همه ی ما از دیدنی های مشهد آرامگاه فردوسی و آرامگاه نادر شاه را شنیده ایم و اما غافل از ....
خانه تاریخی داروغه مشهد که یکی از جاهای دیدنی مشهد به شمار می رود، در اواخر دوره قاجار به دستور آخرین داروغه شهر ساخته شد. یوسف خان هراتی اولین رئیس نظمیه پس از مشروطه بود که دستور ساخت این خانه را به منظور اقامت شخصی و پذیرایی های رسمی از مهمانان خود صادر کرد. یوسف خان چند سالی در این خانه زندگی کرد و سپس این خانه تا سال ۱۳۶۰ در اختیار ورثه او قرار گرفت.یوسف خان هراتی از مهمانان رسمی خود در خانه تاریخی داروغه مشهد پذیرایی می کرد.
در سال ۱۳۶۶ شمسی هیئت روستای شهیدیه میبد یزد، خانه داروغه را از ورثه خریداری کردند و تا مدت ها از این خانه برای برگزاری مراسم مذهبی استفاده می کردند. کم کم این خانه به فراموشی سپرده شد و در معرض نابودی قرار گرفت.
سپس در طرح بهسازی و نوسازی شهر مشهد واقع شد. خانه داروغه در سال ۱۳۸۱ شمسی با شماره ثبت ۶۳۵۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنای تاریخی در سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری منطقه و شرکت عمران و مسکن سازان ثامن با مبلغ ۳۷ میلیارد ریال خریداری شد و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
خانه تاریخی داروغه مشهد در خیابان نواب صفوی و در راسته حوض مسگران واقع شده است. این خانه ۴٫۱ کیلومتر (حدود ۹ دقیقه) از مرکز شهر مشهد فاصله دارد.
خانه تاریخی داروغه مشهد در زمینی به مساحت ۱۱۰۰ مترمربع قرار دارد. معماری این بنا تلفیقی از معماری ایرانی و روسی است. این خانه در ابتدای کوچه داروغه قرار دارد و درب ورودی آن در ضلع جنوبی خانه واقع شده است. به محض عبور از درب خانه و ورود به حیاط متوجه می شوید که این خانه حدود ۷۵ سانتی متر از سطح کوچه پایین تر است.
در حیاط خانه داروغه حوضی زیبا و دو باغچه کوچک توجه شما را جلب می کند. سپس نمای خانه ای دوطبقه را مشاهده می کنید که دو ضلع نشیمن و یک ضلع غلام رو به هم متصل دارد. این خانه به گونه ای ساخته شده که ضلع شمالی، شرقی و غربی حیاط را به طور کامل پوشانده است. در معماری به این شیوه «سه طرف ساخت» می گویند. این شیوه معماری در بیشتر خانه های تاریخی ایرانی مشهود است.
خانه توکلی، یکی از بناهای تاریخی مشهد به شمار می رود. این بنای تاریخی، از دوره قاجار تا به امروز پابرجا باقی مانده است. از ویژگی های برجسته این بنا می توان به کاشی کاری و آجرکاری در نمای آن اشاره کرد. ستون های آجری و همچنین کتیبه ای در بالای آن، به این خانه جلوه ای زیبایی داده اند.
درب های چوبی متعدد، طاق های زیبای آجری، ستون های آجری، اتاق های تو در تو و سایر عناصر معماری دوران قاجار را می توان در خانه توکلی مشهد مشاهده کرد. این خانه حدود یک دهه پیش مرمت شده بود. علاوه بر جذابیت ظاهری این بنا، یک موزه مردم شناسی در درون آن افتتاح شده است که گردشگران را بیشتر با زندگی مردم در دوران قاجار آشنا می کند. این موزه بیشتر روی مکتب خانه های آن دوران تمرکز دارد.
در سال ۱۲۲۱ شمسی، شخصی به نام اسحاق خان قرایی در بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی، این خانه را ساخته بود. او طراحی و ساخت آن را خودش در دست داشته بود؛ هر چند، اولین مالک این خانه، یکی از تجار صاحب نام و برجسته شهر مشهد به نام آقای کشمشیان بوده است. این خانه تا دوره اول پهلوی در اختیار آقای کشمشیان قرار داشت. او در تمام مدت زندگی خود، در این خانه سکونت داشت.
پس از آقای کشمشیان، این خانه توسط فردی به نام آقای توکلی خریداری شد. از آن زمان نیز، این خانه به نام خانه توکلی شهرت پیدا کرده است. پس از اینکه آقای توکلی از این خانه رفت، این خانه وارد دوران تاریکی شد. این خانه برای سال های زیادی متروکه باقی ماند و بی خانمان های متعددی در درون آن رفت و آمد کردند.
تا اینکه مرمت شد و الان برای بازدید عموم آزاد است.
