سنگ شجر، با نقش و نگارهای طبیعی و خیالانگیز خود که به درختان، گیاهان و مناظر طبیعی شباهت دارند، یکی از زیباترین و اسرارآمیزترین سنگهای معدنی است که از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. این سنگ در صنعت جواهرسازی، بهویژه در ساخت انگشتر، گردنبند، دستبند و دیگر اکسسوریها، کاربرد فراوانی دارد و هم در میان مردان و هم زنان محبوبیت زیادی کسب کرده است.
نامگذاری و ماهیت سنگ شجر
واژه "شجر" در زبان عربی به معنای "درخت" است و این نامگذاری به دلیل وجود الگوها و طرحهایی شبیه به درخت، شاخه، برگ، یا حتی خزه است که به طور طبیعی در این سنگ دیده میشوند. در زبان انگلیسی، این سنگ با نام "Dendritic Agate" یا "Moss Agate" شناخته میشود که واژه Dendritic به معنای "شاخهدار" و Moss به معنای "خزه" است و به طرحهای شاخهمانند یا خزهمانند روی سنگ اشاره دارد. سنگ شجر در واقع نوعی عقیق یا کلسدونی است که به دلیل وجود ناخالصیهایی از مواد معدنی مانند اکسیدهای منگنز و آهن، این نقوش زیبا را درون خود جای داده است. این الگوها به صورت طبیعی و بدون دخالت دست انسان شکل میگیرند و به هر سنگ شجر جلوهای بینظیر و خاص میبخشند.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی
سنگ شجر نوعی کوارتز با سختی 6.5 تا 7 در مقیاس موهس است که جلای شیشهای یا مومی دارد. سختی بالای آن باعث میشود که به راحتی خراشیده نشود و در صورت کشیدن آن روی شیشه، روی شیشه خط ایجاد کند. رنگ این سنگ میتواند بسیار متنوع باشد و از سفید و شفاف تا قهوهای، سبز، قرمز، آبی، زرد، صورتی و سیاه متغیر است. وزن مخصوص آن حدود 2.58 تا 2.67 گرم بر سانتیمتر مکعب و ضریب شکست آن حدود 1.5 است.
نحوه تشکیل سنگ شجر
سنگ شجر در اثر نفوذ محلولهای حاوی اکسیدهای فلزی مانند منگنز و آهن به درون شکافها و حفرههای سنگهای آتشفشانی و رسوبی تشکیل میشود. این محلولها به مرور زمان سخت شده و نقوش درختمانند، منظرهای یا گلمانند را در درون سنگ ایجاد میکنند. نوع و رنگ این نقوش به ترکیب شیمیایی محلولها و شرایط تشکیل سنگ بستگی دارد؛ به عنوان مثال، رنگ سبز اغلب به دلیل وجود کلریت و رنگ قرمز به دلیل وجود اکسید آهن است. این روند تشکیل میتواند میلیونها سال طول بکشد. برخی عقیده دارند که طرحهای خاص و زیبای شجر، بهویژه بر روی عقیق شجر سفید، میتواند به دلیل رعد و برق و صاعقه ایجاد شود که طی آن، سنگ عقیق سفید واکنش جالبی نشان داده و تصویر محیط اطراف خود را به شکل طبیعت بر روی خود ثبت میکند. هر اندازه تصویر ثبت شده بر روی سنگ واضحتر و شفافتر باشد، قیمت و ارزش آن بیشتر خواهد بود.
محل یافت سنگ شجر
سنگ شجر در بسیاری از نقاط جهان یافت میشود. برخی از مهمترین مناطق تولید شجر شامل ایالات متحده آمریکا (به ویژه ایالتهای اورگان، مونتانا و آریزونا)، برزیل، اروگوئه، هند، ماداگاسکار، چین، استرالیا، روسیه، قزاقستان، مکزیک، و مغولستان هستند. در ایران نیز معادن شجر در مناطقی مانند خراسان (قائن، نهبندان، سرایان)، کرمان (شهداد)، یزد (بافق) و اصفهان و آذرشهر وجود دارد. سنگ شجر هندی، که معمولاً با نام "سنگ شجر موکا" شناخته میشود، از انواع بسیار با کیفیت این سنگ است.
