بنای بی نظیر طباطبایی ها یکی از معروف ترین بناهای دوره قاجار است و در سال ۱۲۵۰ هجری قمری به دست یکی از تاجران مشهور و ثروتمند آن دوره به نام سید جعفر طباطبایی در شهر کاشان ساخته شد. این خانه ۴۷۳۰ مترمربع مساحت دارد و ساخت آن تقریباً ۱۰ سال به طول انجامیده است.
معمار این بنای باشکوه استاد علی مریم کاشانی است و برای ساخت این خانه سنگ تمام گذاشته است. مساحت این خانه ۴۷۰۰ مترمربع است و از بخش های مختلفی تشکیل شده است. به دلیل اینکه کاشان از مناطق کویری است، این بنا به شیوه گودال باغچه (از الگوهای معماری پایدار ) یعنی کمی پایین تر از سطح زمین ساخته شده است. این شیوه مزیت هایی از جمله افزایش مقاومت در برابر زلزله و عایق سازی خانه در برابر صدا دارد
یعنی فردی که در بیرون ساختمان حضور دارد، نباید به داخل خانه دید داشته باشد. در این سبک معماری، ارتباط بصری فضاهای داخلی خانه با فضای شهری به صورت کامل قطع می شود. به این ترتیب ساکنان خانه می توانند با آرامش بیشتری به زندگی خود ادامه دهند. ایرانیان از گذشته به خانواده اهمیت بسیاری می دادند. پس از ظهور اسلام، این مسئله بیشتر نمود پیدا کرد. از این رو در ساخت بسیاری از خانه ها از شیوه معماری حجاب دار استفاده می کردند. حتی زمانی که برای اولین بار خانه های آپارتمانی به وجود آمدند، بسیاری آن را به سبب حجاب دار نبودن، زیر سؤال بردند. در راستای این سبک، در خانه طباطبایی از ایوان های سرپوشیده، هشتی و حیاط های محفوظ استفاده شده است.
خانه های درون گرا خانه هایی هستند که ظاهری ساده و داخلی بسیار شیک و زیبا دارند. جالب است بدانید این مسئله ریشه در اعتقاد به «چشم خوردن» دارد. بسیاری از مردم بر این باور بودند که ظاهر بیرونی ساختمان باید ساده باشد. در عوض هرچه از زیبایی و تزئینات انتظار می رود را در بخش داخلی خانه اجرا می کردند.در گذشته مردم بر این باور بودند که ساخت ساختمان هایی این چنینی، باعث می شود تا چشم نخورند. همچنین برخی دیگر اعتقاد داشتند که کسی نباید مال و ثروت خود را به رخ دیگران بکشد. به همین خاطر ظاهر اکثر خانه ها ساده و بدون آلایش طراحی می شد. در خانه طباطبایی های کاشان نیز می توانید شاهد این موضوع باشید. ظاهر بیرونی خانه طباطبایی های کاشان بسیار ساده و بی آلایش است؛ اما داخل آن را به خوبی تزئین کرده اند. پس این خانه نیز از شیوه معماری درون گرا استفاده می کند.
به طورکلی خانه طباطبایی ها از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده است. خانه طباطبایی ها دارای ۵ ورودی است، البته در حال حاضر فقط از ورودی اصلی استفاده می شود. پس از ورودی، یک راهروی پر پیچ و خم وجود دارد که به قسمت هشتی می رسد. بخش هشتی یک فضای هشت ضلعی است که به قسمت بیرونی خانه راه دارد. یک حیاط بسیار زیبا و بزرگ در قسمت بیرونی خانه قرار دارد. بخش های مختلفی در اطراف حیاط ساخته شده اند.
شاه نشین: می توان گفت شاه نشین زیباترین قسمت خانه است. شاه نشین محلی برای پذیرایی از مهمانان بوده است و تزئینات مختلفی دارد. اتاق شاه نشین به علت آینه کاری فراوان و زیبای این قسمت، به تالار آینه شهرت یافته است. نقاشی، گچ بری، مقرنس بندی و پنجره های مشبک از تزئینات این قسمت هستند.
اتاق ها: خانه طباطبایی ها دارای ۴۰ اتاق است. اتاق های بخش زمستانه دارای سقف کوتاه و دو لایه هستند و شومینه داخل اتاق ها قرار گرفته است. اتاق های بخش تابستانه که فاقد شومینه هستند، به دور از تابش آفتاب ساخته شده اند.
بخش اندرونی: بخش اندرونی محل زندگی خانواده طباطبایی ها بوده است. این بخش ساده تر از قسمت های دیگر بوده و با شیشه های رنگارنگ تزئین شده است. این قسمت بین دو حیاط قرار گرفته است. بخش اندرونی شامل یک اتاق مرکزی، چندین اتاق دیگر، ایوان و باغچه است.
خانه طباطبایی ها در کاشان و خیابان علوی قرار دارد. از این خیابان باید وارد کوچه سلطان امیر احمد شده و پس از طی مسافت کوتاهی به خانه طباطبایی های کاشان می رسید.
