پرندگان شکاری بخشی از زیست بوم ایران را تشکیل می دهند این پرندگان از گوناگونی بسیار بالایی برخوردارند همانند بسیاری از گونه های دیگر جانوری پرندگان شکاری نیز در خطر انقراض قرار دارند در این مقاله شما را با چهار گونه از پرندگان شکاری آشنا می کنم .
از مناطق خشک گرفته تا کلوت‌ها و تپه ماهورها و از صخره‌های بلند و سر به فلک کشیده و از تالاب‌ها و تاحاشیه دریاها و از جنگل‌های متراکم و تاریک تا بناهای مخروبه و بسیار قدیمی و مزارع کشاورزی هموار و سرسبز دسته‌ای از پرندگان زندگی می‌کنند که بسیار پرقدرت و تیزبین هستند
در مناطق هموار و دشت‌های جنوب غرب ایران تازه واردانی زندگی می‌کنند که نه تنها پرقدرت و تیزبین هستند بلکه به عنوان یکی از زیباترین پرندگان شکاری ایران از آنها یاد می‌شود تازه واردانی از خانواده قوش‌ها که به سرعت توانستند جایی در میان سایر شکاریان ایران باز کنند و با قدرت سازگاری بالایی که دارند روز به روز برگستره پراکنش خود بی‌افزایند این پرندگان بومی جنوب غرب عربستان هستند هرچند در عمان، امارات متحده عربی ،ترکیه و فلسطین نیز دیده شده‌اند
این پرندگان که با آنها کورکور بال سیاه گفته می‌شود مانند دلیجه و برخی دیگر از پرندگان شکاری به هنگام شکار مدت‌ها بالای سر طعمه خود که غالباً شامل پرندگان ،خزندگان ،یا پستانداران کوچک است در جا بال می‌زنند و رفتار آنها را زیر نظر می‌گیرند تا بتوانند در موقعیت مناسب اقدام به شکار کنند ،آنها پروبال خاکستری رنگ و چشمانی قرمز دارند .
کورکور بال سیاه را در طول روز می‌توانها را به دفعات در حین درجا بال زنی و یا نشسته بر روی تیرهای برق یا حصاره‌های حاشیه زمین‌های کشاورزی مشاهده کرد ،معمولاً به ویژه در فصول بهار و تابستان تعدادی از آنها در یک منطقه مشخص تمرکز می‌کنند که غالباً شامل جوجه‌ها و والدین آنها می‌باشد این پرندگان در قالب موارد ترجیح می‌دهند در مناطق هموارتر با پوشش گیاهی تنک که محلی برای تجمع انواع جوندگان است مدت‌ها در ارتفاعی مشخص درجا بال بزنند و در موقعیت مناسب رفته رفته و بی صدا ارتفاع خود را کم کرده تا در نهایت بر سر طعمه نگون بخت خود فرود آیند و آن راصید کنند والدین به صورت مشترک تلاش می‌کنند تا از طعمه‌های شکار شده برای آموزش جوجه‌ها استفاده کنند جوجه‌های همیشه گرسنه نیز به کنش والدین واکنش نشان می‌دهند تا در رقابتی فشرده با یکدیگربتوانند جایزه خود را که همان طعمه شکار شده است به دست آورند جوجهزرنگ‌تر صاحب یک غذای لذیذ می‌شود و جوجه‌های بازمانده در حالی که با حسرت جوجه پیروز را می‌نگرند مجبورند بی‌صدا و آرام در گوشه‌ای به انتظار مسابقه‌ای دیگر بنشینند هرچند که در طول روز هر کدام از جوجه‌ها به نوبت موفق خواهند شد تا در این کارزار پیروز شوند والدین برای سیر کردن جوجه‌های خود مجبورند در طول روز ده‌ها موش را شکار کنند که این می‌تواند بر کنترل جمعیت این جوندگان کوچک بسیار تاثیرگذار باشد برخی موارد نیز جوجه‌ها شانس خود را برای شکار موش‌ها امتحان می‌کنند هرچند آنها بی‌تجربه‌تر از آن هستند که بتوانند موفقیت چندانی به دست آورند اما همین آزمون و خطاهاست که از آنها در آینده شکارچیان قهاری خواهد ساخت البته این تلاش‌ها گاه موفقیت‌هایی را نیز برای آنها به