آنچه منشأ تمام مفاسد و خطاهاي قلبي و قالبي است حب دنيا و تعلّقات قلبيّه به غير خدا است که در این باره مختصری صحبت شد.
امام صادق علیه السلام فرموده اند:
«رَأسُ كُلِّ خَطيئَةٍ حُبُّ الدنيا»
«منشأ همه خطاها حب دنيا است.»
و هر چه تعلّق و حب انسان به دنيا بيشتر و شديدتر باشد، حجاب بين او و خداوند بيشتر و غليظتر ميگردد.
تعلقات دنيويه و حب دنيا:
- موجب سخـتي جـان كندن هنگام مـرگ مي‌شود.
- موجب مي‌شود انسان با بغض به خداوند از دنيا برود.
- عامـل طولاني شـدن بــرزخ اسـت.
- انسان را از رياضات شرعيه و عبـادات بـاز ميدارد.
_ عزم و اراده را در انسان سست و ضعيف مي‌كند.
- موجب تـرس از مـرگ مي‌شـود.
- موجب بركناري از جميع فضائل معنـوي است.
- موجب مي‌شـود محبت خدا از دل بيرون برود.
- انسان را منتهي بـه هلاكت ابـدي مي‌كند.
- مادهی تمام ابتلائات و سيّئات باطني و ظاهري است.
- موجب مي‌شود فقر در باطن و ظاهر انسان نمايان شود.
- موجـب مي‌شـود امور انسـان متشتّت و درهـم شود.
- موجب مي‌شود قلب متزلزل و غمناك و خائف شود.
- موجب مي‌شود آرزو و حرص، روز افـزون گـردد.
- موجب مي‌شود غم و حسرت بـر انسان چيره شود.
- موجب مي‌شود قبلهی توجه انســان، دنيــا شـود.
- تقريباً تمام مفاسد اخلاقي و اعمالياز ثمرات اين شجرهی خبيثه است.
- شجاعت، عفت، سخاوت و عدالت كه مبدأ تمام فضائل نفسانيه هستند با حب دنيا جمع نميشوند.
- معارف الهيه، توحيد اسماء و صفات و افعال و ذات و حق جويي و حق بيني با حب دنيا متضادند.
- طمأنينه و سكونت خاطر و استراحت قلب كه روح سعادت دو دنياست با حب دنيا جمع نميشود.
- فقر و ذلت و طمع و حرص و رقّيّت و چاپلوسي از لوازم حب دنياست.
- بغض و كينه و جور و قطع رحم و نفاق و ديگر اخلاق فاسده از وليده‌هاي اين ام الامراض است.
«و چون معلوم شد كه حب دنيا مبدأ و منشأ تمام مفاسد است، بر انسان عاقل علاقمند به سعادت خود لازم است اين درخت را از دل ريشه كن كند.»
«ياد مرگ، مؤثرترين راه قلع اين مادّه سرطاني از قلب است.»
در كتاب آسماني زبور آمده است:
«من فزع نفسه بالموت هانت عليه الدنيا»
«كسي كه نفسش را با (يادِ) مرگ به فزع دچار كند، دنيا برايش خوار مي‌شود.»
اميرالمؤمنين علیه السلام فرموده اند:
«من ذكر الموت رضي من الدنيـا باليسير»
«كسي كه ياد مرگ كند، از دنيا به كم راضي مي‌شود.»
و نيز فرموده اند:
«من اكثر من ذكر الموت قلّت في الدنيا رغبته»
«كسي كه زياد ياد مرگ كند، رغبت و ميلش در دنيا كم مي‌شود.»
امام صادق علیه السلام فرموده اند:
«اكثروا ذكر الموت فانه ما اكثر ذكر الموت انسان الا زهد في الدنيا»
«زياد ياد مرگ كنيد. زيرا هيچ انساني زياد ياد مرگ نكرد مگر اينكه در دنيا زهد ورزيد.»
رسول اكرم صلی الله علیه و اله فرموده اند:
«افضل الزهد في الدنيا ذكر الموت»
«با فضيلت‌ترين زهد در دنيا ياد مرگ است.»
سعيد بن مسيب میگويد: امام علي بن الحسين علیه السلام هر جمعه در مسجد رسول خدا صلی الله علیه و اله به اين کلام مردم را موعظه میکردند و آنها را دعوت به زهد نسبت به دنيا و ترغيب نسبت به کارهای آخرت مینمودند. و اين کلام از آن حضرت حفظ و ثبت شد. حضرت چنين میفرمودند: (به دلیل طولانی بودن فقط بخشی از موعظه ذکر میشود گرچه تمام متن موعظه بسیار تأثیرگذار است.)
