به تمامی خرید و فروش‌هایی که مؤدی (حقیقی و حقوقی) در مدت‌زمان معین انجام می‌دهد معاملات فصلی گفته می‌شود. این مدت‌زمان معین به‌صورت سه‌ماهه بوده و آغاز هر فصل خورشیدی، آغاز دوره سه‌ماهه است.
معاملات فصلی خرید و فروش با عنوان‌های دیگری مانند گزارشات فصلی خرید و فروش، گزارشات فصلی موضوع ماده ۱۶۹، صورت معاملات فصلی، گزارشات فصلی ذکر می‌شود.
تمامی بنگاه‌های اقتصادی، طبق ماده 169 قانون مالیاتی می‌بایست گزارش خرید و فروش فصلی را در بازه زمانی مقرر از طریق سامانه معاملات فصلی الکترونیکی (tax.gov.ir) ارسال نمایند.
ماده169- اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت‌نام در نظام مالیاتی می‌شوند، مکلفند برای انجام معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه نمایند.
در صورت عدم صدور این صورتحساب و یا عدم درج شماره اقتصادی خود یا طرف معامله و یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران، مؤدیان حسب مورد مشمول پرداخت جریمه‌ای معادل 10 درصد مبلغ مورد معامله می‌شوند.
صورت معاملات فصلی با مالیات بر ارزش افزوده یکی نیست. صورت معاملات فصلی صرفا جهت ارائه فهرست معاملات است و پس از ثبت در سامانه، پرداختی از طرف مؤدی صورت نمی‌گیرد و صرفا روشی برای شفاف‌تر شدن معاملات و معامله‌گران است. درصورت معاملات فصلی ریز معاملات مربوط به آن فصل را به صورت تک به تک باید داخل سامانه مربوطه اعلام نمائید، ولی در ارزش افزوده می بایستی یک عدد کلی که مربوط به جمع معاملات در آن بازه زمانی می باشد را در سامانه مورد نظر ثبت نمود و سپس پرداخت آنرا انجام داد. مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات است که درعین‌حال مشمولین آن ملزم به ارائه صورت معاملات فصلی هستند. تفاوت دیگر در مهلت ارسال به سامانه می باشد. صورت معاملات فصلی را باید تا 45 روز پس از پایان هر فصل تهیه، تنظیم و ارسال نمود ولی ارزش افزوده در کمتر از 15 روز باید نسبت به تهیه، تنظیم، ارسال و پرداختش اقدام نمائید.
در صورتحساب‌های مشمولین، علاوه بر اطلاعات معامله بر اساس استانداردهای سازمان امور مالیاتی، باید شماره اقتصادی خریدار و فروشنده درج شود. در کنار این‌ها در موارد صادراتی و وارداتی، حسب مورد باید شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی و کد گمرک ترخیص کننده و شماره اختصاصی اشخاص خارجی (صرفاً در موارد وارداتی) را وارد نمود. همچنین در معاملات ارزی باید مبالغ ارزی، نوع ارز، نرخ برابری ارز و معادل ریالی معامله انجام‌شده در صورتحساب‌ها و اسناد درآمدی صادره و همچنین در فهرست معاملات ارسالی آورده شود.
مطابق ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، تنها روش ارسال صورت معاملات فصلی به‌صورت الکترونیکی بوده و سازمان امور مالیاتی به‌هیچ‌عنوان صورت معاملات را به‌صورت دستی تحویل نمی‌گیرد.
مؤدیان مشمول ارسال صورت معاملات فصلی می‌توانند به دو روش اقدام به ارسال گزارش معاملات خود کنند؛
روش‌های ارسال صورت معاملات فصلی
به‌صورت برخط (Online): در این روش مودی می بایست با مراجعه به سایت معاملات فصلی (tax.gov.ir) اقدام به ثبت معاملات خود به صورت دستی و رکورد به رکورد نماید سپس آنرا به سامانه ارسال کند.
