دنیای ارزهای دیجیتال و مخصوصا بیتکوین روز‌به‌روز در حال گسترش است و همیشه یکی از مهمترین دغدغه‌ها بازیابی و پیگیری این ارزها بوده است؟ اگر روزی لپتاپ دچار آسیب شد و یا موبایل دزدیده شد چگونه می‌توان بیتکوین یا سایر ارزها را بازیابی کرد و خرید و فروش بیتکوین را از سر گرفت؟
معمولا تازه واردهای دنیای کریپو همیشه به دنبال راه‌هایی برای اطمینان خاطر جهت نگهداری سرمایه‌شان هستند. بیتکوین هیچ سند فیزیکی یا قابل لمسی ندارد و هرچه هست در دنیای مجازی و موبایل‌ها یا لپ‌تاپ‌هاست. از طرفی همه افراد سعی می‌کنند با قرار دادن رمزهای سخت، استفاده از یک دستگاه خاص، تنظیم قفل بر روی دستگاه مورد نظر و ... امنیت سرمایه را حفظ کنند و از طرف دیگر این استرس وجود دارد که اگر رمز را فراموش کردند چه کنند. همچنین اگر دستگاه مورد سرقت قرار گرفت و یا گم شد تکلیف چه خواهد بود. آیا روندی برای بازیابی اطلاعات است و یا می‌توان از دیگر وسیله‌های الکترونیکی برای برقراری ارتباط استفاده کرد؟ در زمان خرید بیتکوین چه مواردی باید رعایت شود و در حین خرید و فروش بیتکوین رعایت کدام موارد ضروری است؟
باید بدانید با رعایت اصول و نکات ایمنی می‌تواند هم امنیت سرمایه را حفظ کنید و هم ترس از دست دادن بیتکوینهای خود را در اثر سرقت، گمشدگی و ... دیگر اتفاقات مشابه نداشته باشید. تقریبا برای تمام مشکلات راه‌حل‌هایی وجود دارد و جای نگرانی زیادی نیست. در این مقاله به تفصیل در مورد اصول بازیابی و باز پس گیری بیتکوین صحبت خواهیم کرد.
سرقت، خرابی و گم‌شدن موبایل یا لپتاپ
متاسفانه به دلایل مختلف امکان وقوع حوادثی مثل سرقت، خراب شدن یا گم شدن وسایل الکترونیکی برای همه افراد وجود دارد. بسیاری از فعالان بازار کریپتو از موبایل برای خرید و فروش بیتکوین استفاده می‌کنند. برخی دیگر از لپ‌تاپ‌ها برای معاملات کمک می‌گیرند و همه این وسایل امکان خرابی، ربوده شدن و یا اتفاقاتی از این دست را دارند. بنابراین علاوه‌بر اینکه باید مراقبت امنیت وسیله خود باشید باید راهکار بازیابی بیتکوین را در صورت از دست دادن وسیله بدانید. خوشبختانه برای این سری حوادث راهکارهایی وجود دارد.
تمام کیف‌پول‌های شناخته‌شده که از بیتکوین پشتیبانی می‌کنند امکان بکاپ‌گیری و تهیه نسخه پشتیبان دارند. این قابلیت دقیقا برای زمانی طراحی شده است که به هر دلیلی شما دسترسی به وسیله الکترونیکی اصلی ندارید. برای درک بهتر ذکر این نکته ضروری است که دارایی و بیتکوین شما در کیفپول تولید نمیشود؛ بلکه کیفپول صرفا یک پل ارتباطی میان دارایی شما و بلاک‌چین است. پس اگر شما کیفپول خود را از دست بدهید می‌توانید مجددا به بلاک‌چین دسترسی پیدا کنید و مجددا سرمایه خود را بدست آورید. به بیان دیگر فرض کنید پول شما در یک بانک است. شما از طریق یک شعبه اقدام به افتتاح حساب کرده‌اید و پول خود را تحویل آن شعبه داده‌اید. حالا پس از گذشت مدتی به هر دلیل آن شعبه از دسترس شما خارج می‌شود. واضح است که شما می‌توانید با مراجع به دیگر شعب به پول خود دسترسی پیدا کنید؛ زیرا طرف حساب شما بانک است و نه شعبه بانک.
