چندسالی است که نظام آموزشی کشور ما دچار تغییراتی شده است؛اما این تغییرات مضرات و زیان های بسیاری را برای آموزش کشور به بارآورده به طوری که در بسیاری از درسها-به عنوان مثال درس ریاضی بیشتر نکات توسط معلم بیان میشود و گرنه اگر کسی کتاب ریاضی دهم تجربی را به عنوان مثال برای کنکور تجربی بخواند،شاید بتواند ۱۰ یا ۲۰درصد از تست های کنکور را پاسخ گو باشد؛و این یعنی یک ضعف آموزشی و ناعدالتی آموزشی که نکاتی که در کتاب مطرح نشده باید در کنکور طرح شود و مورد سوال قرارگیرد.این جمله به ما این مفهوم را می‌رساند که در درس هایی مثل ریاضی مهم کامل یادگرفتن تمامی نکات آن مبحث است نه صرفا یادگیری آن چیزی که در کتاب درسی آمده چون در غیر این صورت ما فقط قادر خواهیم بود به سوالات امتحان نهایی پاسخ دهیم،البته ناگفته نماند که این جمله شاید برای درس شیمی هم صدق نکند چون در امسال شیمی دوازدهم امتحان نهایی سخت ترین شیمی نظام جدیدی بود که برگزارشد.
درباره ناقص بودن و سانسور بودن همه کتاب های درسی جای بحث بسیار است،ولی هدف ما در این مقاله بررسی و تحلیل وضعیت درس عربی در ایران است که دلایل آن عبارت اند از:
۱-دانش آموزان کمی(خیلی کم)عاشق درس عربی هستند
۲-روابط ما با اعراب بسیار پر فراز و نشیب و بعضا تنش زا است،یک روز با عربستان دوست هستیم و روز دیگر دشمن.
۳-به اعتقاد بسیاری از دانش آموزان،عربی سخت تر از انگلیسی و قاعده مند و پیچیده است.
۴-میانگین درصد کشوری عربی در کنکور انسانی زیر ۱۰درصد است.(با بقیه عربی های رشته ها کاری نداریم چون درحال حاضر دروس عمومی این رشته ها حذف شده اند که عربی یکی از آنها بود.)
خب، سریع تر برویم سراغ موضوع اصلی این مقاله و دلایل ناتوانی ایران در آموزش عربی را بیان کنیم.باما همراه باشید.
اول از همه چیز بگوییم که درمورد عربی دهم رشته انسانی حرف می‌زنیم و اشکالات بقیه کتاب‌های این رشته را بعدا بررسی خواهیم کرد.
با مقدمه کتاب شروع میکنیم:
۱-نخستین چیزی که به عنوان اشکال باید از آن اشاره کنیم این است:((رویکرد آموزش عربی در ایران،فهم قرآن و متون دینی است.))این به عنوان یک اشکال درنظرگرفته میشود؛چون باید در کنار قرآن به دیگر جنبه های زبان هم توجه شود که متاسفانه نه تنها این کتاب بلکه کتاب((العربیه بین یدیک))و((مبادی العربیه رشید شرتونی))هم برای درک قواعد فقط از مثال های قرآن استفاده کرده اند.درست این است که هم قرآن مد نظر باشد و هم سایر جنبه های زبان عربی و گرنه بهتراست آن زبان آموزش داده نشود.
۲-کتاب در ادامه گفته(( که مکالمات کوتاهی در کتاب گنجانده است،چون آنها رشته علوم انسانی هستند))،این هم به عنوان یک اشکال مطرح است.مکالمات عربی در کتاب شاید هیچ کمکی به برقراری ارتباط با عرب زبانان نکند زیرا در مکالمه معمولا پرکاربردترین لهجه های عربی آموزش داده میشود،اگر با یک عرب به فصیح صحبت کنی تجربه تو شاید چندان موفق نباشد زیرا اعراب هم درست مثل ما در هنگام صحبت کردن زبان خود را شکسته می‌کنند.من در اینجا فارسی معیار مینویسم اما در گفتار واژه ای-به عنوان نمونه-((می آورم)) را به صورت((میارم))به کار میبرم،لذا از این جهت می گویم که مکالمه های کتاب هم بی جهت در کتاب گنجانده شده است و فقط درخت اضافی برای این کار قطع شده است و لاغیر!
