نفقه زوجه در قانون مدنی ایران بر اساس ماده ۱۱۰۶ به این صورت تعریف شده است:
«در عقد دائم، نفقه زن به عهده شوهر است.»
بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی:
«نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث خانه و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
بر اساس ماده ۱۱۰۸:
«هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.»
بنابراین، دو شرط برای وجوب نفقه وجود دارد:
۱. عقد دائم: در عقد موقت، شوهر تعهدی به پرداخت نفقه ندارد مگر اینکه در عقد شرط شده باشد.
2. عدم نشوز (تمکین زن): اگر زن بدون دلیل موجه از وظایف زناشویی خود امتناع کند، حق دریافت نفقه را از دست می‌دهد.
طبق ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی:
«هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد، به حبس تعزیری تا یک سال محکوم خواهد شد.»
همچنین، زن می‌تواند از طریق دادگاه خانواده اقدام کند و در صورت اثبات عدم پرداخت نفقه، حکم طلاق به دلیل عسر و حرج نیز صادر شود.
زن می‌تواند از طریق شکایت کیفری (جرم ترک انفاق) یا دادخواست حقوقی در دادگاه خانواده، نفقه گذشته و آینده خود را مطالبه کند.