«فَازْهَدُوا فِيمَا زَهَّدَكُمُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ مِنْ عَاجِلِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ وَ قَوْلُهُ الْحَقُّ"إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَ الأَنْعامُ حَتَّي إِذا أَخَذَتِ الأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَيْها أَتاها أَمْرُنا لَيْلاً أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصِيداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالأَمْسِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الآياتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ"[1] فَكُونُوا عِبَادَ اللهِ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِينَ يَتَفَكَّرُونَ وَ لا تَرْكَنُوا إِلَي الدُّنْيَا فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و اله "وَ لا تَرْكَنُوا إِلَي الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ"[2] وَ لا تَرْكَنُوا إِلَي زَهْرَةِ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا رُكُونَ مَنِ اتَّخَذَهَا دَارَ قَرَارٍ وَ مَنْزِلَ اسْتِيطَانٍ فَإِنَّهَا دَارُ بُلْغَةٍ وَ مَنْزِلُ قُلْعَةٍ وَ دَارُ عَمَلٍ فَتَزَوَّدُوا الأَعْمَالَ الصَّـالِحَةَ فِيـهَا قَبْلَ تَفَرُّقِ أَيَّامِهَا وَ قَبْلَ الإِذْنِ مِنَ اللهِ فِي خَرَابِهَا فَكَانَ قَدْ أَخْرَبَهَا الَّذِي عَمَرَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ ابْتَدَأَهَا وَ هُوَ وَلِيُّ مِيرَاثِهَا فَأَسْأَلُ اللهَ الْعَوْنَ لَنَا وَ لَكُمْ عَلَي تَزَوُّدِ التَّقْوَي وَ الزُّهْدِ فِيهَا جَعَلَنَا اللهُ وَ إِيَّاكُمْ مِنَ الزَّاهِدِينَ فِي عَاجِلِ زَهْرَةِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا الرَّاغِبِينَ لآِجِلِ ثَوَابِ الآخِرَةِ فَإِنَّمَا نَحْنُ بِهِ وَ لَهُ وَ صَلَّي اللهُ عَلَي مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ السَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ»
«پس نسبت به آن جلوهی خوش نقد دنيا که خداوند شما را درباره آن امر به زهد کرده، زهد بورزيد که فرموده است عَزَّ وَ جَلَّ و فرمودهاش حق است: "جز اين نيست که مَثَل زندگانی دنيا مَثَل آبی است که از آسمان فرود میآيد. پس با گياه زمين آميخت. گياهی که مردم و چهارپايان از آن میخورند. تا آنکه زمين زينت خود را اخذ کرد و آراسته شد. و اهل زمين گمان کردند که قادر بر استفاده از آن هستند. به ناگاه امر ما شبانه يا در روز بيايد و همه را از بين ببرد. گويا ديروز اثری از آن نبوده است. اينچنين آيات را برای آندسته که تفکر میکنند، تفصيل میدهيم." پس ای بندگان خدا؛ از آن دسته باشيد که تفکر میکنند و به دنيا ميل و اطمينان نکنيد که خداوند عَزَّ وَ جَلَّ به محمد صلی الله علیه و اله چنين فرمود و ميل و اطمينان نکنيد به کسانيکه ظلم نمودند که آتش، شما را فرا میگيرد. و اطمينان نکنيد به جلوه خوش دنيا و آنچه در دنيا است مانند اطمينان کسی که دنيا را خانه ماندن و وطن قلمداد کرده است که دنيا داري است
كه زندگي در آن به قدر كفايت بوده و منزلی بیدوام و دار عمل است. پس در آن از اعمال صالحه توشه بگيريد قبل از آنکه ايّامش بگذرد و قبل از آنکه خداوند اذن به خراب شدنش بدهد که آنگاه خراب خواهد کرد آن را آنکس که اولين بار و در آغاز آبادش نمود و او صاحب اختيار ميراث آن است. از خداوند ياري خود و شما را برای تهيهی توشهی تقوا و زهد در دنيا طلب میکنم. خداوند ما و شما را از زاهدين نسبت به جلوه خوش نقد دنيا و از راغبين به پاداش اخروی قرار دهد. و جز اين نيست که ما چنين هستيم و برای آن هستيم. وَ صَلَّي اللهُ عَلَي مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ السَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ»
آورده اند مردی بقّال به هنگام احتضارش هر چه ميگفتند بگو: "اشهد ان لا اله الاّ الله" او ميگفت: شش، پنج، چهار!! الفاظی را که در مدت عمرش با آنها مأنوس بود و نشاندهنده سود و زيان کاسبيش بود، دم مردن به زبان مي آورد و از خدا و شهادت بر وحدانيّت او غافل بود.
یک سوم سخنان هدایت کننده خدا و خالق هستی و خالق من و شما در قرآن در باره مرگ و قیامت و هشدار نسبت به آن است و قرآن در دسترس همه ما است. همچنین یک بخش از سه بخش بیانات رسول خدا صلی الله علیه و اله و حضرت زهرا سلام الله علیها و دوازده امام علیهم السلام در باره مرگ و قیامت است و این بیانات در دسترس ما است. و ما عالمانی داریم که سخنان خدا و معصومین را دائم برای ما میخوانند. سخنانی که بخش مهمی از آنها هشدار نسبت به عاقبت و سرانجام انسان و اوضاع اسفناک قیامت و چگونگی نجات از عذاب و راه به بهشت رفتن و زندگی خوش ابدی است. عقل ما هم حکم میکند که آگاهی از این بیانات را بسیار جدی بگیریم. اگر به بیانات خالق انسان و دنیا و آخرت و جانشینان خدا توجه نکنیم روز قیامت بد مؤاخذه میشویم. در سوره ملک آیه 8 آمده است:
«كُلَّما أُلْقِيَ فيها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَذير»
«هر گاه گروهی در جهنم افکنده میشوند ملائکه عذاب به آنها میگویند: "آیا هشداردهنده ای برای شما نیامد؟"»
ترس از خدا دو جوره: یک نوع ترس هست که خوبه. میگه خدایی هست پیغمبری هست مرگی هست عذابی هست. نباید گناه کنم.
ترس نوع دوم از خدا اینه که طرف اصلاً نمیخواد از خدا چیزی بشنوه. میترسه از خدا و آخرت اطلاعاتی کسب کنه که نذاره به کیفهاش برسه. عمّال عزرائیل همین الان مشغول گرفتن دنیا و جان ما هستند و ما به خودمون میگیم نه مصلحت نیست در باره ش فکر کنم. وقتی مرگ میرسه میگه خدایا منو برگردون حتما کار خیر میکنم. دهن بسته. چرا این همه بهت عمر دادم پشت کردی به من؟ پشت کردی به امام زمان علیه السلام؟ عذاب تا خدا خدایی میکند رو چطور میشود تصور کرد؟
1- يونس- 24
2- هود - 113