انواع سنگ شجر
سنگ شجر بر اساس رنگ و طرح به انواع مختلفی تقسیم میشود:
عقیق شجر پاییزی: با الگوهایی شبیه به برگهای پاییزی و رنگهای گرم مانند نارنجی، قهوهای، زرد و قرمز.
عقیق شجر دریایی: با الگوهایی شبیه به جلبکها، مرجانها و امواج دریا، و رنگهای آبی، سبز و سفید.
عقیق شجر بهاری: با رنگهای روشن و شاداب (سفید، سبز روشن، صورتی، آبی کمرنگ) و الگوهایی شبیه به شکوفههای بهاری.
عقیق شجر زمستانی: با رنگهای سرد (خاکستری، سفید) و الگوهایی شبیه به دانههای برف یا منظرههای زمستانی.
عقیق شجر سیاه و سبز: با الگوهای سیاه یا سبز روی زمینه روشن.
عقیق شجر فردوس: با الگوهای پیچیده و رنگارنگ و شفافیت بالا.
عقیق شجر فسیلی: با الگوهایی شبیه به فسیل گیاهان، که مات است و بیشتر برای تزئینات و دکوراسیون استفاده میشود.
عقیق شجر قرمز: با الگوهای قرمز روی زمینه روشن، گاهی مایل به نارنجی.
عقیق شجر درختی: با الگوهایی شبیه به شاخه و برگ درختان.
عقیق شجر سفید: با الگوهای سفید روی زمینه تیره یا سفید با رگههای سیاه و قهوهای.
عقیق شجر یمنی: یکی از پرارزشترین و محبوبترین انواع شجر با کیفیت بالا و نقوش طبیعی شبیه درختان و شاخههای در هم تنیده، که معمولاً دارای رنگهای تیرهتر و غنیتر است.
عقیق شجر قائن: یکی از انواع برجسته و باکیفیت عقیق شجر که از معادن قائن در خراسان جنوبی استخراج میشود، با رنگهای روشن و طبیعی و نقوش درختی و گیاهی واضح.
عقیق شجر فیروزه: با رنگ آبی و رگههای سیاه و سبز، که شباهت زیادی به سنگ فیروزه دارد و محبوب است.
عقیق شجر شکوفه: با طرحهای نقش بسته شبیه شکوفه، که ظاهری جذاب و زیبا دارد.
عقیق شجر شیراز و شاهرود: سنگهای محبوبی که در معادن این شهرها یافت میشوند و کیفیت بالایی دارند.
عقیق شجر سلیمانی: نوعی نگین سلیمانی با نقوش خاص که به شجر سلیمانی شهرت یافته است.
عقیق شجر تک درخت: دارای نقش و نگار تنها یک درخت.
عقیق شجر راف: نوعی از این سنگ که تراش نخورده و به صورت کاملاً سالم و دست نخورده به فروش میرسد.
همچنین، انواع دیگری مانند شجر زنده، شجر چهارفصل، شجر شمس و شجر کوهی نیز وجود دارد.
خواص سنگ شجر (خواص شجر)
سنگ شجر بهدلیل انرژی طبیعی که در خود دارد، خواص درمانی و متافیزیکی فراوانی دارد. این سنگ میتواند ثبات درونی، بلوغ و خونسردی را تقویت کرده و در انسان احساس امنیت و اعتماد به نفس را افزایش دهد. همچنین به افزایش شهامت و شجاعت و بهبود عملکردهای ذهنی کمک میکند.
خواص برای سلامتی جسمانی:
تقویت قلب و بهبود جریان خون: شجر میتواند عضلات قلب را تقویت کرده و رگها و مویرگها را تحریک کند و عملکرد آنها را بهبود دهد.
تنظیم دستگاه گوارش و روده و معده: به بهبود عملکرد دستگاه گوارش، هضم و تسکین ورم معده کمک میکند.