به‌صورت غیر برخط(Offline): در این روش مؤدی با مراجعه به وب‌سایت سازمان امور مالیاتی، نرم‌افزار صورت معاملات فصلی (TTMS) را دانلود کرده و در سیستم خود اجرا می‌کند. سپس می بایست اطلاعات معاملات خود را در آن وارد نماید، پس از تهیه گزارشات و تکمیل آن با اتصال به اینترنت صورت معاملات خود را ارسال نماید.
** نرم افزار میزان خروجی TTMS قابل بارگذاری در سامانه صورت معاملات فصلی را در اختیار شما قرار می دهد که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
در کنار این، مؤدیان می‌توانند از نرم‌افزارهای حسابداری مورد تائید سازمان امور مالیاتی برای ثبت صورتحساب‌های مالی خود استفاده کرده و در زمان لازم فهرست صورت معاملات فصلی خود را از این نرم‌افزار دریافت کرده و در سامانه صورت معاملات فصلی بارگذاری نمایند. نرم افزار میزان این امکان را به شما می‌دهد تا گزارشات مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و همچنین صورت معاملات را به راحتی تهیه نمائید. در نرم افزار خروجیهای متفاوتی جهت تهیه گزارشات سازمانهای زیربط در اختیار کاربران قرار می گیرد. از جمله خروجی TTMS، پیش نویس اظهارنامه فصلی مالیات بر ارزش افزوده، گزارش فصلی خرید و گزارش فصلی فروش.
برای تهیه این گزارشات می توانید از نرم افزار خرید و فروش و ارزش افزوده میزان استفاده نمائید. در این نرم افزار شما می توانید کلیه فاکتورهای خرید و فروش (واردات و صادرات) را ثبت و بر اساس فاکتورهای ثبت شده گزارشات لازم را تهیه نمائید.
برای تهیه صورت معاملات فصلی نیاز دارید که اطلاعات ارزش افزوده خود و اشخاص حقیقی و حقوقی که با آنها معامله دارید را ثبت نمائید.
برای تعریف مشخصات افراد از قسمت اطلاعات پایه، تعریف و اصلاح اشخاص را انتخاب نمائید سپس در پنجره نمایش داده شده اطلاعات آن شخص یا شرکت را وارد نمائید.
این اطلاعات برای خروجی فایل TTMSو همچنین صدور فاکتور رسمی برای مشریان الزامی است.فاکتور فروشی که توسط نرم افزار صادر می شود مطابق با فرمت اداره دارائی می باشد. برای صدور فاکتور رسمی لازم است اطلاعات شرکت خودتان را نیز وارد نمائید؛ از قسمت مدیریت سیستم نرم افزار وارد قسمت تنظیمات شوید و اطلات خود را وارد نمائید.
در پایان هر فصل می توانید گزارشهای فصلی خرید و فروش، مالیات بر ارزش افزوده و TTMSرا از نرم افزار تهیه نمائید.
برای تهیه پیش نویس اظهارنامه فصلی مالیات بر ارزش افزوده از قسمت گزارشات مالیات بر ارزش افزوده اقدام نمائید. در پنجره زیر کلیه خرید و فروشهای ثبت شده در نرم افزار همراه با ارزش افزوده آنها همچنین موارد معاف از ارزش افزوده نشان داده می شود. همانطور که پیشتر توضیح داده شد در پیش نویس اظهار نامه ارزش افزوده فقط جمع کل خرید و فروش کالا یا خدمات نمایش داده می شود.
با انتخاب فصل مورد نظر اطلاعات، نرم افزار با توجه به فاکتورهایی که برای خرید و فروش یا واردات و صادرات ثبت نموده اید، پیش نویس را نمایش می دهد. امکان تهیه فایل اکسل و همچنین چاپ نیز وجود دارد که در ادامه نمونه چاپ را قرار می دهیم.