دنبال خواهد داشت والدین نیز گاهی به دور از چشم جوجه‌ها و به صورت پنهانی مجبورند برای خود شکاری انجام دهند تا بتوانندانرژی لازم برای سیر کردن آنها داشته باشند این پرندگان ترجیح می‌دهند بر روی درختان بلند و متراکمی مانند پده یا کنارهای کهنسال و در جوار مناطقی که محل تجمع جوندگان هستند آشیانه خود را بسازند ظاهرا ساخت لانه بر عهده پرنده نر است و پرنده ماده نه در ساخت لانه بلکه برروی نشستن بر روی تخم‌ها و پرورش جوجه‌ها مشارکت می‌کند در طول مدت زمانی که آنها به پرورش جوجه‌های خود می‌پردازند نسبت به حضور سایر پرندگان شکاری در محدوده قلمرو خود بسیار حساس بوده و واکنش تندی از خود نشان می‌دهند جوجه‌های جوان رنگی تیره‌تر از والدین دارند آنها
قهوه‌ای رنگ با چشمانی سیاه هستند در حالی که والدین خاکستری رنگ با چشمانی قرمزند آنها گاهی مدت‌ها به انتظار غذایی می‌نشینند که والدین برای آنها می‌آورند و هرچه سن آنها بیشتر می‌شود برای به دست آوردن غذای مفت نیز بیشتر می‌شود و این یعنی زمان استقلال جوجه‌ها فرا رسیده است این پرندگان تمام روز را تا غروب خورشید به تکاپو می‌پردازند و تلاش‌ها برای موفقیت در شکار و تغذیه جوجه‌ها بی تعلل ادامه پیدا می‌کند ، رفته رفته با غروب خورشید والدین جوجه‌های جوان خود را وادار می‌کنند تا دوباره به لانه برگردند تا از آنجا صبح دیگر و تکاپوی دیگر را آغاز کنند
در نقطه‌ای دیگر و در میان کوه‌ها و حتی مناطق هموار و مسطح یا حاشیه شهرها که زباله‌های انسانی به صورت کاملاً غیر اصولی و در اندازه‌های کلان دفن می‌شوند انواع دیگری از پرندگان شکاری در دستجات بسیار بزرگی یافته می‌شوند پرندگانی با نام کورکور سیاه
آنها به همراه کورکور حنایی تنها پرندگان شکاری ایران هستند که دارای دمی دو شاخه‌اند پرواز بسیار سریعی دارند و بسیار پر سر و صدا هستند کورکورهای سیاه غالباً در ایران به زمستان گذرانی می‌پردازند هرچند که در جمعیت‌های بسیار کم در این سرزمین زادآوری هم می‌کنند این پرندگان ازکورکور بال سیاه بزرگترند چشمان تیره دارند و رنگ پر آنها قهوه‌ای است آنها معمولا در مکان زباله‌های انسانی تجمع می‌کنند این موضوع ظاهراً به نفع این پرندگان است اما این در حالیست که جمعیتی از آنها بر اثر تغذیه از مواد سمی موجود در میان این زباله‌ها مسموم شده و از بین می‌روند گاهی نیز برخی از آنها به دلیل رفت و آمد در چنین مناطق آلوده‌ای بیمار می‌شوند.
کورکورهای سیاه مانند سایر جانوران شکارچی فرصت طلب هستند و در صورت امکان این توانایی را دارند که بتوانند ماهی‌ها پستانداران کوچک برخی پرندگان خزندگان و حشرات را شکار کنند زیستگاه آنها حاشیه تالاب‌ها رودخانه‌ها مراتع کوه‌ها و حاشیه شهرهاست و این ما انسان‌ها هستیم که آنها را در طول مسیر مهاجرتشان به سمت مناطق آلوده‌ای مانند سایت‌های دفن زباله سوق می‌دهیم
در کنار کورکورهای سیاه یکی از انواع عقاب‌ها که غالباً در ایران زمستان گذرانی می‌کند دیده می‌شود گونه‌ای که در سطح جهانی برنامه‌های حفاظتی متعددی برای نجاتشان از خطر نابودی در حال اجراست این پرندگان که با قاب‌های استپی شهره هستند بزرگ جثه و با بال‌های پهن و بلند هستند ، سری بزرگ و منقاری کلفت و قدرتمند دارند و معمولاً بلند پروازند .