کنترل دیابت و قند خون: برای کنترل دیابت و قند خون مفید است.
درمان التهابات و بهبود عفونت: در درمان التهابات بدن و بهبود عفونت مؤثر است.
دوران بارداری: برای دوران بارداری بانوان فوقالعاده شناخته میشود و میتواند دردهای بارداری را کاهش داده و شیردهی را افزایش دهد.
سیستم ایمنی بدن: سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و مقاومت بدن را در برابر بیماریها افزایش میدهد.
دردهای عضلانی و مفصلی: میتواند به کاهش دردهای عضلانی و مفاصل کمک کند.
مشکلات پوستی: به درمان برخی مشکلات پوستی مانند اگزما و پسوریازیس و ناراحتیهای برخواسته از گزش حشرات کمک میکند.
سردرد و صرع: با گذاشتن این سنگ بر روی سر میتوان سردرد را کاهش داده و علائم مربوط به بیماری صرع را نیز بهبود داد.
بینایی: برای چشمها مفید است و میتواند ناراحتیهای چشم و اختلالات بینایی را برطرف کند.
خواص ذهنی و عاطفی:
آرامش و کاهش استرس: انرژی آرامشبخش آن میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند و احساس آرامش و امنیت را در فرد افزایش دهد.
افزایش اعتماد به نفس و انگیزه: میتواند اعتماد به نفس، احساس ارزش فردی و انگیزه را افزایش دهد و به فرد در غلبه بر ترسها و موانع کمک کند.
خلاقیت و تمرکز: میتواند خلاقیت و تمرکز را افزایش داده و به فرد در حل مسائل و تصمیمگیری کمک کند.
نشاط و شادابی روح و روان: به افزایش نشاط و شادابی روح و روان کمک میکند.
بهبود روابط عاطفی: میتواند به ایجاد هماهنگی و تعادل در روابط عاطفی، افزایش صمیمیت، عشق و محبت بین زوجین کمک کند و اثرات آسیبزای طلاق و جدایی را کاهش دهد. همچنین به کاهش احساس خشم و عصبانیت کمک میکند.
خواص متافیزیکی و معنوی:
ارتباط با طبیعت: شجر نمادی از طبیعت، رشد و تکامل است و میتواند به فرد در برقراری ارتباط عمیقتر با طبیعت کمک کند.
افزایش آگاهی و درک: این سنگ میتواند آگاهی و درک فرد را نسبت به خود و جهان اطراف افزایش دهد.
تحریک و تعادل چاکراها: میتواند بر چاکراهای بدن تأثیر بگذارد و آنها را متعادل کند. هر رنگ شجر با چاکرای خاصی مرتبط است؛ برای مثال، شجر آبی با چاکرای گلو، شجر سبز و صورتی با چاکرای قلب، شجر قرمز با چاکرای ریشه، شجر زرد با چاکرای خورشیدی و شجر بنفش با چاکرای تاج مرتبط هستند.
حفاظت انرژی: اعتقاد بر این است که شجر میتواند از فرد در برابر انرژیهای منفی، چشمزخم و بلا محافظت کند و آنها را دفع کند. همچنین به پاکسازی و تصفیه انرژیهای منفی بدن کمک میکند.
خواص برای ثروت و فراوانی:
در برخی فرهنگها، شجر به عنوان سنگی برای جذب ثروت و فراوانی شناخته میشود. اعتقاد بر این است که انرژی این سنگ میتواند به جذب فرصتهای مالی، افزایش درآمد و بهبود وضعیت مالی کمک کند. همچنین میتواند به فرد در تصمیمگیریهای مالی کمک کرده و او را در مسیر موفقیت مالی هدایت کند. در روایات اسلامی نیز به افزایش رزق و روزی و دور کردن فقر اشاره شده است.
خواص در روایات:
شجر از دیرباز در فرهنگها و روایات مختلف مورد توجه بوده است. در روایات اسلامی، شجر به عنوان سنگی برای افزایش صبر و تحمل، افزایش رزق و روزی، دفع بلا و خطرات، تقویت ایمان و اخلاص و جلوگیری از بیماریها شناخته میشود.
