تاج محل یکی از عجایب هفتگانه جهان است. آرامگاه، ساختمانی باشکوه است که از سنگ چینی سفید ساخته شده است و سمبل پاکی، عشق و درد است. رابیندرانات تاگور، شاعر ، فیلسوف و برنده جایزه نوبل میگوید: تاج محل مانند قطره اشکی بر چهره زمان است. داستان های زیادی در پس عمارت تاج محل در آگرا روایت می شود.
تاج محل از پرآوازه ترین بناهای جهان و آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر آگره و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده است و یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا به شمار می رود. این بنا به دستور شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به منظور یادبود همسر ایرانی تبارش، به نام ارجمند بانو بیگم (نوزاد دختری که مادرش در سفر تبعیدی از ایران به هند او را در کنار چاه آبی رها کرد تا شاهد دردهای خود و خانواده‌اش نباشد، سرگذشت شگفت‌آوری پیدا کرد. بگونه‌ای که او همسر جهانگیر شاه شد و در ترقی ایرانیان، از آن جمله برادرش که پدر ارجمند بانو بود نقش بارزی داشت) مشهور به ممتاز محل که در سال ۱۶۳۱م در سفری جنگی به هنگام وضع حمل فوت کرد بنا شده است.
خود شاه جهان نیز بعدتر در همان جا به خاک سپرده شد. همان طور که مشخص است، نام این بنا، ایرانی است. این ساختمان بر پایه مخلوطی از معماری ایرانی، هندی و اسلامی بنا شده است.
آغاز ساخت تاج محل سال ۱۶۳۲ میلادی (۱۰۴۲ خورشیدی) بوده و در سال ۱۶۴۷ میلادی (۱۰۵۷ خورشیدی) تکمیل شده است. برای ساخت این بنا در زمان خود ۳۲ میلیون روپیه هزینه شده است. تاج محل در سال ۱۹۸۳ در لیست میراث جهانی یونسکو با عنوان «جواهر هنر اسلامی در هند و یکی از شاهکارهای تحسین شده میراث جهانی» به ثبت رسید.
در اطراف تاج محل در آگرا ، شاه جهان باغ فوق العاده ای را بنا كرد كه براساس اصل چار باغ ساخته شده است: در یك قطعه زمین كه به چهار قسمت تقسیم شده است. در مرکز حوض مرمر قرار دارد. برخلاف سایر سازه ها ، که معمولاً در مرکز باغ قرار می گرفتند ، تاج محل در ابتدای آن قرار دارد. سروها در امتداد کانال آبیاری با چشمه ها کاشته شده بودند ، که حاشیه تاج های آن با گنبدهای چهار مناره هماهنگ است.
زیبایی ها و ریزه کاری های تاج محل و به طور کلی تمام مجموعه به قدری زیاد است که در زبان نمیگنجد.
معماری این ساختمان ترکیبی از معماری ایرانی و معماری گورکانی است .برای ساخت تاج محل حدود 20000 نفر از سنگ تراش ها، حکاکان، نقاشان، خوشنویسان، و معماران و سایر صنعتگران از کل امپراتوری و همچنین از آسیای میانه و ایران روانه هند شدند، استاد احمد لاهوری به همراه برادرش حمید لاهوری معمار اصلی تاج محل بودند و همچنین خوشنویسی کتیبه های نصب شده روی در و دیوار بنا را امانت خان شیرازی به عهده داشته است.
وقتی می خواهید وارد مسجد تاج محل شوید، ابتدا متوجه ستون های زیاد آن با طاق ها طلایی رنگش می شوید که خود نمایی می کند و سپس درِ بزرگ و چوبی اش توجهتان را به خود جلب می کند. این مکان که دیگر امروزه تنها در روز های جمعه در آن نماز اقامه می شود عملا به موزه ای برای بازدید عمومی تبدیل شده است.
در داخل آن شاهد کاشی کاری های کف به شکل های دقیق، یکسان و هم اندازه خواهید بود. دیوار های تاج محل با کنده کاری های زیبا روی چوب و کاشی ها و نقش های روی آنها خیره کننده است. در قسمتی از آن شاه جهان بزرگ ترین فرمانروای هند به همراه همسرش قرار دارد. طاق های روی دیوار که در چند طبقه روی هم ساخته شده اند، هم دارای پنجره های چوبی هستند.
نقش های زیبا که در همه جای مسجد تاج محل هندوستان کشیده شده است همواره توجهات را به خود جلب می کند و برش های ماهرانه سقف آن. خواهید دید که این دیوار ها در بخش های مختلف آن به شکل های مختلف است. در دو طرف بنای اصلی دو بنای کوچکتر و قرینه به‌چشم می‌خورد که در سمت غرب یک مسجد سه‌گنبدی وجود دارد که از ماسه‌سنگ (قهوه‌ای مایل به قرمز) ساخته شده و در شرق بنایی است که زمانی به مثابه مهمان‌سرا به کار می‌رفته‌است.
این مسجد دارای سه گنبد است و یک گنبد بزرگ که در طرفینش دو گنبد کوچک تر قرار دارند و گویی سه مسجد با هم تلفیق شده اند. از هر کدام از بخش ها آن به جهت خاصی استفاده می شد. قسمتی برای خواندن نماز و قسمتی برای پذیرایی از مهمانان شاه جهان بود و قسمتی هم محل آرامگاه بود.
در دو طرف بنای اصلی دو بنای کوچکتر و قرینه به‌چشم می‌خورد که در سمت غرب یک مسجد سه‌گنبدی وجود دارد که از ماسه‌سنگ (قهوه‌ای مایل به قرمز) ساخته شده و در شرق بنایی است که زمانی به مثابه مهمان‌سرا به کار می‌رفته‌است.
