ادبیات فارسى در آثاری مانند ، شعر شب جمعه ایرج میرزا صوتی و همینطور طول زمان فراز و نشیب هاى زیادى به خود دیده است و دوره هاى گوناگونى را طى كرده است و شعراى هر دوره نیز سبك ها و طرز فكرهاى متفاوتى داشته اند.
تا زمان مشروطه ادبیات ما تقریباً یك دست بوده است. ادبیات و شعر در انحصار طیف به خصوصى از مردم و دربار بوده است. درون مایه اغلب اشعار تا قبل از مشروطه، مدح پادشاهان، توصیف طبیعت (بهار، زمستان) و شراب، بیان احساسات، عشق، بیان افكار عارفان و پند و اندرز و... بوده است.
دوره سبک خراسانی - دوران شکوفای سبک عراقی – دوران سبک هندی - دوران بازگشت با تمام مختصات و شاعران معروفی که در دل خود جای داده نهایتا به دورانی پیوند میخورد که بدان عصر بیداری گفته میشود . این دوره با دوره هاى پیش از خودش تفاوت هاى بسیار دارد.
در این دوران چهره فرهنگى ایران در آستانه مشروطیت كاملاً تغییر یافته بود. به ویژه كه گروهى از تحصیلكردگان بودند كه از طریق مطبوعات و آثارى كه منتشر مى كردند به جریان نوگرایى اجتماعى و فرهنگى سرعت بیشترى مى بخشیدند.
مرحله تحولى كه شعر و ادب عصر بیدارى پشت سر گذاشت، در همه دوره هاى تاریخ ادبیات فارسى تا آن روز بى سابقه بود. این تغییر و دگرگونى فكرى، زاده تغییراتى بود كه در شئون اجتماعى _ سیاسى ایران روى داده بود. در این دوره شعر و ادبیات رویكردى شگرف به سوى مردم داشت و از نظر درون مایه نیز دیگر روزگار مدیحه سرایى هاى دوران غزنوى و سلجوقى و توصیفات طبیعى و عاشقانه سرایى ها سر آمده بود.
بنابراین از شعر این دوره دیگر نه به عنوان پدیده اى تجملى و منحصر به گروه هاى محدود، بلكه همچون امرى عمومى و متعلق به گروه هاى وسیع جامعه باید سخن گفت كه به جاى ارتباط مستقیم با دربار و گروه هاى بالاى اجتماع، از طریق مطبوعات متعدد و با محتواى سیاسى و انقلابى مورد علاقه همگان، مخاطبان راستین خود را در گوشه و كنار شهرستان ها و حتى روستاهاى كشور سراغ مى گرفت.
تغییرات حاصله در شئون جامعه بزرگ ایران، منجر به انقلابى ادبى در عرصه هاى شعر و نثر گردید. همراه با تحولات در حوزه نثر، در درون مایه شعر فارسى دگرگونى هاى ژرف و چشمگیرى به وجود آمد. شعر و نثر این دوره با مضامین درخور زمان، توانست با افكار مشروطه خواهى همراه شود، هر چند كه در شكل و قالب و ساختار شعر، اصولاً تغییر مهمى روى نداد.
ویژگى هاى شعر در عصر بیدارى
مهمترین مضامین شعر فارسى در عصر بیدارى :
« آزادى، وطن، قانون گرایى، تعلیم و تربیت نوین، توجه به علوم و فنون جدید و توجه به مردم » است.