تشخیص سنگ شجر اصل از تقلبی
تشخیص سنگ شجر اصل از تقلبی نیاز به تجربه و دقت دارد. با توجه به اینکه سنگهای شجر دارای خلل و شکافهای میکروسکوپی فراوانی هستند، برای رنگآمیزیهای شیمیایی مناسب هستند و نقوش فریبندهای میتوانند در صورت عدم آگاهی، توجه مشتری را به خود جلب کنند. برای اطمینان از اصالت سنگ، مشورت با کارشناس گوهرشناسی بهترین راه است. روشهای دیگری نیز برای تشخیص وجود دارد:
بررسی دقیق الگوها: در شجر اصل، الگوها طبیعی و دارای جزئیات پیچیده هستند؛ درحالیکه در سنگهای تقلبی، الگوها اغلب مصنوعی و تکراری به نظر میرسند.
سختی: شجر اصل سختی بالایی دارد (6.5 تا 7 در مقیاس موهس) و به راحتی خراش برنمیدارد. با کشیدن آن بر روی شیشه، روی شیشه خط میاندازد.
شفافیت و رنگ: شجر اصل دارای شفافیت و رنگ طبیعی است. سنگهای تقلبی ممکن است رنگهای غیرطبیعی و براق داشته باشند. عقیق اصل اغلب دارای اندکی هرج و مرج و بینظمی در شفافیت است و بعضاً میتوان درون آن خطوط و ابرهایی نامنظم دید، در حالی که عقیق تقلبی ممکن است همچون گوی شیشهای کاملاً عاری از هرگونه بینظمی باشد.
وزن: از میان دو عقیق هم اندازه، عقیق سنگینتر، عقیق اصل است چراکه عقیق اصل چگالی بالایی دارد.
دما: عقیق اصل در تابستان و هوای گرم، خنک است و در سرما حس گرمی به دست منتقل میکند، در حالی که عقیق مصنوعی تابع دمای محیط است.
آیا سنگ شجر رشد میکند؟
سنگ شجر مانند سایر کانیها در طول زمان و تحت شرایط خاص زمینشناسی تشکیل میشود و این فرآیند شامل رسوب مواد معدنی و تشکیل لایههای متعدد است. بنابراین میتوان گفت که شجر بهنوعی «رشد» میکند، اما این رشد به معنای رشد موجودات زنده نیست؛ بلکه فرآیندی تدریجی و پیوسته از تشکیل و توسعه بلورهای معدنی است که میتواند میلیونها سال طول بکشد. در واقع، ابعاد این سنگ تغییرات چشمگیری ندارد، اما پس از گذشت مدت زمان طولانی امکان تغییر و جابهجایی نقش و نگارهای داخل نگین وجود دارد که ممکن است باعث بزرگتر دیده شدن نگین و در نهایت توهم رشد سنگ شود.
نحوه نگهداری و شارژ سنگ شجر
پس از خرید سنگ شجر، نگهداری و شارژ آن برای بهرهمندی از خواص نهفته در آن یک عمل اجباری محسوب میشود. سنگها معمولاً پس از مدتی انرژیهای منفی محیط اطراف را به خود جذب کرده و خواص خود را از دست میدهند.
روشهای شارژ و پاکسازی:
استفاده از آب نمک: مقداری آب و نمک (بهتر است نمک دریا) در ظرفی تمیز بریزید و سنگ را به مدت چند دقیقه تا نیم ساعت یا بیشتر درون ظرف قرار دهید. نمک انرژیهای منفی را جذب میکند.
قرار دادن در آب جاری: سنگ را به آرامی و برای زمان کوتاهی (حدود 30 دقیقه) در آب پاک روان و جاری (مثل آب چشمه یا رودخانه) قرار دهید. این کار تمام انرژیهای منفی را از سنگ میشوید.