۳-کتاب گفته که طراح سوال کنکور حق ندارد خارج از کتاب سوال طرح کند!این سخن کتاب نیز حرفی بی پایه و بی اساس است.بارها دیده شده که در آزمون های موسسات آزمایشی سوالاتی که قواعد را پوشش می داده اند طرح شده و از مطالبی که کتاب بیان کرده تخلف کرده است.لذا این جمله کتاب مرا خیلی آزارمیدهد.
۴-مسئله دیگر ساعت خوانی است.برایم عجیب جلوه میکند که چرا کتابی که حاضر شده ساعت را یادبدهد پوشش کامل این موضوع را از سرش بازکرده و بیخیالش شده است.واقعا برای نویسنده کتاب چه زحمتی دارد که بگوید ساعت شمار ساعت با عدد ترتیبی و دقیقه شمار ساعت با عدد اصلی بیان میشود و اعداد اصلی را در همان پایه نهم آموزش دهد؟!واقعا چه زحمتی دارد؟!
۵-مبحثی که خیلی مرا عصبانی میکند اعداد است.شاید بتوان پرناقص ترین مطالب سه سال کتاب های عربی را به اعداد مربوط دانست.در مقدمه این کتاب برای اولین بار از قلم نویسنده در می یابیم که((از اهداف آموزشی نیست)).نه به مبحث مطابقت عدد و معدود اشاره شده و نه به اینکه اعداد عقود مذکر و مونث دارند و دانش آموزان را در سرگرمی کامل فروبرده است.این کتاب حتی در زمینه اعراب معدود نیز ناقص است و فقط به اعراب ۳تا۱۰ و ۱۱تا۹۹اشاره کرده است و خبری از اعراب معدود عدد ۱۰۰ و ۱۰۰۰نیست.
۶-بازهم یکی از پرناقص ترین ها؛اما نه به اندازه قبلی.در کتاب فقط به ۸ باب ثلاثی مزید اشاره شده است و همین نیز خوب است اما بهتر بود به همه آنها اشاره میشد.کتاب در زمینه معانی ابواب ثلاثی مزید نیز خودداری نموده است و این خود به عنوان یک اشکال مطرح است اما بدتر از آن تشخیص حروف زائد است که با اینکه در کتاب درسی حتی یک کلمه هم درباره آن بحث نشده ولی در کنکور می آید!آیا این واقعا عدالت آموزشی است؟!!
البته متعدی و لازم هم نباید در کتاب مطرح میشد چون دوباره فقط ۲نکته ازنظر متعدی و لازم بودن ابواب ثلاثی مزید در آن بیان شده است و ناقص بودن در آن جلوه میکند.
۷-واقعا برایم جای سوال دارد که درسی که به این اندازه مهم است و دریادگیری حروف مشبهه بالفعل و افعال ناقصه تاثیرگذاراست چرا باید نصفه و نیمه رها شود؟!چرا انواع خبر نباید آموزش داده شود؟!این درس هم یکی از پرناقص ترین درس های کتاب قلمداد میشود.
۸-درس ششم از نقص نسبی برخورداراست؛زیرا از اسماء مبنی ۳ تا از آنها بیان شده و با چند مورد دیگر کامل میشد ولی متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.کتاب حتی درباره افعال ازنظر معرب و مبنی بودن نیز سکوت کرده است!حالت های اعراب اسم و علامت هایشان بیان شده اما فقط در حالت اسم ظاهر این بیان صورت گرفته است.اما مهم ترین چیز این است که کتاب تاکیدمیدارد که از اعراب کلمات خودداری شود؛خب در این صورت که آن زبان از کار می افتد!!زیرا سازوکار زبان عربی با اعراب است و بدون اعراب گذاری هرگز نمیتوان به این زبان صحبت کرد.
۹-بازهم از سر باز کردن؛من نمی‌دانم چرا کتاب سعی دارد کشف بیشتر چیزها را بر عهده دانش آموز بگذارد!مثلا می‌گوید تفاوت حرکات فعل معلوم و فعل مجهول را بیابید در صورتی که خود کتاب باید این نکته را توضیح می‌داده است!در مورد حالت های نائب فاعل هم باز نقص صورت گرفته و فقط در حالت اسم ظاهر تدریس شده است.کتاب بازهم از این جمله بهره می‌برد که:((تبدیل معلوم به مجهول و بالعکس از اهداف آموزشی نیست!))مشخصا کتاب می‌خواهد دانش آموزان فقط ترجمه را یادبگیرند و در عربی نظام جدید روی ترجمه قفلی زده است!