از دیگر امکانات نرم افزار میزان تهیه خروجی TTMS می باشد. فایل خروجی نرم افزار قابل بارگذاری در سایت معاملات فصلی می باشد.(tax.gov.ir) با تهیه این فایل دیگر نیاز به ثبت مجدد اطلاعات در سایت نمی باشد، فایل را در سایت بارگذاری نمائید سپس آنرا ذخیره نمائید.
پس از انتخاب خروجی TTMS از قسمت گزارشات پنجره فوق ظاهر می شود برای تهیه فایل مراحل زیر را انجام دهید:
1. فصل مورد نظر را انتخاب نمائید.
2. نوع کالا را از لیست انتخاب نمائید.
3. عنوان کلی برای کالا و خدماتتان را انتخاب نمائید.
4. برای مواردی که کمتر از حد نصاب است و بخواهید آنها را به صورت تجمیعی رد کنید.
5. بعد از مشخص نمودن موارد فوق فایل را ذخیره نمائید.
فایل را در مسیر دلخواه ذخیره و پس از ورود به سایت آنرا در سامانه بارگذاری نمائید.
6. برای اینکه فایل اکسل ریز فروش را داشته باشید می توانید از این قسمت خروجی اکسل تهیه نمائید.
7. برای اینکه فایل اکسل ریز خرید را داشته باشید می توانید از این قسمت خروجی اکسل تهیه نمائید.
گزارش دیگری که می توان از نرم افزار میزان تهیه نمود گزارش فصلی خرید و گزارش فصلی فروش می باشد.
در گزارش فصلی خرید و فروش، جمع کل خرید و فروش هر شخص خریدار و فروشنده همراه با اطلاعات او در یک رکورد ثبت می شود.
در صورتی که بخواهید به صورت آنلاین صورت معاملات را ثبت نمائید رعایت نکات زیر الزامیست: ( در خروجی نرم افزار میزان تمامی این نکات در نظر گرفته شده است)
1. فهرست معاملات فصلی می بایست بر اساس اسامی مشتریان و انواع کالای خرید و فروش و نیز خدمات ارائه شده تنظیم و تحویل داده شود. همچنین موارد بازگشت از فروش را نیز بر اساس موارد ذکر شده در بالا و در قالب فهرست جداگانه تنظیم و ارسال گردد.
2. مؤدیان توجه داشته باشند که در فهرست معاملات فصلی در بخش‌های کد کالای اقتصادی و خدمات و کد نشانی، به هیچ عنوان نباید چیزی بنویسند و این ستون‌ها می‌بایست خالی باشند.
3. در زیر بخش‌های اسامی خریدار یا فروشنده، بایستی به‌طور کامل نام و نام خانوادگی قید شود.
4. در بخشی که مربوط به شرح کالا یا خدمات خرید و فروش شده است باید نوع کالا یا خدمات ارائه شده به طور کامل شرح داده و از عبارات مختصر در این مورد خودداری شود.
5. آن دسته از مودیانی که فعالیت اقتصادی آن ها در حیطه ارائه خدمات است، باید در بخش مرتبط با شرح خدمات به‌طور کامل و صریح نوع خدماتی که ارائه می‌کنند را قید نمایند.
6. بر تمامی مؤدیان محترم لازم است که تمامی فهرست‌های فعالیت‌های خود اعم از لیست خرید، لیست فروش، لیست دریافت و نیز لیست پرداخت را جداگانه تهیه کنند و تحویل سازمان یا حوزه امور مالیاتی مربوطه نمایند.
7. مودیان شاغل به امور پیمانکاری نیز باید فهرست قراردادهای خود را بر اساس قالب های مشخص شده آماده و اعلام نمایند.
تبصره: مؤدیانی که در زمینه صادرات فعالیت می‌کنند و همچنین بیمارستان‌ها و شرکت‌های تعاونی می‌بایست تنها لیست خرید معاملات فصلی خود را تهیه و ارائه دهند. همچنین مودیان فعال در زمینه واردات بایستی لیست فروش معاملات فصلی خود را تهیه و تحویل نمایند.
