اگر یک بخش از فرایند یکپارچگی حسی به صورت مؤثر عمل نکند چه اتفاقی می‌افتد؟
این ممکن است که در یادگیری، توجه، هماهنگی سطح فعالیت، مشکلات رشدی، اعتماد به نفس ضعیف و رفتار نشان داده شود.
موارد زیر لیستی از علائمی هستند که یک کودک دارای مشکل در یکپارچگی حسی تجربه می‌کند:
حساسیت بیش از حد به لمس، حرکت صدا و نور
کودک توسط رنگ‌ها، بافت‌ها، بوها، صداها یا لمس (غیر منتظره یا لمس سبک) به آسانی تحریک می‌شود (تحت تأثیر قرار می‌گیرد). این ممکن است به صورت گرفتن چشم‌ها، گوش‌ها، نگه‌داشتن بینی، بستن دهان، استفراغ، جیغ کشیدن، اجتناب از حرکت (یخ زده و خشک به نظر برسد) اجتناب از شرکت در فعالیت‌های حرکتی اصلی (سرسره را دوست دارد اما از چرخ و فلک متنفر است) دیده شود. حمام کردن، مسواک زدن و دیگر فعالیت‌های مراقبت از خود را دوست ندارد.
حساسیت بسیار کم به لمس، حرکت، صدا و نور
این کودکان دوست دارند بیافتند، بپرند، اشیا را محکم به هم بزنند، بکوبند و با سر ضربه بزنند، دور خود بچرخد یا تکان بخورند. کلاً نوعی از تحریکات حسی را می‌خواهند.
این کودکان اگر یک تجربه حسی را از دست بدهند، سریع آن را با یک تجربه حسی دیگر با همان شدت جایگزین می‌کنند (به عنوان مثال: یک دختر چهار ساله یک سه‌چرخه را به طرف یک دیوار آجری رکاب می‌زند. اگر سه‌چرخه را از او بگیریم، او شروع به حرکت کردن با سر و صدا به طرف بچه‌های دیگر می‌کند.)
سطح فعالیت که به صورت غیر عادی بالا یا پایین می‌رود
کودکی که زیاد فعال است (انرژی زیادی دارد) یا کودکی که خسته است و خیلی کم تحرک دارد.
مشکلاتی در هماهنگی
این کودکان ممکن است مشکلاتی را در فعالیت‌های حرکتی ظریف یا درشت یا هر دو تجربه کنند. تعادل آن‌ها مکرر به هم می‌خورد و برنامه‌ریزی حرکتی ضعیف است. ممکن است که مهارت وجود داشته باشد اما مهارت‌ها و کیفیت لازم را ندارند.
تأخیر در گفتار و مهارت‌های زبانی
بسیاری از مردم ممکن است از اجزای مختلف گفتار مانند: زبان دریافتی، زبان بیانی، فرآیند تولید، روان بودن کلام، صدا، عملکرد دهانی/ حرکتی آگاه نباشد، اما گاهی تأخیر در یک یا چند مورد ممکن است وجود داشته باشد.
تأخیر در مهارت حرکتی
تن عضلانی، انعطاف‌پذیری، کیفیت حرکات، امنیت در حرکت، حرکات ظریف، هماهنگی چشم و دست، ادراک بینایی، مراقبت شخصی و رشد اندام فوقانی ممکن است دچار تأخیر شود.
مشکلات در پیشرفت تحصیلی
عملکرد کودک در یک یا چند مرحله تحصیلی، واقعاً انعکاس دهنده توانایی کودک نمی‌باشد.
خودپنداره ضعیف
بر اساس نظر دکتر آیرس، سه چیز موجب خودپنداره ضعیف می‌شود:
مشکلاتی در عملکرد اجرایی
به نظر می‌رسد که کودک سازمان‌دهی درونی را از دست داده است. ممکن است نتواند کمد، میز، یا تخت‌خواب را مرتب نگه دارد. نمی‌تواند از قبل برنامه‌ریزی کند. اساساً آشفته است و خیلی سریع گیج می‌شود. برای انجام وظایف نیاز به کمک دارد.
رفتارهای چالشی
چالش‌های رفتاری کودک شامل: سرپیچی (گریز یا پنهان شدن)، عدم انعطاف‌پذیری، پرخاشگری، فریاد زدن، به آسانی شکست می‌خورد (تسلیم می‌شود)، تحمل پایین نسبت به رفتار دیگران، سطح پایین یا بالایی فعالیت‌ها، سرپیچی کردن و وجود رفتارهای تکراری.