۱۰-شاید بتوان گفت آخرین درس از عربی دهم انسانی،کم سانسورترین درس کتاب است؛زیرا بیشتر حروف جاره در آن آورده شده و نون وقایه نیز تقریبا خوب تدریس شده است،هرچند بازهم نکاتی دارد که فقط در جزوات اساتید پیدامیشود!!اما رک و پوست کنده بگویم،هیچ درسی از این کتاب نیست که قواعد را به صورت کامل پوشش داده باشد.
واقعا بايد به نویسندگان کتاب درسی گفت که:((این چه کتاب درسی است که نوشتید!!باشد قواعد را نصف و نیمه آموزش دهید،اما اگر اینطوری است پس کتاب کمک درسی هم حق ندارد نکات خارج از کتاب را بیان کند که در این صورت هم با نقص زبان روبه رو خواهیم شد،پس بهتراست که عربی راحذف کنید!
دانش آموز ما می‌بیند که معلم عربی به قواعد کتاب بسنده نمی‌کند و نکاتی فراتر از کتاب را به او آموزش می‌دهد،درنتیجه این درس برای او کم نظر و بی اهمیت جلوه میکند چراکه وقتی می‌بیند وقتی قواعد عربی را نمیتوان در درصفحه جای داد و حداقل به سه چهار صفحه نیازدارد،این جمله را با خود می گوید:((کتاب که عربی برایش پشیزی ارزش ندارد که ما عربی بخوانیم!اصلا باید برای چی عربی بخوانیم؟چرا باید زبان ((سوسمارخور و ملخ خورها را بخوانیم؟))در انتهای این مقاله راجع به این گفتارها حرف خواهیم زد.
۱۱-پر آزارترین جمله،تحلیل صرفی و اعراب از اهداف کتاب درسی نیست پس چرا در کنکور تحلیل صرفی داریم!واقعا یکی باید به این چالش پاسخ دهد!
۱۲-دیگر واقعا به نویسندگان کتاب چه بگوییم،((نیازی به ارائه جزوه مکمل قواعد نیست.))باز هم یک جمله بی اساس!اگر مدارس خوبی چون البرز و سمپاد و...را بشناسید، حتما میدانید که این مدارس و برخی مدارس دیگر همیشه جزوه قواعد کامل عربی در دستور کارشان قرارداشته است.واقعا عدالت آموزشی را کجا پیداکنیم؟آدم با این همه بی عدالتی ناله اش درمی آید!!
۱۳-همان طور که قبلا هم گفتم کتاب اصلا میلی به مکالمه ندارد برای همین این جمله را مدام تکرارمیکند که:((از اهداف آموزشی نیست!!))واقعا این جمله یک جمله خسته کننده و حوصله سربر است که خشم را در وجود آدمی برمی انگیزاند!!خب اگر از اهداف آموزشی نیست چرا در برنامه درسی قرارش دادی!به جای آن یک زبان زنده دیگر-به عنوان مثال فرانسوی و یا چینی را یادمیدادی!!
۱۴-آخرین انتقادی که بر این کتاب وارد است-که فکرکنم در این مقاله درباره آن صحبت شده،این است که عربی بسیار قاعده مند است و گویا کتاب درسی زور این را ندارد که تعداد صفحات کتاب را بیشتر کرده و قواعد را به صورت کامل آموزش دهد؛گویا همیشه کتاب های کمک درسی و جزوات آموزشی باید جور کتاب درسی را بکشند و قواعد را کامل کنند اما گویا نظر کتاب چیز دیگری است.کتاب از این پدیده با عنوان((تخلف آموزشی))یادمیکند و می‌گوید که در آزمون های آزمایشی شرکت نکنید در صورتی که همین آزمون ها هستند که دانش آموزان را برای کنکور آماده می‌کنند.شما هیچ رتبه ۱ تا ۱۰کنکور را پیدانمیکنید که در آن رتبه برترها در آزمون های موسسه ای-آن هم به صورت چندسال-شرکت نکرده باشند.لذا عربی در ایران از بن و اساس بی پایه است و باید از آمورش آن خودداری شود.
نظرشما دراین باره چیست؟
