دسته‌بندی‌های مختلفی از مهارت‌های اجرایی وجود دارند، ولی مدل ما برای دستیابی به هدف خاصی طراحی شده است.
در این مدل دستیابی به شیوه‌هایی که والدین می‌توانند با کمک گرفتن از آن‌ها، رشد مهارت‌های اجرایی را در کودکانی که در این مهارت ضعف دارند، افزایش دهند، ارایه شده است.
1_ بیش‌تر افراد قوت‌ها و ضعف‌هایی در مهارت‌های اجرایی نشان می‌دهند. کودکان و بزرگسالانی که در بعضی مهارت‌های خاص قوی هستند، اغلب در مهارت‌های دیگر ضعیف‌اند و این الگوهای قوت و ضعف قابل پیش‌بینی هستند.
هدف ما ارائه مدلی است که افراد از طریق آن بتوانند این الگوها را شناسایی کنند؛ بنابراین می‌توان کودکان را تشویق کرد تا بر نقاط قوت خود تکیه کنند و تلاش کنند تا ضعف‌ها‌یشان را بهبود بخشیده یا به طریق دیگری آن‌ها را جبران کنند.
همچنین معقول است به والدین کمک کنیم نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند، زیرا می‌توانند بزرگ‌ترین کمک برای کودک خود باشند.
2_ هدف اولیه، شناسایی حوزه‌های دارای ضعف و توانا کردن افراد در طراحی و اجرای مداخلات برای هدایت آن ضعف‌هاست. ما می‌خواهیم به کودکان کمک کنیم تا مهارت‌هایی را که نیاز دارند، کسب کنند یا محیط را دستکاری کرده تا مشکلات همراه با ضعف‌ها را کاهش داده یا از آن‌ها جلوگیری کنند.
هر چه مهارت‌ها مجزاتر باشند، ایجاد تعاریف کاربردی از آن‌ها آسان‌تر است و در این صورت طراحی مداخلات برای بهبود آن‌ها راحت‌تر صورت می‌گیرد.
برای مثال اصطلاح حواس‌پرت را در نظر بگیرید. این برای عنوان یک کتاب عالی است، چون وقتی شما لغت را می‌خوانید می‌بینید که کودکتان را توصیف می‌کند. اما حواس پرت می‌تواند به معنی فراموشکار، بی‌نظم و گیج هم باشد.
هر کدام از این مشکلات راه حل متفاوتی را می‌خواهند. تعریف اختصاصی‌تر مشکل، احتمال دستیابی به راهبردی برای حل آن را بیش‌تر می‌کند.
1_بازداری پاسخ
2_ حافظه فعال
3_کنترل هیجانی
4_ توجه پایدار
5_ آغاز کردن کار
6_ برنامه‌ریزی
7_ سازمان‌دهی
8_ مدیریت زمان
9_پایداری به سمت هدف
10_انعطاف‌پذیری
11_ فراشناخت
این مهارت‌ها می‌توانند به دو شیوه مختلف دسته‌بندی شوند. از لحاظ رشدی (تربیتی که مهارت‌ها در کودک رشد پیدا می‌کند) و از لحاظ عملکردی (چه کمکی به کودک برای انجام کار می‌کنند؟).
دانستن ترتیبی که مهارت‌ها در طی نوزادی، کودکی و بعد از آن رشد پیدا می‌کنند، به شما و معلم کودکتان کمک می‌کند تا بدانید از کودک در سنین مختلف چه انتظاراتی داشته باشید.
در ادامه به تعریف و ارائه مثال‌هایی برای مهارت‌های اجرایی پرداخته شده است:
ظرفیت فکر کردن قبل از عمل کردن است. وقتی توانایی مقاومت کردن در برابر میل به گفتن یا انجام دادن چیزی وجود دارد، کودک فرصت پیدا می‌کند موقعیت را از ارزیابی کرده و بفهمد چگونه رفتارش بر آن موقعیت تأثیرگذار است.
مثال: کودک کوچک می‌تواند برای دوره کوتاهی بدون به‌هم‌ریختگی منتظر بماند. یک نوجوان می‌تواند دستور داور مسابقه را بدون بحث بپذیرد.
برای پرورش انواع هوش در کودکان خود می‌توانید مجموعه پرورش ذهن را خریداری نمایید:
مجموعه پرورش ذهن کودک (هفت جلدی) [نسخه چاپی]
مجموعه پرورش ذهن کودک (هفت جلدی) [نسخه pdf]
توانایی نگهداری اطلاعات در حافظه حین انجام کارهای پیچیده را نشان می‌دهد. همچنین در برگیرنده توانایی بیرون کشیدن اطلاعات از یادگیری یا تجربه قبلی برای کاربرد در موقعیت موجود یا آینده است.
