌سێ گ وه مه‌یلمان ڕێ نه‌کرد، وه «غه‌ێره» بناسنیمنه‌ێ. غه‌ێره ناسانن و ئاڕه‌سه‌کردنێ وه جیاتی و لاێه، ئه‌وه‌ڵ‌گام یا هه‌نگاوێگه ئڕاێ یه گ بۊشیمن سیستمه‌یل وه ئامانج خوه‌ێان ڕه‌سینه. بیلن که‌مێگ خوه‌مانی‌تره‌ک بۊشم:
بڕێگ له ئاێه‌مه‌یل، خوه‌ێان وه سه‌نگ ترازۊ کورداێه‌تی و کورده‌واری زانن و وه‌ێ چۊنه نووڕن ک ئه‌گه‌ر که‌سێگ چۊ ئه‌وانه وه کوردی و کورداێه‌تی فکر نه‌کرد، یه غه‌ێره‌س. ئێ چۊنه ئاێه‌مه‌یلێگ له جی خزمه‌ت وه ئێ جوغرافیاێ که‌لتوورییه، تێشێ گرتنه‌سه ده‌سه‌و و له ساق دار بڕن. وڵام له ڕاسییا، ئێ چۊنه ئاێه‌مه‌یلێگ له وه‌راێوه‌ر ئاسمان گه‌وراێگ له کوردایه‌تێ و کورده‌واری، وه‌چگه‌هساره‌ێ پۊچه‌ڵێگ یا لان که‌م بۊچگیگیش وه هساو نیه‌تیه‌ن. تا بڕه‌سێ وه یه گ ئڕاێ مه‌ردم، متر و ئه‌نازه ئاڕه‌سه بکه‌ن. وه‌ڕاس ئه‌گه‌ر له بن‌درس کار بڕه‌سینمه‌و، ئێ گیچه‌ڵه، فره گرینگ نییه. چۊن ئیمه ئڕاێ کاره‌یل گه‌وره‌تره‌ک ئاڕه‌سه بۊمنه. کاره‌یلێ گ ناوچه و کوومه‌ڵگامان هه‌وه‌جه وه پێ دێرێ.
فره که‌س وه بێ منه‌ت ئڕاێ فه‌رهه‌نگ و هونهر خوه‌ێان کار که‌ن و ده‌سمییه‌ت ده‌ن. هه‌ر که‌س وه بان‌چه‌وێ خوه‌ێه‌و وه دنیاێ فه‌رهه‌نگی خوه‌ێ نووڕێ. کتاو نۊسێ، شعر و په‌خشان وه دێ تیه‌رێد و ئڕاێ بانان ئێ زوان و که‌لتووره کار که‌ێ. له جی یه گ وه پێ «میه‌نێ نه‌ۊد» بۊشیمن، چشتێگ وه تێوڵێه‌و نه‌چه‌وسگنیمن.
ئه‌وانه گ شه‌وان وه شه‌وان چنه شوون ئاوێاری، زانن ک له ئه‌و تیه‌ریکییه، زه‌ل و هه‌لیت په‌شتێده پاێانه‌و و نواگری له لێان که‌ن. وڵام، نه هه‌لیت مینێده‌ێ و نه زه‌ل. ته‌نیا ئاوێاریکه‌ره‌ره گ وه هه‌نگاوه‌یل قت قورس ڕێ خوه‌ێ گرێد و چوود. هووشمان بوود
فره که‌س وه بێ منه‌ت ئڕاێ فه‌رهه‌نگ و هونهر نه‌ته‌وێ خوه‌ێان کار که‌ن و ده‌سمییه‌ت ده‌ن. هه‌ر که‌س وه بان‌چه‌وێ خوه‌ێه‌و وه دنیاێ فه‌رهه‌نگی خوه‌ێ نووڕێ. کتاو نۊسێ، شعر و په‌خشان وه دێ تیه‌رێد و ئڕاێ بانان ئێ زوان و که‌لتووره کار که‌ێ. له جی یه گ وه پێ »میه‌نێ نه‌ۊد« بۊشیمن، چشتێگ وه تێوڵێه‌و نه‌چه‌وسگنیمن.
ئه‌وانه گ شه‌وان وه شه‌وهان چنه شوون ئاوێاری، زانن ک له ئه‌و تیه‌ریکییه، زه‌ل و هه‌لیت په‌شتێده پاێانه‌و و نواگری له لێان که‌ن. وڵام، نه هه‌لیت مینێده‌ێ و نه زه‌ل. ته‌نیا ئاوێاریکه‌ره‌ره گ وه هه‌نگاوه‌یل قت قورس ڕێ خوه‌ێ گرێد و چوود. هووشمان بوود...
صدای آزادی / ویژه نامه‌ای برای علی سهامی
