آتش عبارت است از یک سری از واکنش های شیمیایی و اکسیداسیون سریع حرارت زای مواد قابل اشتعال است. تعریف دیگر آتش بدین قرار است که ترکیب سریع اکسیژن با اشیاء دارای کربن که قابل اشتعال هستند.
از آتش به عنوان دشمن پنهان تعبیر شده است به گونه ای که با کوچکترین غفلت انسان از کنترل آن می تواند خسارت های جبران ناپذیری از خود به جای بگذارد. البته ذکر این نکته به جا است که طبق بررسی های به عمل آمده حداقل 75 درصد از آتش سوزی ها قابل پیشگیری می باشد . بر طبق آمار بدست آمده به خاطر بوجود آمدن آتش سوزی های بزرگ خسارت های مالی و بخصوص جانی که به هیچ عنوان قابل جبران نمی باشند بر انسان ها تحمیل شده است و به همین علت شایسته است افراد و کارشناسان مهندسی حریق در هر محیطی که احتمال حریق در آن جا وجود دارد از تمامی امکانات، ایمنی آتش و تجهیزات مدرن موجود، استفاده ی بهینه به عمل آورند تا از بروز فاجعه های اقتصادی و اجتماعی و انسانی جلو گیری به عمل آید.
حریق چیست؟ حریق یا آتش نتیجه یک فعل و انفعال و عمل شیمیایی است که از ترکیب اکسیژن، حرارت و مواد سوختنی به وجود می آید.
احتراق چیست؟ احتراق عبارت است از یک فعل و انفعالات شیمیایی که تولید نور و حرارت می نماید. اگر احتراق به همراه گرما و روشنایی قابل احساس باشد آن را آتشی می گویند. اگر درجه حرارت جسم از درجه حرارت اطراف بیشتر باشد.
علل بوجود آمدن حریق: علل ناشی از رخداد حریق به 2 نوع تقسیم می شود:
تفاوت انفجار و اشتعال
انفجار عبارت است از آزاد شدن انرژی با سرعت زیاد که نتیجه اکسیداسیون سریع است.تفاوت احتراق و انفجار به خاطر میزان انرژی حاصله نیست بلکه مربوط به سرعت تولید انرژی است، بین میزان مصرف اکسیژن برای تولید انرژی حرارتی در سوختها تفاوت قابل ملاحظه ای وجود ندارد و معمولا به ازای هر لیتر اکسیژن مصرفی برای سوختن 47/4 کیلو کالری انرژی تولید می گردد.
پیشگیری و کنترل حریق از آن جا مهم است که آتش سوزی دارای نتایجی ناخوشایند برای جامعه است مانند:
درجه بندی مواد از نظر اشتعال :
0- اتش نمی گیرد
1- نیاز به حرارت قابل توجه دارد تا آتش بگیرد
2- نیاز به حرارت مختصری دارد تا آتش بگیرد
3- احتمالا در شرایط معمولی نیز آتش می گیرد
4- مایعات با قابلیت اشتعال بالا یا گازهای مایع شده که به سرعت اتش می گیرند
انتقال و انفجار حریق
گسترش حریق می تواند به طروق مختلف انجام گیرد.راههای زیر، انتشار حریق به مکانهای مجاور و طبقات بالاتر و حتی پایین تر را امکان پذیر می نماید.
الف- هدایت (از مواد ملتهب و داغ)
ب- جابجایی
ج- تشعشع
د- شعله (تماس شعله)
انواع آتش سوزی ها
منابع حرارت:
شعله (شمع روشن، فندک ، کبریت و…) خورشید، الکتریسته ( قوس الکتریکی، رعد و برق و الکتریسته ساکن و…) ترکیبات شیمیایی (ناشی از حل شدن مثل ریختن اسید سولفوریک در آب : ناشی از اکسید شدن: ناشی از تجزیه شدن)
منابع مواد سوختنی و قابل اشتعال:
حریق نوع A: مربوط به جامدات است مثل چوب: کاغذ، پلاستیک و… و فراورده ها و موادی که بعد از سوختن خاکستر به جا می گذارند و با مثلث سبز رنگ نشان می دهند. این نوع حریق را می توان با روشهای سرد کردن و خنک کردن و پوشاندن مهار نمود. آب و خاموش کننده کف برای این نوع حریق مفید است.
