پدیده در دو دهه‌ی اخیر بلای شهر های بزرگ در دنیا بوده است پدیده وارونگی دما که گاها به آن وارونگی هوا هم گفته می‌شود در اصل همان به اصطلاح thermal inversion می باشد. که به طور معمول در فصول سرد سال اتفاق می افتاد. اما به دلیل عدم برنامه ریزی های اصولی این پدیده در بسیاری از شهرهای ایران قابل مشاهده است. مردم در شهرهایی چون تهران ،تبریز، کرج ، اصفهان ، شیراز ،مشهد و اهواز با این مشکل دست به گریبان هستند. اغلب این سوال پیش می آید که چرا در سالهای نه چندان دور این پدیده نوظهور اتفاق نمی‌افتاد. خوب به هر رو با افزایش تعداد جمعیت شهر ها و به تبع آن افزایش خودرو های تک سرنشین در سطح شهر ها در ایام سرد سال باعث بروز این پدیده می گردد و البته استفاده نادرست کارخانجات و نیروگاه ها از سوخت های فسیلی بی کیفیت مانند مازوت هم مزید علت شده است. در این بین شاید تعطیلی مدارس و بعضی ارگان های دولتی در ایام پیک آلودگی مسکن موقتی برای کاهش به حساب بیاید. اما با برنامه ریزی و مدیریت درست و منطقی می توان جلوی بسیاری از پدیده های نا مبارک که در حال حاضر بسیاری از شهرهای ایران عزیزمان را در گیر نموده‌اند، می توان گرفت.
عوامل ایجاد آلاینده در شرایط معمولی در شهرهای بزرگ آلاینده های تولید شده توسط موتورهای احتراق داخلی مثل خودرو سواری، اتوبوس، کامیون، قطار، و تاسیسات صنعتی مثل پالایشگاه، نیروگاه و کارخانجات، بدلیل اینکه دمای بالایی دارند، به سمت قسمت بالای لایه هوایی تروپوسفر حرکت می کنند. این حرکت آلاینده ها به سمت بالا و جابجایی آنها توسط باد، موجب می شود در شرایط عادی، میزان آلاینده های هوا در حد مشخصی باقی بماند. در عین حال بدلیل تابش آفتاب در طول روز و گرم شدن هوای اطراف سطح زمین، یک چرخش پیوسته و جابجایی طبیعی هوا ایجاد می شود.
در صورتی که وارونگی دما یا وارونگی هوا پدیده ای است که در آن یک لایه هوای گرم، در بالای شهر یا یک منطقه خاص بوجود آمده و در آن ناحیه ماندگار می شود. در این شرایط گازهای آلاینده تولید شده در لایه زیرین حبس شده و به تدریج غلظت آلاینده ها به طرز قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
وارونگی دمایی یا وارونگی هوا
(Thermal Inversion) Air Inversion
برای درک بهتر مفهوم وارونگی دما یا وارونگی هوا، لازم است با شرایط عادی لایه های هوا آشنا شویم. جو اطراف زمین از چندین لایه مختلف تشکیل شده که این لایه ها به ترتیب تروپوسفر(نزدیکترین لایه به سطح زمین که کل بحث ما هم در محدوده همین لایه است)، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر و اگزوسفر نام دارند.
منبع اصلی این مقاله در سایت /mmpdtank.com/thermal-inversion مشاهده نمایید.