اختلال عملکردی در سیستم‌های حسی
اکنون که شما یک درک اساسی از مکانیسم‌های پایه سیستم‌های حسی دارید، بنابراین برای درک و فهم بهتر به دسته‌بندی سیستم‌های حسی و عملکردهای آن‌ها می‌پردازیم. با این وجود به خاطر داشته باشید که سیستم‌های حسی باید با همکاری هم و همزمان کار کنند.
در حقیقت، اگر یک سیستم به طرز مناسب کار نکند، چه به تنهایی یا در تقابل با دیگر سیستم‌ها، ممکن است منجر به اختلال عملکرد حسی و انواع آن شود. درجه اختلال عملکرد حسی بسته به جریان حسی می‌تواند به صورت خفیف، متوسط یا شدید باشد. این مسئله بستگی به این دارد که کدام سیستم حسی آسیب دیده و چه مقدار آسیب دیده است.
در بخش‌های جلوتر در این باره بحث خواهد شد. حالا نگاهی می‌اندازیم به اینکه چگونه اختلال عملکرد سیستم‌های حسی منجر به موارد اجتماعی و مشکلات رفتاری می‌شود.
اختلال عملکردی در سیستم لامسه
یک مشکل یا عدم کارایی در سیستم لامسه ممکن است به صورت‌های مختلف بروز پیدا کند. در این موارد کودک از لحاظ لامسه‌ای تدافعی است و نمی‌خواهد که لمس شود، چیزی به وی بخورد، یا در آغوش گرفته شود، یا اینکه بافت‌های خاصی را لمس کند، او از انواع خاصی از لباس‌ها اجتناب می‌کند.
یک سیستم حسی غیر معمول باعث می‌شود که کودک تجارب و حس‌های لامسه خاصی را بخواهد و یا ممکن است به صورت مداوم افراد یا اشیا پیرامون را لمس کند. به عبارت دیگر سیستم لامسه به صورت وسیع، ارتباطات و عملکرد مدرسه کودک را متأثر می‌سازد.
اختلال عملکرد در سیستم وستیبولار
عدم کارایی در سیستم وستیبولار ممکن است منجر به مشکل در تعادل، هماهنگی و برنامه‌ریزی حرکتی شود. این ممکن است به صورت کودکی دست و پا چلفتی یا غیر هماهنگ بروز کنند. کودک از ژیمناستیک متنفر است. چرا که می‌داند تلاش وی بی‌نتیجه خواهد بود. اما به هر صورت تلاش می‌کند.
همه این‌ها نیازمند سطح بالایی از برنامه‌ریزی حرکتی هستند و به نظر می‌رسد که برای اغلب کودکان جالب باشد. کودک با مشکلات وستیبولار از دوچرخه و سرسره می‌ترسد یا به این خاطر که نمی‌تواند بازی با اسکیت را یاد بگیرد، احساس شرمندگی می‌کند.
او هر روز صبح در ایستگاه اتوبوس دچار سردرگمی می‌شود. به عبارت دیگر، سیستم وستیبولار نقش کلیدی در توانایی کودک برای مشارکت موفق در ورزش‌ها، کلاس ژیمناستیک در مهدکودک و در فعالیت‌های مختلف در مدرسه و خانه دارد.
اختلال عملکردی در سیستم حس عمقی
عدم کارایی سیستم حسی عمقی باعث می‌شود که کودک مشکلاتی هم در خانه و هم در مدرسه داشته باشد. وقتی که حس عمقی از عضلات و مفاصل باز خود می‌گیرد، کودک قادر است مداد و خودکار را به خوبی نگه دارد، وضعیت نشسته خود را در صندلی حفظ کند، در حین در آغوش گرفتن فشار مناسب اعمال کند و استفاده از چاقو و چنگال را یاد می‌گیرد.
این سیستم همچنین به یادگیری راه رفتن، باز و بسته کردن درب بطری و استفاده از وسایل مهدکودک کمک می‌کند.
مرکز آموزشی – توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری ذهن فرزام با برگزاری دوره‌های بهبود مهارت‌های ذهنی (DMS) و دوره‌های بهبود مهارت‌های رفتاری (DBS)، آماده خدمات رسانی به شما والدین گرامی و فرزندان دلبندتان می‌باشد.
