اگر به تازگی وارد بازار مالی شده‌اید و یا می‌خواهید وارد شوید، بهتر است با مفاهیم و اصطلاحات رایج در این بازار آشنایی پیدا کنید. یکی از مهم‌ترین اقدامات شناخت مفاهیم انواع معاملات در بورس است. در این مقاله به بررسی معامله‌ها و کاربرد آن‌ها می‌پردازیم.
معاملات به طور کلی به ۳ دسته تقسیم می‌شوند. هر کدام از این معاملات فرآیند و قوانین خاص خود را دارند که توسط سازمان بورس تعیین شده و افرادی که مایل به فعالیت در هر کدام از این معامله‌ها هستند باید پیرو این قوانین باشند.
۱.معاملات خرد یا عادی
۲.معاملات عمده
۳.معاملات بلوکی
معاملات خرد یا عادی همان معاملاتی هستند که روزانه برای خرید و یا فروش سهام در بورس منعقد می‌شوند. هر فردی که دارای کد بورسی و یا حساب معاملاتی باشد می‌تواند تقاضای خرید و یا فروش سهام داشته باشد. این نوع معامله قوانین خاص خود را دارد و نقض تعهد جریمه خواهد داشت.
تعیین قیمت سهام:
برای تعیین قیمت سهام در بورس قوانین محدود کننده‌ای وجود دارد. با وجود اینکه قیمت روزانه بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود اما دارای دامنه نوسان محدودی است که توسط هیئت مدیره بورس مشخص می‌شود و به آن دامنه نوسان روزانه قیمت می‌گویند.
حجم مبنا در خرید سهام:
حجم مبنا از دیگر مواردی است که در قیمت سهام تاثیر می‌گذارد. حجم مبنا تعداد اوراق بهادار موجود در یک سهم که روزانه باید خرید و یا فروش بشوند است تا معیار قیمت سهام برای روز بعد مشخص شود. میزان سهام شرکت‌ها در تعیین حجم مبنا تاثیر بزرگی دارد. حجم مبنا را بر اساس میزان درصد تغییر یک سهم در روز و با محاسبات ریاضی مشخص می‌کنند و قیمت سهم روز بعد بر این مبنا تعیین می‌شود.
انتقال سهم در معامله‌ها و پرداخت مبلغ:
پس از انجام معامله، مبلغ پرداختی به همراه وکالت‌نامه فروش سهم و اصل سهام باید بین کارگزار خریدار و فروشنده طی سه روز کاری رد و بدل شود. انتقال سهام ظرف سه روز پس از انجام معامله باید توسط کارگزار فروشنده انجام و سهام به خریدار تحویل داده شود.
محدودیت حجمی:
از دیگر محدودیت‌هایی که این نوع معامله به همراه خود دارد، محدودیت حجمی است. که بر اساس آن، هر شخص در زمان واحد حق خرید و فروش بیش از درصدی که تعیین شده است را ندارد.
معاملات عمده بر اساس تعداد سهام مورد معامله و سرمایه شرکت انجام می‌شود. به طور کلی حجم زیادی از سهام شرکت‌ها در بازار معامله می‌شود. مهم‌ترین ویژگی معامله عمده این است که محدودیتی در دامنه نوسان قیمت و حجم وجود ندارد. برای انجام این معامله یکی از دو شرط زیر باید رعایت شود.
۱.حجم معاملات در یک دوره زمانی مشخص، بیشتر از حجم کل معامله‌ها در بازار باشد.
۲.تعداد سهامی که معامله می‌شود، نسبت به میزان مشخصی از کل سهام آن شرکت بیشتر باشد.
معاملات عمده به دو دسته تقسیم می‌شوند.
۱.معاملات عادی
۲.معاملات شرایطی
تفاوت این دو نوع معامله در شرایط پرداخت وجه و انتقال سهام است. در معاملات عادی نقل و انتقالات ظرف ۳ روز انجام می‌گیرد، اما در معاملات شرایطی سهام انتقال پیدا می‌کند اما بخشی از وجه در طی مدت زمان پرداخت می‌شود.
محدویت‌های معاملات عمده:
انجام معامله‌های عمده محدودیت‌هایی همراه خود دارد. محدودیت آن‌ها در بورس برای شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌ها بالای ۳ میلیارد ریال است به این گونه اجرا می‌شود که حداقل ۱% از سهام پایه شرکت باید معامله شود. برای شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌ها کمتر و یا معادل ۳ میلیارد ریال است این مقدار به ۵% می‌رسد. محدودیت مشابهی برای معاملات عمده در فرابورس وجود دارد. شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌ها بیشتر از یک میلیارد ریال است بیشتر و یا معادل ۱% درصد از سرمایه پایه و برای شرکت‌هایی که سهام پایه برابر و یا کمتر از یک میلیارد ریال است بیشتر و یا معادل ۵% از سرمایه پایه باید معامله شود.
معاملات بلوکی و یا سفارش‌های بلوکی نوع دیگری از معاملات هستند. معامله بلوکی سفارشی است برای خرید یا فروش که بر حجم بزرگی از اوراق بهادار صورت می‌گیرد. در سفارش‌های بلوکی محدودیت قیمتی و حجمی وجود ندارد. سرمایه‌گذاران حقیقی با یک قیمت تعیین شده در بازاری مجزا به نام بازار بلوک می‌توانند معامله انجام دهند.
معامله در بازار بلوک قانون و قواعد خاص خودش را دارد. در این بازار حجم سفارش باید حداقل ۵۰ برابر حجم سفارش در بازار عادی و یا به ارزش ۲۰ میلیارد ریال باشد. این معامله‌ها به شیوه حراج انجام می‌شوند و فروشندگان و خریداران باید به کارگزاری‌ها مراجعه کنند. زمان شروع و پایان و طول جلسات مانند بازار عادی است.
سفارش‌های بلوکی دارای مزایایی مانند کاهش هزینه‌های معاملاتی، بهبود نقدشوندگی، عدم تاثیرگذاری بر بازار خرد و امکان انجام تسویه وجوه معامله خارج از اتاق پایاپای است.
برای مشاهده معامله بلوکی می‌توانید به سایت مدیریت فناوری بورس مراجعه کنید. در قسمت دیده‌بان سایت نمادهایی که در کنارشان عدد ۲ قرار گرفته، نمادهایی هستند که معامله بلوکی بر روی آن‌ها انجام شده است.
برای انجام هر کدام از این سه معامله بهتر است ابتدا با تمام شرایط و قوانین آن‌ها آشنایی داشته باشیم. بعضی از معامله‌ها خارج از ساز و کار بازار صورت می‌گیرند اما به طور کلی تمامی آن‌ها در بورس مانند حراج معامله می‌شوند و برای خرید یا فروش نیاز است که به کارگزاری‌ها مراجعه کنید.