این عقاب‌ها که در منطقه روسیه و قفقاز زادآوری می‌کنند روزگاری در ایران از جمعیت بسیار پایینی برخوردار بودند و دیدن آنها کار ساده‌ای نبود اما طی چند سال اخیر به واسطه سوء مدیریت زباله‌های شهری تغییرات چشمگیری درپراکنش جمعیت این جانوران به وجود آمده است غذای فراوان موجود و دسترس موجب شده است آنها به هنگام مهاجرت در دسته‌جات بزرگ به سمت ایران سرازیر شوند در این مناطق تعدادی از آنها به واسطه مواد سمی موجود مسموم می‌شوند و از بین می‌روند و گاهی نیز به دلیل
آلودگی شدید این مکان‌ها بیمار شده و از چرخه حیات حذف می‌شوند تمام این موارد در کنار بیماری‌هایی است که ممکن است به واسطه حضور آنها در این مناطق گسترش یابد این پرندگان باشکوه علاوه بر لاشه خواری شکار هم می‌کنند و جز معدود عقاب‌هایی هستند که درایران به صورت دسته جمعی دیده می‌شوند و سلسله مراتب قدرت همیشه در میان آنها حکم فرماست مسیر طولانی مهاجرت خستگی و تشنگی گرسنگی و گرما و سرمایی فراوان در کنار مسمومیت و شکار شدنشان مواردی هستند که منجر به از بین رفتن آنها می‌شوند این در حالیست که وضعیت جمعیت آنها در گستره جهانی نگران کننده است و عدم توجه به این موضوع می‌تواند منجر به از بین رفتن جمعیت زیادی از آنها شود .
در زیستگاهی متفاوت‌تر گونه دیگر از پرندگان شکاری یافت می‌شود که ما آن را با نام سارگپه می‌شناسیم آنها از عقاب‌ها کوچکتر و ظریف‌تر هستند رنگ پروبال در این پرندگان متنوع است و رنگ‌های قهوه‌ای روشن تا تیره دیده می‌شود دشت‌ها و مراتع تا تپه ماهورها حتی قسمت‌هایی از شهرها و روستاها در گستره قلمرو آنها قرار دارد آنها معمولا از خزندگان و جوندگان تغذیه می‌کنند و با کمین به شکار می‌پردازند .
جمعیتی از این پرندگان مهاجرت‌های فصلی دارند به همین دلیل گاهی به ویژه در فصول سرد سال بیشتر دیده می‌شوند در طول این زمان آنها در داخل مزارع کشاورزی و مناطقی که جوندگان تراکم بالاتری دارند جمع می‌شوند من می‌توان با کمی شانس آنها را در حین شکار این جوندگان مشاهده کرد .
همزمان درزیستگاه دیگر انواع متفاوت‌تر از پرندگان شکاری با بدنی باریک پاهایی بلند و بال‌های کشیده دیده می‌شوند که به آنها سنقر می‌گویند این پرندگان گاهی مهاجرند و در ایران تنها زمستان گذران عبوری هستند هرچند برخی دیگر مانند سنقر گندمزار و سنقر تالابی در ایران زادآوری هم دارند آنها معمولا در ارتفاع کم پرواز می‌کنند و با بررسی سطح زمین به پایش زیستگاه خود مشغول می‌شوند و شکار خود را در یک لحظه غافلگیر می‌کنند .
از بین رفتن زیستگاه ،کاهش طعمه ، دفع نامناسب زباله ، برق گرفتگی و حتی تیراندازی به پرندگان شکاری باعث شده است که گونه‌های مختلف آنها در خطر انقراض و در لیست سرخ جهانی قرار گیرند این در حالیست که حضور آنها در کاهش جمعیت بسیاری از جوندگان و حفاظت از انواع محصولات کشاورزی بسیار تاثیرگذار است .
امیدوارم که با خواندن این مقاله با بخشی از حیات وحش زیبای ایران ببیشتر آشنا شده باشید
گرد آوری
ابراهیم بینایی
