هم اکنون در آخرین روز آبان هستیم.با ورود به آذر،به دوره بارشی اصلی ایران پا می گذاریم که از آذر تا اردیبهشت است.پیش بینی چگونگی این بارش ها چیزی است که در این متن به آن پرداخته می شود.
بارش،ناشی از رطوبت مناسب،صعود آن رطوبت،و رسیدن آن به داخل کشورمان ایران است.یعنی بارش های ایران 3 بخش اصلی دارد:
1-رطوبت مناسب
2-صعود رطوبت(ناپایداری)
3-انتقال ابرها و رطوبت ها به ایران(جت استریم ها و بادها)
رطوبت های سامانه های بارشی ایران،از دریای های مدیترانه،دریای عرب(با خلیح فارس اشتباه نگیرید)،دریای سرخ،و خلیج فارس بخش دیگری از آنها از شاخ آفریقا تامین می شود.رطوبت اصلی از سوی دریای عرب وارد می شود،که با وجود واچرخندِ جنب حاره بر این دریا،به داخل سامانه ها فرستاده می شود.
پس،در نتیجه،قرارگیری مناسب واچرخند جنب حاره در این مبحث از مهم ترین ها است.
صعود رطوبت،به واسطه کم فشار های تراز بالا(ناوه) و کم فشار های تراز پایین(کم فشار سطحی) رخ می دهد.کم فشار های تراز بالا(ناوه) هایی که بر ایران تاثیر می گذارند،"ناوه های عرض های میانی" نام دارند.
این ناوه ها به خاطر جت استریم ها(که در بخش بعدی بررسی می شود) و مناطق ناپایداری باروکلونیک شکل می گیرند.مناطق ناپایداری باروکلینیک مناطقی هستند که هوای گرم استوایی با سرد قطبی و عرض میانی برخورد میکند و سبب ناپایداری و تشکیل ناوه بر مناطق همچون مدیترانه می شود.
کم فشار های تراز پایین که بر ایران تاثیر می گذارند،تقریبا تنها "کم فشار سودانی" است.این کم فشار که از "کمربند همگرایی آفریقا" به سمت سودان جدا شده است و زبانه ای از آن تا دریای سرخ نیز کشیده شده است.این زبانه "کم فشار زبانه دریای سرخ" یا RST نام دارد.
بارش های جنوب و جنوب غرب کشور از RST تامین می شود،که به خاطر جمع آوری رطوبت از دریا های گرم حاره ای،بارش های سیل آسایی به همراه دارد.
کم فشار های سودانی دلیلشان مشخص است و نیاز به بررسی ندارند،ولی ناوه های عرض میانی در ناحیه ناپایداری باروکلینیک پدید می آیند،که هرچی این ناحیه جنوبی تر باشد،بهتر است.جنوبی شدن این ناحیه در طی کاهش پایداری(افزایش ناپایداری) در مناطق جنب حاره رخ می دهد.جنوبی شدن این ناحیه همچنین جت جنب حاره(که در ادامه بررسی می شود) را به پایین می کشاند.
انتقال ابر و رطوبت،به واسطه جت استریم ها صورت می گیرد.دو جت استریم بر بارش ایران تاثیر می گذارند،یکی جت جنب حاره و دیگری جت جنب قطبی.
جت جنب حاره نتیجه برخورد سلول هدلی و سلول فِرِل است،که با حرکت جنوب سوی سلول هدلی این جت نیز به سمت جنوب حرکت می کند.جنوبی شدن این جت استریم پربارشی را در ایران به ارمغان می آورد.
جت جنب قطبی نتیجه برخورد و هَمدیدِ سلول فِرِل و سلول قطبی است.که با گرمایش قطب ها ضعیف شده و حرکت شمالی یا جنوبی می کند.
رطوبت بستگی دارد به جنب حاره،که بستگی دارد به سلول هدلی،صعود رطوبت بستگی دارد به ناوه های عرض میانی،که بستگی دارد به ناحیه ناپایداری باروکلینیک،که بستگی دارد به سلول هدلی.انتقال ابرها هم بستگی دارد به سلول هدلی.
بررسی سلول هدلی بسیار مهم است.شنیده اید که گرمایش زمین موجب گسترش این سلول شده است که باعث کم شدن بارش در ایران می شود.چگونه؟
ما 2 فرمول کلی برای محاسبه میزان گسترش سلول هدلی داریم.
با توجه به فرمول نخست،هرچه H و (مثلث) کمتر و صفر(با خط بین آن) بیشتر باشد،ما گسترش کمترِ سلول هدلی را شاهد هستیم.یعنی هرچه ارتفاع تروپوسفر در مناطق حاره ای کمتر،و اختلاف دمایی قطب ها و مناطق حاره ای کمتر باشد،و دمای میانگین کره زمین بیشتر باشد ما سلول هدلی کوچک تر را شاهد هستیم.
حالا،گرمایش زمین که باعث افزایش دمای میانگین کره زمین می شود،چگونه بزرگ می شود سلول هدلی؟ دلیل آن تاثیر گرمایش جهانی بر تروپوسفر مناطق حاره است که به سرعت گرم می شود.گرمایش در تروپوسفر شدید تر از لایه های دیگر است،و همین باعث گسترش قطب سویِ سلول هدلی می شود.
با توجه به فرمول دوم،هرچه N و H کمتر باشند سلول کوچکتر می شود.پس هرچه پایداری در مناطق جنب حاره کمتر،و ارتفاع تروپوسفر در مناطق جنب حاره کمتر باشد،سلول کوچکتر می شود.
شاخص ها هم بر سلول هدلی تاثیر می گذارند.برای نمونه،فاز مثبت انسو(النینو) باعث کوچک شدن سلول می شود یا فاز مثبت pdo نیز چنین اثری دارد.(اکنون در فاز منفی pdo هستیم،که این فاز برای چند سالی غالب است)(گرمایش اقیانوس آرام شرقی باعث افزایش بارندگی در ایران می شود)
با این وضع،می توان گفت چنین عواملی مهم هستند:
1-شاخص های اقیانوسی همچون انسو و pdo
2-ارتفاع تروپوسفر در مناطق حاره و جنب حاره
3-کاهش اختلاف دمایی میان مناطق حاره و قطبی
سپاس از شما.