حریق نوع B: مربوط به مایعات قابل اشتعال است مثل بنزین که مایع سریع الاشتعال و نفت که مایع کند اشتعال است با مربع قرمز رنگ نشان می دهند و برای اطفاء این نوع حریق از کف استفاده می کنند که به 2 دسته کف مکانیکی و کف شیمیایی تقسیم می شود کف باعث خفه کردن ، سد کردن و سرد کردن و جداسازی می شود.
حریق نوع C: مربوط به آتش های ناشی از جریان الکتریسته است مثل مدارهای الکتریکی ناقص، اضافه بار، اتصال کوتاه و… که با دایره آبی نشان می دهند و جهت اطفای این نوع حریق ها از خاموشی کننده های CO2 (گاز کربنیک) استفاده می کنند و با رقیق کردن اکسیژن و سرد کردن باعث مهار آتش و کنترل حریق می شود. CO2 از هوا سنگین تر است لذا به خوبی روی سطح آتش را می گیرد و پراکنده نمی شود.
حریق نوع D: مربوط به سوختن فلزات قابل اشتعال بوده مثل سدیم، منیزیم، آلومینیم که با ستاره زرد رنگ نشان می دهند بهترین ماده اطفای این حریق ماسه خنک دانه ریز و پودر خشک مخصوص فلزات است این فلزات با آب واکنش داده و قابلیت انفجار دارند. کف و CO2 نیز وسیله اطفای مناسبی برای این نوع حریق نیست.
نکته ی قابل توجهی باید به ان دقت داشت این است در اتش سوزی های گازی (کپسول های گازی ) ما اول شروع به خنک کردن مخزن م پردازیم و بعد سعی به بستن شیر منبع می کنیم.
اطفاء حریق
اصولا اگر بتوان یکی از اضلاع هرم حریق (حرارت، اکسیژن، مواد سوختنی یا واکنش های زنجیره ای) را کنترل و محدود نموده یا قطع کرد،حریق مهار می شود.اگر چه واکنش های نجیره ای بروز حریق است ولی در درجه اول اهمیت نیست.
حرارت: از طریق سردکردن و پایین آوردن درجه حرارت: مثل استفاده از آب و کف
حذف اکسیژن: از طریق استفاده از گازها و مواد غیراشتعال و سنگین تر از هوا, پودر گاز, co2 و آب
حذف مواد سوختنی: از طریق جداسازی یا قطع شیر اصلی
مواد خاموش کننده ی آتش:
موادی که به عنوان ماده ی خاموش کننده به کار می روند در چهار دسته قرار می گیرند. به دلیل لزوم سرعت عمل و افزایش پوشش خاموش کننده ها می توان از دو یا چند عنصر خاموش کننده به طور همز مان استفاده نمود . طبعا هر کدام از مواد یاد شده در اطفاء انواع حریق ها دارای مزایا و معایبی می باشند . این مواد شامل گروه هایی زیر است.
الف- مواد سرد کننده که شامل CO2 و آب است .
ب- مواد خفه کننده که شامل کف و خاک وماسه وco2 است .
ج- مواد رقیق کننده ی هوا که شامل N2 و CO2 است .
د- مواد محدود کننده واکنش های زنجیره ای شیمیایی که شامل هالوژن و پودری های مخصوص است.
تجهیزات خاموش کننده:
الف- تجهیزات متحرک
ب- تجهیزات ثابت
الف- تجهیزات متحرک:
ب- تجهیزات ثابت:
انواع کاشف های حرارتی اتوماتیک حریق
الف- کاشف های حرارتی
ب- کاشف های دودی (ذرات)
ج- کاشف های شعله ای
د- کاشف های گازیاب
برگرفته از ایمنی حریق