سید(seed)
بسیاری از کیف‌پول‌های معتبر به مانند تراست ولت(trust wallet) در زمان نصب به شما رشته‌ای از کلمات می‌دهند. این کلمات به نوعی اطلاعات هویتی شما در دنیای رمز ارزها است و حکم کلید بازیابی اطلاعات شما را دارند. در صورتی که بخواهید کیفپول را بر روی موبایل یا لپتاپ دیگری نصب کنید و خرید و فروش بیتکوین را از وسیله دیگر انجام دهید، باید کلمات مورد نظر را وارد کنید تا مجددا وارد کیفپول خود شوید. این رشته از کلمات معمولا در کیف‌پول‌ها به عنوان سید(seed) شناخته می‌شوند.
توصیه می‌شود حتما کلمات را به صورت کتبی بنویسید و به ذخیره آن در یادداشت‌ها و یا عکس گرفتن با دیگر موبایل‌ها اکتفا نکنید. بهتر است این رشته کلمات علاوه بر فضای مجازی در فضای حقیقی نیز در دسترس شما باشد. قطعا ذخیره سید در حساب کاربری گوگل و یا دیگر اپلیکیشن‌ها می‌تواند نکته مثبتی باشد اما دقت داشته باشید در صورت دسترسی دیگران به منابع ذخیره شده، امکان ورود افراد سواستفاده‌گر به کیفپول و به یغما بردن سرمایه شما وجود دارد. باید دقت داشته باشید سید خود را در محلی مطمئن ذخیره کنید زیرا دسترسی به سید مساوی است با دسترسی به تمام دارایی کیفپول شما. معمولا سیدها بین ۱۲ و ۲۴ کلمه است و ذخیره آن چه به صورت کتبی و چه مجازی کار دردسرسازی نیست. پس از ذخیره کردن در چند منبع غافل نشوید.
احراز هویت دو مرحله‌ای
مدت‌ها پیش گوگل، غول بزرگ دنیای تکنولوژی، برای ایجاد امنیت بیشتر برای کاربران خود فرایندی به نام احراز هویت دومرحله‌ای را ابدا کرد. این فرایند که به ورود دو مرحله‌ای نیز شهرت دارد باعث شد امنیت کاربران در نرم‌افزارها و حساب‌های کاربری مختلف رشد چشمگیری داشته باشد. مهمترین نرم‌افزار برای این‌کار «Google Authenticator» است که بسیاری از فعالان حوزه ارز دیجیتال و مشتاقان خرید و فروش بیتکوین هم‌اکنون از آن استفاده می‌کنند. دانلود این نرم‌افزار به آسانی امکان‌پذیر است و تنها نیاز است یک حساب کاربری فعال در گوگل داشته باشید.
معمولا این مدل از احراز هویت در صرافی‌ها رایج است. البته این نوع از احراز هویت اجباری نیست و اما تقیبا همه افراد حرفه‌ای از آن استفاده می‌کنند. در زمان ورود به صرافی علاوه بر نام‌کاربری و رمز عبور حساب کاربری، در مرحله بعد صرافی از شما کد احراز هویت را می‌خواهد که با مراجعه به نرم‌افزار «Google Authenticator» این کد را بدست می‌آورید. این کد معمولا هر چند دقیقه به روز می‌شود. نکته قابل تامل زمانی است که موبایل یا لپ تاپ شما در دسترس نیست و برای ورود به صرافی باید کد احراز هویت را وارد کنید. این نرم‌افزار از طریق حساب گوگل شما فعال می‌شود و اگر بتوانید در دستگاه دیگری وارد حساب گوگل خود شوید می‌توانید مجددا این نرم‌افزار را نصب کنید و از کد ساخته‌شده استفاده کنید. پس به یاد داشته باشید در صورتی که در صرافی‌ها مشغول خرید و فروش بیتکوین هستید و یا صرفا برای یک بار در یک صرافی اقدام به خرید بیتکوین کرده اید و حساب کاربری شما نیازمند احراز دو مرحله‌ای است، حساب گوگل شما نیز اهمیت ویژه‌ای دارد و باید به رمز جیمیل خود دسترسی داشته‌باشید.
