تصحیح یک برداشت(محکم و متشابه)
قسمت اول
محکم و متشابه در احادیث
در بحث احادیث وارده از ائمه علیهم السلام هیچ وقت نباید با تک روایت دنبال اثبات گزاره دینی باشیم بلکه باید مجموع روایات را نگاه کنیم .
به این روایت شریف دقت کنید
عَنْ أَبِي حَيُّونٍ مَوْلَى الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ رَدَّ مُتَشَابِهَ الْقُرْآنِ إِلَى مُحْكَمِهِ هُدِيَ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ ثُمَّ قَالَ إِنَّ فِي أَخْبَارِنَا مُتَشَابِهاً كَمُتَشَابِهِ الْقُرْآنِ وَ مُحْكَماً كَمُحْكَمِ الْقُرْآنِ فَرُدُّوا مُتَشَابِهَهَا إِلَى مُحْكَمِهَا وَ لَا تَتَّبِعُوا مُتَشَابِهَهَا دُونَ مُحْكَمِهَا فَتَضِلُّوا)
ابو حيّون از امام رضا عليه السّلام نقل كرده است كه حضرت فرمودند:
هر كس متشابهات قرآن را به محكمات آن ارجاع دهد، به راه راست هدايت شده است، سپس فرمودند: در اخبار ما نيز همانند قرآن محكم و متشابه وجود دارد، لذا متشابهات آن را به محكمات آن ارجاع دهيد و صرفا به دنبال متشابهات آن نرويد كه گمراه ميشويد.
توضیح مرحوم مجلسی علیه‌الرحمه در مورد محکم و متشابه در روایت
انظروا إلى محكمات الأخبار التي لا تحتمل إلا وجها واحدا و ردوا المتشابهات التي تحتمل وجوها إليها بأن تعملوا بما يوافق تلك المحكمات من الوجوه)2
در عمل به احادیث به محکماتِ احادیث عمل کنید که فقط یک وجه دارند{ اطمینان خاطر نسبت به معنائی واقعی حدیث داریم} و متشبهاتی که وجوه و معنائی مختلفی دارند را به محکمات رجوع بدهید و باید به متشابهاتی عمل کنیم که موافق محکمات هستند.
نتیجه
پس همانظور که در آیات قرآن، محکم و متشابه وجود دارد؛ در روایت نیز محکم و متشابه وجود دارد و برای اینکه بخاطر عمل به متشابهات در ورطه گمراهی قرار نگیریم لاجرم باید متشابهات را حمل بر محکمات کنیم تا معنا و مقصود واقعی اهل البیت علیهم‌السلام روشن شود.
منابع
1: عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج1، ص: 290
2: بحار الأنوار ، ج2، ص: 185
تصحیح یک برداشت اشتباه
قسمت دوم
✍با توجه به نکاتی که عرض کردیم، دالّ بر وجود مُحکم و مُتشابه در احادیث، لذا با صرف دیدن این‌چنین احادیثی نمی‌توان گزاره دینی اثبات کرد
عنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ ذُكِرْنَا عِنْدَهُ فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ وَ لَوْ مِثْلَ جَنَاحِ بَعُوضَةٍ [الذُّبَابِ] غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَوْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْر)
حضرت ابى عبد اللَّه عليه السّلام نقل كرده كه آن حضرت فرمودند:
كسى كه نام ما نزد او برده شود و از چشمانش اشگ بيايد اگر چه به قدر بال پشه باشد گناهانش آمرزيده شود و لو به اندازه روى درياها باشد.ِ
توضیح:
اگر قصد کنیم که صرف دیدن این روایت حکم کنیم چیزی که از دل این روایت خارج می‌شود اباحه‌ی گری است { العیاذ بالله}
بدین معنا شخصی که نه از منهیات الهی منعی دارند و نه ز اوامر الهی اطاعتی دارد.
