در ماههای اخیر، نشانههایی از تشدید تورم در ایران مشاهده میشود؛ از افزایش مداوم نرخ ارز گرفته تا رشد بیسابقه قیمت کالاهای اساسی. کارشناسان اقتصادی نسبت به خطر ورود اقتصاد ایران به مرحلهای شبیه ابر تورم هشدار دادهاند — مرحلهای که در آن نرخ تورم ماهانه از ۵۰٪ فراتر میرود و پول ملی به سرعت ارزش خود را از دست میدهد.
در سالهای اخیر، تورم سالانه در ایران بهطور مداوم بالای ۴۰ تا ۵۰ درصد بوده است. عواملی چون:
رشد شدید نقدینگی بدون پشتوانه تولیدی
کاهش درآمدهای ارزی
تحریمهای بینالمللی و محدودیت تجارت
ضعف در سیاستگذاری پولی و مالی
همگی دست به دست هم دادهاند تا فضای تورمی به سمت بیثباتی ساختاری حرکت کند.
در چنین شرایطی، اگر دولت نتواند سیاستهای انقباضی مؤثری اجرا کند، احتمال ورود به چرخهای مشابه ونزوئلا در دهه ۲۰۱۰ وجود دارد.
ونزوئلا زمانی یکی از ثروتمندترین کشورهای آمریکای جنوبی بود، اما از سال ۲۰۱۴ با افت قیمت نفت، تحریمها و سیاستهای پولی غلط، وارد چرخه ابرتورم شد.
شباهتهای میان ایران و ونزوئلا از نظر ساختار اقتصادی عبارتاند از:
وابستگی شدید به درآمدهای نفتی
کنترل دولتی بر نرخ ارز و قیمتها
افزایش چاپ پول برای جبران کسری بودجه
کاهش اعتماد عمومی به پول ملی
در ونزوئلا، این روند باعث شد تورم سالانه در سال ۲۰۱۸ به بیش از ۱٬۰۰۰٬۰۰۰٪ برسد و ارزش بولیوار تقریباً نابود شود.
۱. رشد پایه پولی فراتر از رشد تولید ناخالص داخلی
۲. افزایش نرخ دلار و بیثباتی بازار ارز
۳. کاهش قدرت خرید طبقه متوسط و گسترش فقر
۴. افزایش وابستگی بودجه دولت به چاپ پول و تسهیلات بانکی
این عوامل، اگر مهار نشوند، میتوانند همان مسیری را رقم بزنند که ونزوئلا پیمود.
استقلال بانک مرکزی در تصمیمگیریهای پولی
شفافسازی بودجه دولت و کاهش هزینههای غیرمولد
تثبیت نرخ ارز از طریق سیاست ارزی هوشمند
تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات
ایران هنوز وارد ابرتورم نشده است، اما تمام نشانههای هشداردهنده در حال ظاهر شدناند.
تجربه ونزوئلا باید برای سیاستگذاران ایرانی یک درس جدی باشد:
اگر تصمیمات اقتصادی به موقع و شفاف اتخاذ نشود، بحران تورم میتواند به ابرتورم تبدیل شود و اعتماد مردم به پول ملی را از بین ببرد — بحرانی که بازسازی آن سالها زمان میبرد.
