کوروش کبیر، ابرمرد تاريخ، شاه شاهان، پادشاه ايران زمين، شجاع ترین و دوست داشتنی ترین شاه ایران بود که با گفتار، کردار و پندار نیک خود انقلابی بزرگ در امپراتوری های تاریخ به پا کرد و آرامگاه این بزرگ مرد در میراث جهانی پاسارگاد است.
در حدود ۲۵۰۰ سال پيش، يعنی ۵۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح يا ۱۱۰۰ سال قبل از اسلام، پسر شاه پارس که مادر او دختر شاه ماد بود، به فرماندهی نجيب ترين قبايل پارسی درآمد. او با حمايت مادی ها، خرد نيک و همت والای خود را با هم درآمیخت؛ با شجاعت و مردانگی، اقوام ايرانی آريايی تبار را با هم متحد و با پادشاهان بد کردار و ظالم زمان خويش مبارزه کرد. سپس آن ها را يکی پس از ديگری شکست داد و اکثرشان را بخشيد و مردم را از ظلم آن ها نجات داد و مرزها ايران را تا دوردست ها کشانيد. او اولين و بزرگترين امپراتوری جهان را بنيان گذارد؛ یک امپراتوری که در طول تاريخ همانندی نداشت. آن شخص کسی نبود جز کوروش کبیر.
کوروش کبیر همچنین معروف به کوروش دوم نخستین شاه و بنیان گذار دودمان شاهنشاهی هخامنشی است. کوروش کبیر، به خاطر بخشندگی ، بنیان گذاشتن حقوق بشر، پایه گذاری نخستین امپراتوری چند ملیتی و بزرگ جهان، آزاد کردن برده ها و بندیان، احترام به دین ها و کیش های گوناگون، گسترش تمدن و غیره شناخته شده است.
ایرانیان کوروش کبیر را پدر و یونانیان، که وی سرزمین های ایشان را تسخیر کرده بود، او را سرور و قانونگذار می نامیدند. یهودیان کوروش کبیر را به منزله مسح شده توسط پروردگار بشمار می آوردند، ضمن آنکه بابلیان کوروش بزرگ را مورد تأیید مردوک می دانستند.
کوروش کبیر یا کوروش دوم، اولین پادشاه بزرگی است که تونست حکومت هخامنشی را ایجاد کند و در سن ۴۰ سالگی به پادشاهی برسد.
مدت زمان پادشاهی او ۳۰سال بود که توانست بر مناطق بسیار بزرگی از آسیا حکومت کند. یکی از مهم ترین دلایلی که کوروش کبیر در دنیا شناخته شده است، صفات اخلاق او است.
در واقع کوروش کبیر هر جا را که فتح می کرد، برخلاف فاتحان دیگر احترام زیادی به مردم آن منطقه می گذاشت. از نمونه کارهایی که او انجام می داد، می توان به تعمیر و توسعه پرستشگاه ها اشاره کرد و کمک زیادی که برای مردم انجام می داد.
همچنین او مخالف هر گونه تبعیض نسبت به پیروان خود بود و به هیچ کدام اجاره نمی داد که بهانه ای برای قدرت طلبی به هر دلیلی پیدا کنند. در واعق او تمام شیوه های اخلاقی و انسانی را رعایت می کرد و آن را وسیله محکمی برای قدرت همیشگی حکومتش می دانست.
۵۸۸ ق.م.م: آغاز پادشاهی کوروش در «انشان» (فارس) و خوزستان. انتقال پایتخت هخامنشیان به شوش.
۵۵۰ ق.م.م: شکست «ایشتوویگو» شاه ماد از کوروش و پیرو آن فتح هگمتانه. اتحاد ماد و پارس.
۵۴۹ تا ۵۴۸ ق.م.م: تسخیر سرزمین های پارت، جرجان و احتمالا ارمنستان توسط کوروش.
۵۴۶ ق.م.م: فتح «سارد» پایتخت لیدی توسط کوروش و شکست «کرزوس» پادشاه لیدی.
۵۳۹ ق.م.م: فتح «بابل» ثروتمندترین شهر غرب آسیا توسط کوروش. سقوطی که با مقاومت کم سپاه بابل در کرانه ساحلی رود دجله به وقوع پیوست.
۵۳۹ ق.م.م: بعد از تصرف بابل ۲۵ هزار یهودی برده را که در آن شهر به بردگی گرفته شده بودند آزاد کرد.
۵۲۹ ق.م.م: کوروش به قبایل سکاها در شمال شرق ایران حمله کرد و در جنگ با ماساژت ها کشته شد. کوروش کبیر را در پاسارگاد دفن کردند. پس از کوروش، فرزند او کبوجیه دوم به تاج و تخت رسید.
یکی از روایت هایی که در مورد از بین رفتن کوروش وجود دارد، این است که در جنگ قبیله ای به نام ماساژت ها، کوروش کبیر به شدت زخمی شد. پس از تحمل ۳ روز درد، در نهایت نتوانستند جلوی درد را بگیرند و او از دنیا رفت. عقیده دیگری که در مورد کوروش وجود دارد، این است که به دلیل سن بالای او، با مرگ طبیعی از دنیا رفته است. اما مسئله که روشن است، این است که کوروش در منطقه پاسارگاد از دنیا رفته بود و به همین دلیل، او را در همین منطقه دفن کردند. پاسارگاد در میان کوهستان ها قرار دارد و تن کوروش کبیر هم در همان جا به خاک سپرده شده است. آرامگاه کوروش کبیر در سال ۲۰۰۴ به عنوان میراث جهانی یونسکو به عنوان زیر مجموعه پاسارگاد به ثبت رسیده است.