به این روایت شریف دقت کنید
عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلَامُ، قَالَ: قَالَ لِي: «يَا جَابِرُ، أَ يَكْتَفِي مَنْ يَنْتَحِلُ التَّشَيُّعَ أَنْ يَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ؟ فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّهَ وَ أَطَاعَهُ، وَ مَا كَانُوا يُعْرَفُونَ يَا جَابِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ، وَ التَّخَشُّعِ، وَ الْأَمَانَةِ وَ كَثْرَةِ ذِكْرِ اللَّهِ، وَ الصَّوْمِ، وَ الصَّلَاةِ، وَ الْبِرِّ بِالْوَالِدَيْنِ، وَ التَّعَاهُدِ لِلْجِيرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْغَارِمِينَ وَ الْأَيْتَامِ، وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ، وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ، وَ كَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ، وَ كَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِي الْأَشْيَاءِ»الحدیث...2
جابر گويد:
امم باقر عليه السّلام بمن فرمود: اى جابر! آيا كسى كه ادعاء تشيع ميكند، او را بس است كه از محبت ما خانواده دم زند؟ بخدا شيعه ما نيست، جز آنكه از خدا پروا كند و او را اطاعت نمايد، اى جابر! ايشان شناخته نشوند، جز با فروتنى و خشوع و امانت و بسيارى ياد خدا
و روزه و نماز و نيكى بپدر و مادر و مراعات همسايگان فقير و مستمند و قرضداران و يتيمان و راستى گفتار و تلاوت قرآن و بازداشتن زبان از مردم، جز از نيكى آنها، و آنها امانت نگهدار فاميل خويش باشند.
جابر گويد عرضكردم: يا ابن رسول اللَّه! ما امروز كسى را داراى اين صفات نميشناسيم، فرمود: اى جابر! براههاى مختلف مرو، آيا براى مرد كافى است كه بگويد، من على را دوست دارم و از او پيروى ميكنم، و با وجود اين فعاليت دينى نكند؟! پس اگر بگويد: من رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله را دوست دارم- رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله كه بهتر از على عليه السّلام است- سپس از رفتار او پيروى نكند و بسنتش عمل ننمايد، محبتش بپيغمبر باو هيچ سودى ندهد، پس از خدا پروا كنيد و براى آنچه نزد خداست عمل كنيد، خدا با هيچكس خويشى ندارد، دوست ترين بندگان خداى عز و جل [و گراميترينشان نزد او] با تقواترين و مطيع ترين آنهاست.
اى جابر! بخدا جز با اطاعت بخداى تبارك و تعالى تقرب نميتوان جست. و همراه ما برات آزادى از دوزخ نيست و هيچ كس بر خدا حجت ندارد، هر كه مطيع خدا باشد دوست ما و هر كه نافرمانى خدا كند دشمن ماست، ولايت ما جز با عمل كردن بورع بدست نيايد.
نتیجه
روایت کامل الزیارت که فرمودند هر کسی به اندازه بال مگسی گریه کند..... جزء متشابهات احادیث هستند
و باید با توجه به مابقی احادیثی که به شدت امر به انجام واجبات و ترک محرمات کرده‌اند معنا شود و الا اگر به تنهائی معنا شود مصداق عمل به متشابهات می شود .
منابع:
1:كامل الزيارات،ص: 103
2: كافي ج3، ص: 189
محکم و متشابه در احادیث
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ هِیَ کَلِمَةُ الْإِخْلَاصِ مَا مِنْ عَبْدٍ قَالَهَا مُخلِصاً إِلَّا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ
امام رضا علیه‌السلام فرمودند:
«لا» لا اله الا اللّه است كه كلمه اخلاص مى‌باشد . هيچ بنده‌اى اين ذكر را خالصانه بر زبان نياورد،مگر اينكه بهشت بر او واجب خواهد شد
اگر با صرف دیدن این روایت حکم کنیم که با گفتن "لا اله الا الله" بهشت بر شخص واجب می‌شود آیا درست است؟
در حالی روایت مورد بحث از متشابهات است و روایت محکمی که آن را تفسیر می‌کند در منابع دیگر بیان شده است
روایت مُحکم
حَدَّثَنَا أَبِی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصاً دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ إِخْلَاصُهُ أَنْ تَحْجُزَهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَمَّا حَرَّمَ
پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود:
«هركس از روى اخلاص لا اله الاّ اللّه بگويد وارد بهشت مى‌شود و اخلاصش آن است كه لا اله الاّ اللّه او را از آنچه خداوند حرام كرده،باز دارد.»
به نقل از امام رضا (ع) :
لا اله الا الله توجب الجنة بشرط الولایه .
قال تعالی:
(لا اله الا الله حصنی من دخل حصنی فأمن من عذابی)
ثم قال:
لاکن بشرطها و شروطها و انا من شروطها
(الولایه)
To be continue
منابع:
1:الأمالی (للصدوق)ج۱ص۳۲۵
2:التوحيدج۱ ص۲۸