نور خورشید یا ماه: سنگ را به مدت 10 دقیقه تا یک ساعت در معرض نور خورشید (ترجیحاً نور ملایم صبحگاهی یا عصرگاهی برای جلوگیری از تغییر رنگ) یا نور ماه قرار دهید تا شارژ شود.
دود کردن: سنگ را در دود عودهای پاکسازیکننده مانند مریم گلی، چوب صندل یا کندر قرار دهید. دود، انرژیهای منفی را از سنگ پاک میکند.
نمک دریا (غیر مستقیم): سنگ را به مدت چند ساعت (مثلاً 7 تا 12 ساعت) در کنار سنگ نمک قرار دهید. توجه داشته باشید که برخی انواع شجر ممکن است به نمک حساس باشند.
کریستال کوارتز: آن را در کنار یک کریستال کوارتز شفاف قرار دهید؛ کوارتز، انرژی شجر را تقویت و آن را پاکسازی میکند.
خاک: سنگ را به مدت یک شب در خاک دفن کنید؛ زمین، انرژیهای منفی را جذب میکند و سنگ را با انرژی طبیعی خود شارژ میکند.
روشهای نگهداری و تمیز کردن:
خودداری از ضربه و خراش: از ضربه زدن به سنگ یا سایش آن با سایر اشیاء سخت خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث ایجاد ترک و از بین رفتن خواص آن شود.
عدم تماس با مواد شیمیایی: از مواد شیمیایی مانند شویندهها، عطرها و مواد آرایشی جهت تمیز کردن سنگ استفاده نکنید، زیرا باعث آسیب به سنگ و کدر شدن رنگ آن میشود.
استفاده از آب و صابون ملایم: برای تمیز کردن بهتر است از ترکیب آب با صابون ملایم استفاده کنید. مقداری از ترکیب را بر روی دستمالی نرم ریخته و به آرامی بر روی سنگ بکشید تا آلودگیهای آن از بین برود.
استفاده از آب گرم: روش دیگر، قرار دادن سنگ در آب گرم است. پس از چند دقیقه سنگ را از آب بیرون آورده و با دستمالی نرم و لطیف به آرامی خشک کنید.
نگهداری در مکان جداگانه: سنگ را جدا از سایر جواهرات و یا سنگها در جعبه جداگانه نگهداری کنید تا دچار خراش و آسیب نگردند.
عدم قرار دادن در معرض نور مستقیم خورشید: عقیق شجر را در معرض نور مستقیم خورشید قرار ندهید، زیرا نور خورشید ممکن است باعث تغییر رنگ و آسیب به آن شود.
قیمت سنگ شجر اصل
قیمت سنگ عقیق شجر به عوامل متعددی بستگی دارد. در واقع، هر چه اشکال و نقش و نگارهای روی این سنگ واضحتر، پیچیدهتر و خاصتر باشند، قیمت آن نیز بیشتر است. شفافیت و رنگ سنگ نیز بر قیمت آن تأثیر زیادی دارد؛ سنگهایی که شفافتر هستند و رنگهای زیباتری دارند، معمولاً قیمت بالاتری دارند. همچنین، اندازه، وزن و نوع تراش سنگ نیز بر قیمت آن تأثیر میگذارند. انواع خاص و کمیابتر مانند عقیق شجر یمنی و قائن به دلیل کیفیت بالاتر و کمیابی، قیمت بیشتری نسبت به سایر انواع دارند. قیمت سنگ شجر در مکانهای مختلف نیز میتواند متفاوت باشد. برخی از انواع نادر و باکیفیت شجر، مانند شجر آتشین با رنگهای ویژه و شجر منظرهای با طرحهای منحصربهفرد، میتوانند قیمت بسیار بالایی داشته باشند و حتی به هزاران یا دهها هزار دلار برسند.
سنگ شجر با زیبایی طبیعی و طرحهای منحصربهفرد خود، نهتنها یک جواهر زیبا، بلکه سنگی با فواید جسمی، ذهنی، معنوی و متافیزیکی ارزشمند است که مورد توجه علاقهمندان به سنگهای قیمتی و درمانهای انرژیایی قرار گرفته است.