فراموشی رمز
کیف‌پول‌های نصب شده بر روی موبایل معمولا دارای رمز است و پس از یک بار وارد کردن رمز بسیاری از افراد از کیفپول خارج نمی‌شوند تا برای استفاده مجدد نیازی به رمز نباشد. افرادی که در روز خرید و فروش بیتکوین را چند بار انجام می‌دهند معمولا ترجیح می‌دهند از نرم‌افزار خارج نشوند. برخی دیگر نیز برای امنیت بیشتر از کیفپول خود خارج شده و هر بار که قصد ورود مجدد دارند رمز را وارد می‌کنند. در هر دو حالت امکان فراموشی رمز وجود دارد. حتی افرادی که از کیفپول خارج نمی‌شوند امکان دارد به دلایلی همچون پاک شدن اطلاعات کش موبایل، ریست شدن و یا از دست رفتن حافظه نیاز به ورود مجدد داشته باشند. پس باید برای این چالش هم آماده باشید.
اگر پسورد را فراموش کنید می‌توانید با استفاده از سید یا همان رشته کلمات مجددا وارد کیفپول شوید. بسیاری از کیف‌پول‌ها علاوه بر رمز عبور ، سید را نیز در اختیار شما قرار می‌دهند. در صورتی که رمز عبور و سید را همزمان فراموش کرده‌اید آخرین شانس شما کلیدهای خصوصی است که برخی از کیف‌پول‌ها این قابلیت را دارند. با داشتن کلیدهای خصوصی همچنان امکان ورود به کیفپول و بازیابی دارایی‌ها وجود دارد اما اگر کلید خصوصی را نیز فراموش کردید باید با بیتکوینهای خود خداحافظی کنید و یا تصور کنید هیچ وقت برای خرید بیتکوین اقدام نکردید.
کلید خصوصی
کلید خصوصی شامل یک رشته کاراکتر شامل حروف و اعداد است که کیفپول آن را در اختیار شما قرار می‌دهد تا برای خرید و فروش بیتکوین و یا انتقال از آن استفاده کنید. در بلاک‌چین جایی برای اطلاعات هویتی وجود ندارد و امنیت شبکه با این جنس کدها تضمین می‌شود. به طور تخصصی‌تر باید گفت کلید خصوصی یک عدد ۲۵۶ بیت است که در زمان ایجاد کیفپول به‌صورت کاملا درهم‌ریخته و غیرقابل‌پیش‌بینی ساخته می‌شود. این فرایند با استفاده از الگوریتم‌ها و توابع رمزگذاری و رمزنگاری و با توجه به رمزی که برای کیفپول انتخاب می‌کند یک رشته کاراکتر به شما ارائه می‌دهد که نقشی حیاتی در امنیت سرمایه شما دارد. به مانند سید نیاز است که کلید خصوصی را حتما ذخیره و کتاب نگارش کنید تا در مواقع لازم از آن بهره بگیرید. شخصی که کلید خصوصی کیفپول خود را ندارد بزرگ‌ترین ریسک را در جهت از دست رفتن سرمایه‌اش انجام داده است.
مشکلات و چالش‌های ذکر شده مربوط به اتفاقات سمت کاربران بود اما اگر ساختار فنی کیفپول دچار مشکل شد چطور می‌توان امنیت دارایی را حفظ کرد. البته که کیف‌پول‌های مطرح به ندرت دچار چنین مشکلاتی می‌شوند اما در دنیای ارزهای دیجیتال هیچ چیزی قطعیت ندارد. در اینجاست که اهمیت کلیدهای خصوصی مجددا مشخص می‌شود. با داشتن کلیدهای خصوصی مربوط به بیتکوین یا ارزهای دیگر می‌توانید دارایی خود را در سایر کیف‌پول‌هایی که از تکنولوژی کلید خصوصی پشتیبانی می‌کنند بازیابی کنید. کیف‌پول‌هایی مثل بلاک‌چین یا الکتروم این امکان را به شما می‌دهد که با داشتن کلید خصوصی، دارایی خود را به کیفپول جدید منتقل کنید و با خیال راحت خرید و فروش بیتکوین را از سر بگیرید.