مشمولین ارسال صورت معاملات فصلی
بر اساس تبصره 3 ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، سه گروه موظف به ارسال صورت معاملات فصلی هستند
1. کلیه اشخاص حقوقی (شرکت‌ها)
2. کلیه اشخاص حقیقی که مشمول گروه اول آیین نامه ماده نود و پنج قانون مالیات های مستقیم هستند.
3. کلیه اشخاص حقیقی مشمول اجرای مالیات بر ارزش افزوده
استثنائات و معافیت‌های صورت معاملات فصلی
موارد معاف از درج شماره اقتصادی
چنانچه خریدار کالا، خدمت و یا دارایی مکلف به ثبت نام در نظام مالیاتی نباشد و یا ازجمله اشخاص حقیقی مصرف کننده نهایی و یا اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 قانون (فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبورعسل و پرورش صفحه ٣ طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات) باشد، الزامی‌به درج شماره اقتصادی خریدار در صورتحساب صادره نخواهد بود.
همچنین برخی از معاملات مؤدیان نیز نیازمند ارسال صورتحساب نیست. این معاملات عبارت‌اند از؛
خریدوفروش و سود و کارمزد اوراق بهادار
خریدوفروش سهام الشرکه و حق تقدم سهام یا سهام الشرکه
سود و کارمزد جریمه‌های بانک‌ها، صندوق تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی، مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز و صندوق‌های قرض‌الحسنه
حق عضویت اعضاء مجامع حرفه‌ای، احزاب و انجمن‌ها و تشکل‌های غیردولتی دارای مجوز از مراجع ذی‌صلاح
کمک‌ها، جوایز و هدایای بلاعوض
مبالغی که تحت عناوین جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به‌استثناء مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) حق ثبت، حق تمبر، حقوق گمرکی و موارد مشابه به دستگاه‌های اجرائی پرداخت می‌شود
وجوه پرداختی بابت حق نگهداری (شارژ) ساختمان محل فعالیت و آبونمان‌های پرداختی
مشاغل بند الف ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم چه مشاغلی هستند ؟
برخی از این مشاغل که مشمول بند الف می شوند شامل : همه افرادی که کارت بازرگانی دارند، وارد کنندگان و صادر کنندگان کالا، افرادی که صاحب کارخانه و شرکت های تولیدی هستند و به واسطه انجام فعالیت تولیدی جواز و پروانه کسب دارند، افرادی که امتیاز بهره برداری از معادن را کسب کرده اند، همه شرکت های حسابداری و حسابرسی و خدماتی، بیمارستان ها و زایشگاهها و همچنین درمانگاهها و آسایشگاهها و مدارس هم باید صورت معاملات فصلی خود را ارسال کنند.
مشاغل بند ب ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم چه مشاغلی هستند ؟
مشاغلی که مشمول بند ب ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم می شوند به شرح ذیل هستند: افرادی که کارگاههای صنعتی دارند، مشاوران و وکلای دادگستری، افرادی که به کار دلالی مشغولند، طلا و جواهر فروشان، افرادی که در کار خرید و فروش آهن هستند هم باید مدارک مذکور را در مهلت مقرر ارسال کنند.
عدم ارسال صورت معاملات فصلی چه جرایمی دارد ؟
در ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم در خصوص جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی آمده است: این تخلف و همچنین عدم ارسال کد اقتصادی و یا استفاده از کد اقتصادی شخص دیگر و همچنین دادن کد اقتصادی خود به یک نفر دیگر جریمه ای معادل ۱۰ درصد مبلغ معامله انجام شده در بر خواهد داشت. نکته دیگر در خصوص این موضوع ارسال دیرهنگام و بعد از مهلت مدارک است که باعث می شود، یک درصد معامله ای که مدرک آن دیر ارسال شده مشمول جریمه شود.
برای اطلاعات بیشتر همچنین می توانید مقاله گزارش معاملات یا خرید و فروش فصلی را مطالعه نمائید.
