مقدمه
نبردهای مدرن سالهای اخیر، مخصوصاً در غرب آسیا، با هجوم اشباعی پهپادی، مهمات شناور (Loitering Munition)، موشکهای کروز و عملیاتهای سایبری/الکترونیکی گرهخورده است. ارتش اسرائیل با تکیه بر قدرت فناوری، انواع پهپادهای کوچک و متوسط، مهمات هوشمند و سامانههای پارازیت و نفوذ الکترونیکی را به کار میبرد؛ چالشی که برای نیروی زمینی و یگانهای پدافند ایران، حیاتی و بنیادین است.
در چنین شرایطی، صرف داشتن سامانههای ساکن یا کمتحرک دفاع هوایی پاسخگو نیست؛ بلکه نیاز به پدافند سیار، زرهپوش و شبکهپذیر کاملاً احساس میشود. خودروی زرهی «رعد» به عنوان حامل زرهی بومی، یکی از گزینههای اصلی برای ارتقاء و خلق پدافند متحرک در کشور شمرده میشود. اما چگونه میتوان «رعد» را به یک سامانه تخصصی مقابله با تهدیدات ترکیبی اسرائیل تبدیل کرد؟ و جایگاه آن در مقایسه با نمونههای جهانی چیست؟
چرا ارتقاء رعد به پدافند هوایی متحرک اهمیت دارد؟
پدافند سیار، نخستین خط مقابله با تهدیدات برآمده از حملات اشباعی، پهپادهای کوچک و پرتحرک و عملیات سایبری/الکترونیکی در نبردهای هیبریدی است. اسرائیل در حملههای اخیر خود – حتی در سوریه و لبنان – نشان داده تمرکز ویژهای بر عملیات همزمان و شخم زدن خطوط دفاعی با پرتاب حجم سنگین پهپاد انتحاری، مهمات هدایتشونده و جنگافزارهای سایبری دارد.
در این نبرد، هر چه توانایی واکنش، تحرک، مخفیکاری و پیوست شبکهای پدافند افزایش یابد، شانس زنده ماندن و پیروزی نیز بیشتر خواهد شد. تبدیل رعد به یک بستر تخصصی باید با نگاهی جهانی، آیندهنگر و شبکهمحور انجام شود.
مقایسه با نمونههای موفق جهانی
در جهان، چند پلتفرم بهصورت جدی به دنبال حل همین بحران بودهاند. در جدول زیر، چهار مورد از شاخصترین نمونهها آورده شده است:
Pantsir-SM - روسیه
DERA - ترکیه
Skyranger 30 - آلمان
Avenger - آمریکا
نقاط مشترک موفقها:
ترکیب رادار آرایه فازی و سامانه اپتیکی هوشمند
تسلیحات ترکیبی (توپ و موشک)
تحرک بالا و امکان جابجایی هدفمند
شبکهپذیری کامل با پدافند منطقهای و مرکزی
الگوریتمهای کنترل آتش هوشمند و اولویتبندی تهدید لحظهای
حفاظت زرهی و حفاظتی فعال /غیرفعال
الزامات کلیدی ارتقاء رعد به پدافند نسل جدید
با الهام گرفتن از تجربه جهانی و واقعیت تهدیدهای اسرائیل، برای ارتقاء عملیاتی رعد پیشنهادات زیر حیاتی است:
نصب رادار آرایه فازی سبک (AESA) باند X یا KU برای کشف پهپادهای RCS پایین تا برد ۲۰ کیلومتر.
سیستم اپتیکی فول HD/حرارتی با آنتن موج کوتاه برای رهگیری اهداف استیلث.
ماژول پیشرفته پردازش تصویر/هدفیابی مبتنی بر هوش مصنوعی.
بهروزرسانی شاسی و سیستم تعلیق برای تحمل بار و مانور در جغرافیای متغیر.
پوشش زرهی کامپوزیت و سرامیکی، جایگاه ماژول APS (سیستم مقابله فعال ضد مهمات هدایتشونده).
ژنراتور کمکی برای تغذیه تجهیزات بدون نیاز به روشن بودن پیشرانه اصلی.
توپ اتومات ۳۰ تا ۳۵ میلیمتری با مهمات انفجاری برنامهپذیر (ABM): مؤثر علیه دستهپهپادها و اهداف کمارتفاع.
ماژول موشک کوتاهبرد (حامل مجید/حرز۹ یا مشابه خارجی): رهگیری و انهدام پهپادهای متوسط و موشکهای کروز.
واحد چف/فلیر و اخلالگر فرکانس بالا برای مقابله با مهمات هدایتشونده.
سیستم کنترل آتش دیجیتال با هوش مصنوعی و قابلیت تحلیل تهدیدات لحظهای (AI-based FCS).
اتصال به شبکه پدافند محلی و کشوری (رهگیری، دریافت اطلاعات لحظهای و هشدار سریع).
ماژول اخلالگر/جنگ الکترونیک تخصصی مقابله با لینک کنترل پهپادهای مهاجم اسرائیل.
DroneNet داخلی: امکان ارسال پهپاد شناسایی همزمان و ایجاد تلهی هوشمند برای پرندههای دشمن.
ماژول حسگر شیمیایی/بیولوژیک برای مواجهه با تهدیدات نوین.
سامانه هشداردهنده رادیویی و اپتیکی مستقل با پوشش ۳۶۰ درجه.
جمعبندی: مسیر ارتقاء رعد و بقای پدافند آینده
در مواجهه با حملات ترکیبی و هوشمند اسرائیل، «رعد» صرفاً یک حامل پدافند ساده نخواهد بود؛ بلکه با ارتقای چندمحوری، تبدیل به سنگر سیار هوشمند پدافندی میشود که چتری چند لایه بر فراز نیروهای سطحی ایجاد میکند.
الگو گرفتن از موفقترین پروژههای جهان، نگاه ماژولار به ارتقا، و شبکهپذیری عمیق با پدافند کشور؛
استفاده هوشمند از توپ و موشک و حسگر پیشرفته؛
افزایش بقا از طریق زره و تحرک عملیاتی و پیوست جنگالکترونیک؛
ایران میتواند با پروژه ارتقای «رعد»، بخش بزرگی از نیازهای مقابله با تهدیدات نوین در میدان نبرد آینده را پوشش دهد.
۱. انتقال دانش از پروژههای جهانی با مهندسی معکوس/بومیسازی سریع.
۲. توسعه محصولات بومی با انعطاف ماژولار و بهروزرسانی نرمافزاری پیوسته.
۳. تمرکز بر آموزش تیمهای عملیاتی در مقابله با تهدیدات چندلایه و شناخت جنگ الکترونیک.
۴. یکپارچهسازی سریع با شبکه فرماندهی و کنترل ملی/منطقهای.
سپر - پایگاه تحلیلی دفاع و امنیت