تا به اینجا متوجه شدیم برای حصول اطمینان از امنیت ارزهای دیجیتال و به طور خاص بیتکوین به رعایت چه نکاتی نیاز داریم. فهمیدیم اگر از کیفپول استفاده می‌کنیم باید کیفپول معتبری باشد و رمز عبور، سید و کلیدهای خصوصی را در چند محل ،چه به صورت فیزیکی و چه مجازی، ذخیره کنیم. همچنین متوجه شدیم در صورت استفاده از صرافی‌ها و احراز هویت دو مرحله‌ای باید اطلاعات حساب جیمیل خود را علاوه بر مرز عبور و نام کاربری صرافی به یاد داشته باشیم و یا در محلی امن ذخیره کرده باشیم. اما تمام مشکلات امنیتی و بازیابی در همین چند مورد خلاصه نمی‌شوند.
معمولا هر شخص فعال در بازار رمز ارزها حداقل یک بار درگیر انتقال ارز به دیگر کیف‌پول‌ها یا صرافی‌های مختلف شده است. اگر بخواهید خرید بیتکوین را از طریق یک صرافی خارجی انجام دهید ابتدا باید از طریق صرافی‌های ایرانی پول را منتقل کنید و این انتقال نیاز به آدرس‌های مشخصی دارد. در این زمان برای انتقال با آدرس‌هایی سروکار دارید که پر از حروف و کاراکترهای مختلف است که ارتباطی با یکدیگر ندارند و خواندن آن‌ها شاید مشکل باشد. گرچه معمولا گزینه‌هایی برای کپی و پیست این آدرس‌ها در کیفپول و صرافی تعبیه شده است اما باز هم به دلیل طولانی بودن و گاهی آگاهی کم اشتباهاتی رخ می‌دهد. گاهی نیز آدرس یک ارز را بجای ارز دیگر وارد می‌کنیم. بهتر است بدانیم در صورت بروز چنین اتفاقاتی باید برای بازیابی دارایی و بیتکوین چه اقداماتی انجام دهیم تا با خیالی راحت‌تر به انتقال و خرید بیتکوین را بپردازیم.
معمولا صرافی‌ها و کیف‌پول‌های معتبر در عدم بروز این چالش به ما کمک می‌کنند. اکثر این مراجع تفاوت آدرس‌های بیتکوین را با ارزهای دیگر مثل اتریوم می‌دانند. یعنی اگر شما در زمان انتقال بجای آدرس بیتکوین در کیفپول دوم آدرس اتریوم را وارد کنید اصلا انتقال انجام نمیشود. این قابلیت از بروز بخش زیادی از انتقال‌های اشتباه جلوگیری می‌کند. اما متاسفانه بیتکوین کش و تتر از این قاعده پیروی نمی‌‌کنند. اگر در زمان انتقال بجای آدرس بیتکوین آدرس تتر وارد کنید صرافی یا کیفپول متوجه نمیشود و انتقال شروع خواهد شد. همچنین اگر آدرس کیفپول بیتکوینکش خود را بجای آدرس بیتکوین وارد کنید انتقال مشکلی نخواهد داشت و از نظر صرافی و کیفپول قابل انجام است.
اگر این اشتباه را در صرافی انجام دادید باید سریعا به صرافی ایمیل بزنید و یا اصطلاحا در سیستم پاسخگویی صرافی‌ها تیکت ارسال کنید. تیکت معمولا سامانه‌ای برای انتقال پیام به پشتیبانی صرافی است. مدت زمان و چگونگی بررسی معمولا بستگی به روند اداری و مشتری‌مداری صرافی دارد اما به‌طورکل در این مواقع صرافی پس از بررسی ملاحظات امنیتی و رد و بدل کردن مدارک با کاربر مشکل را حل می‌کند. در واقع این اشتباه در صرافی‌ها قابل جبران است اما احتمالا برای مدت زمانی درگیر حل آن خواهید بود.