مثال: کودک کوچک می‌تواند دستورات یک یا دو مرحله‌ای را در ذهن نگه دارد و انجام دهد. نوجوان می‌تواند انتظارات معلمان مختلف را به یاد بیاورد.
توانایی مدیریت هیجانات برای رسیدن به اهداف، انجام کارها یا کنترل و هدایت رفتار است.
مثال: کودک کوچک با این مهارت می‌تواند در مدت زمان کوتاهی از حالت ناامیدی خارج شود. نوجوان می‌تواند اضطراب آزمون خود را مدیریت کند و باز هم کار را ادامه دهد.
توانایی ادامه دادن توجه به موقعیت یا کار علی‌رغم عوامل پرت‌کننده حواس و خستگی.
مثال: تکمیل کار ۵ دقیقه‌ای با نظارت گهگاهی مثالی از توجه پایدار است. نوجوان می‌تواند توجهش به تکالیف را با داشتن زنگ تفریح‌های کوتاه بعد از 1 یا 2 ساعت کار حفظ کند.
توانایی شروع پروژه‌ها بدون اهمال‌کاری، به شکل مؤثر و در زمان مناسب.
مثال: کودک می‌تواند کار یا تکلیف را درست بعد از ارائه دستور شروع کند. نوجوان انجام پروژه‌اش را به دقیقه آخر موکول نمی‌کند.
توانایی ایجاد یک برنامه برای رسیدن به هدف یا انجام کار. همچنین توانایی تصمیم‌گیری درباره اینکه تمرکز بر چه چیزی مهم است و یا نیست.
مثال: کودک کوچک با معلم می‌تواند راه‌هایی را برای کم کردن تعارض با همسالان پیشنهاد دهد. نوجوان می‌تواند برنامه‌ای برای دستیابی به یک شغل بریزد.
توانایی ایجاد و استفاده از روش‌هایی برای مراقبت از اطلاعات یا وسایل است.
مثال: کودک می‌تواند با یک یادآوری، اسباب‌بازی‌ها را سر جایش بگذارد. نوجوان می‌تواند وسایل ورزشی را مرتب کند و در جای مناسب قرار دهد.
ظرفیت تخمین اینکه چقدر زمان دارد، آن را به چه کارهایی اختصاص می‌دهد و چگونه کارهایش را در بازه‌های زمانی تعیین‌شده انجام می‌دهد. همچنین شامل حس اهمیت زمانی می‌شود.
مثال: کودک کوچک می‌تواند تکلیف کوتاه را در محدوده‌های زمانی تعیین‌شده به کمک بزرگسال انجام دهد. نوجوان می‌تواند برنامه‌ای تهیه کند تا تکالیفش را در محدوده‌های زمانی مشخص‌شده انجام دهد.
توانایی داشتن هدف، دنبال کردن آن برای رسیدن به هدف، پرت نشدن حواس یا عقب نیانداختن کار به خاطر کارهای مورد علاقه.
مثال: کودک پایه اول می‌تواند کاری را تا پایان انجام دهد تا یک زنگ تفریح داشته باشد. نوجوان می‌تواند در طول زمان برای خریدن چیزی که می‌خواهد، پول دربیاورد و ذخیره کند.
توانایی بازبینی برنامه‌ها در مواجهه با موانع، اطلاعات جدید یا اشتباهات که با توانایی کنار آمدن با شرایط در حال تغییر رابطه دارد.
مثال: کودک می‌تواند با تغییر در برنامه‌ها منطبق شود. نوجوان می‌تواند جایگزین را بپذیرد، مثل شغلی متفاوت وقتی شغلی که خودش می‌خواهد، قابل دستیابی نیست.
توانایی عقب ایستادن و نگاه کردن از بالا به خود، تا چگونگی حل مسئله ملاحظه شود. به علاوه شامل مهارت‌های خودپایشی و خودارزیابی هم می‌شود. برای مثال از خودتان بپرسید: چطور دارم انجام می‌دهم یا چطور انجام دادم؟
مثال: کودک کوچک می‌تواند رفتارش را در مقابل بازخوردی که از یک بزرگسال می‌گیرد، تغییر دهد. نوجوان هنگامی که می‌بیند دیگران مهارت بیش‌تری دارند، می‌تواند بر عملکردش نظارت کند و آن را مورد انتقاد قرار دهد.
در مقالات بعدی به تفسیر هر مهارت را توضیح خواهیم داد.
*با ما همرا باشید*
مرکز آموزشی – توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری ذهن فرزام با برگزاری دوره‌های بهبود مهارت‌های ذهنی (DMS) و دوره‌های بهبود مهارت‌های رفتاری (DBS)، آماده خدمات رسانی به شما والدین گرامی و فرزندان دلبندتان می‌باشد.