اگر اشتباه در وارد کردن آدرس در کیف‌پول‌ها اتفاق بیفتد می‌بایست از کلیدهای خصوصی استفاده کنید. یکی دیگر از موارد استفاده کلید خصوصی در نقل و انتقالات اشتباه است. در حقیقت شبکه کلید خصوصی بیتکوین با شبکه بیتکوینکش و تتر یکی است و به همین دلیل با در اختیار داشتن کلید خصوصی می‌توانید در کیف‌پول‌های بیتکوین دارایی خود را مدیریت کنید.
حتما در زمان انتقال نسبت به بررسی دقیق آدرس انتقال مطمئن شوید. آدرس‌هایی معمولا ۲۴ تا ۳۶ کاراکتر دارند و همانطور که گفته شود کیف‌پول‌ها و صرافی‌ها با توجه به سختی آدرس‌ها گزینه کپی و پیست را در کنار فیلدهای آدرس در اختیار شما قرار می‌دهند. اما امکان دارد در زمان کپی به هر دلیلی آدرس اشتباه پست شود. ویروسی بودن کامپیوتر یا موبایل شما، کوچک‌ترین اشتباه در زمان کپی یا پیست، حذف یک کاراکتر در زمان بررسی مجدد، طولانی بودن آدرس و اشتباه چشمی، نفوذ هکرها به دستگاه شما و... همه از دلایلی هستند که می‌توانند باعث شوند آدرس در زمان وارد شدن اشتباه نگارش شود. پس چندین بار آدرس کپی شده را با آدرس اعلام شده از مرجع تطبیق دهید. این نکته را مد نظر داشته باشید حتی در صورت داشتن کلیدهای خصوصی و آگاهی از تمام مراحل بازیابی، فرایند بازیابی سرمایه شاید طولانی مدت و پر استرس باشد؛ در نتیجه پیش‌گیری بهتر از درمان خواهد بود.
ملاحظات امنیتی
قطعا رعایت موارد ذکر شده در بالا بردن امنیت سرمایه شما بسیار موثر است اما پر واضح است که هر روز با پیشرفت تکنولوژی راه‌های جدیدی برای سوءاستفاده‌کنندگان پدید می‌آید و از آن سو راهکارهای بیشتری برای حفظ امنیت خلق می‌شود. پس همواره در نظر داشته باشید که باید به‌روز باشید تا بیشترین امنیت ممکن را برای دارایی‌های خود تامین کنید. دائما محل ذخیره رمزهای خود را چک کنید و از عدم نفوذ سایرین به وسایل الکترونیکی خود مطمئن شوید. رمزهای خود را با دیگران به اشتراک نگذارید زیرا شاید آن‌ها مورد حمله هکرها قرار گیرند. پس از تعویض وسایل الکترونیکی حتما از پاک شدن قطعی تمام اطلاعات مطمئن شوید و سعی کنید معاملات مالی خود را با یک وسیله مشخص انجام دهید و از تعویض کیفپول و صرافی تا حد امکان بپرهیزد. تکنولوژی بلاک‌چین برای ایجاد امنیت بیشتر ابداع شد و هر روز تلاش می‌کند تا محیطی امن‌تر و سالم‌تر را برای معاملات فراهم کند اما در این راه باید هوشیار باشید تا از بروز اشتباهات جلوگیری کنید.
در نهایت باید گفت:
دنیای خرید و فروش بیتکوین با وجود تمام جذابیت‌هایش چالش‌ها و مشکلات خاص خود را دارد. در این دنیا شما با یک فروشگاه مواجه نیستید که برای خرید بیتکوین اسکناس ارائه دهید و یا بانکی در کار نیست که بتوانید با ارائه مدارک شناسایی دارایی خود را مستند کنید. در این دنیا همه چیز وابسته به کد است و تمام معاملات در فضایی مجازی انجام می‌شود و راهکارهای تامین امنیت در این فضا به‌کلی متفاوت است.
در این مقاله تلاش شد تا راهکارهای حفظ سرمایه و ایجاد امنیت بیشتر را به اطلاع شما برسانیم تا از همان شروع راه با خیال راحت خرید بیتکوین را انجام دهید و پس از آن نیز به کسب سود بپردازید. همچنین در ادامه روش‌های بازیابی و دستیابی مجدد به سرمایه را مرور کردیم تا در صورت بروز هرگونه اتفاقی راهی برای دسترسی به کیفپول یا صرافی خود داشته باشید.
