معماري بازي استادانه ، صحيح و با شكوهي از احجام تركيب شده زير نور مي باشد. چشمان ما تربيت شده اند كه فرم ها را زير نور ببينند، سايه و روشن ، اين فرم‌هارا اشكار مي سازند .
(لوكوربوزيه)
مسأله تأمین نور هتل ، در قسمتهای مختلف آن یكی از مسائل فنی و هنری و درعین حال بسیار حسّاس وظریف است كه نیاز به تأمل ودقّت و ظرافت طبع و ذوق و سلیقه دارد . حتی با مسائل روحی و روانی نیز بی ارتباط نیست. و مقدار برق مصرفی و تأمین هزینه آن را هم نمی توان بی اهمیّت تلقی كرد.
همچنین تأمین نور هتل در رفاه و آسایش مسافران و راحتی كار كاركنان تأثیر به سزایی دارد. بنابراین، رعایت تمام موارد مورد نظر و اهمیت آن ، ایجاب می كند كه ترتیب خاصی ، منطبق با اصول علمی و بهداشتی در آن داده شود كه نكات لازم از هر جهت رعایت شده باشد. این كار مستلزم آن است كه از وجود یك متخصص مجّرب و كار آزموده استفاده شود تا موضوع تآمین نور لازم به نحو شایسته عملی گردد. با این وجود از نظر روشن شدن موضوع ، موارد قابل ذكر را یاد آوری می نماییم:
هزینه تأمین روشنایی، یكی از اقلام مخارج سنگین هتل به شمار می رود و چنانچه در مصرف برق دقت كافی به عمل نیاید، نه تنها بودجه ای را به هدر داده اند بلكه از لحاظ كیفیت بهره برداری از نور هم سودی نبرده و رفاهیّتی فراهم نساخته اند، زیرا مصرف زیاد برق و تابش نورهای شدید و خیره كننده ونصب لامپهای پرنور، آرامش و راحتی مسافر و میهمان را تأمین نمی كند، و در مواردی هم موجب ناراحتی اعصاب و ناخشنودی خاطر می شود.
بنابراین، از لحاظ نور لازم و كافی باید حد معمول و متعارفی را در نظر گرفت و از افراط و تفریط پرهیز كرد. و نباید به آن فكر بود كه پرداخت هزینه زیاد دلیلی بر پسند مردم و نشانگر اهمیت بیشتر هتل است. با این وصف، باید هم از نظر صرفه و صلاح مالی از مصارف و مخارج زاید براحتیاج جلوگیری به عمل آید و هم در جهت خوشایند طبیعت انسان بذل مساعی شود .
نكته مهمتراین كه نور باید از نظر كمی و كیفی علاوه بر تأمین روشنایی مورد نیاز، زیبایی دكور را به نحو چشمگیری افزایش دهد و آرامش روحی و جسمی و سلسله اعصاب را به وجود آورد.
به طور مثال نور زیاده از حد ، در راهروهای هتل به هیچ روی مقبول نیست . زیرا نور زیاد در راهروها بخودی خود به زیاد شدن سر و صدا كمك می كند و خواهی نخواهی سبب می شود كه مسافرین با هم با صدای بلندتری صحبت كنند و به این ترتیب ، مسافرینی كه در حال استراحت و رفع خستگی هستند و نیاز به آرامش و سكوت نسبی دارند، ناراحت می شوند وبا سلب آسایش، موجبات عدم رضایت وناخرسندی آنان فراهم می آید.
ولی چنانچه به راهروها نور كمتری داده شود خود به خود نوعی حالت بازدارنده ایجاد می كند و مسافرین وادار می شوند كه آهسته صحبت كنند وحتی الامكان سكوت را رعایت یا لااقل با صدای ملایم گفتگو نمایند. و این همان چیزی است كه همه مسافران طالب آنند و یا از نور كم چراغها احساس راحتی و آرامش می كنند .
معمولاً در راهروهای هتل ، در طول روز ، از نور سقف یا دیوارها، استفاده می شود و در شب از نور دیگری كه از فاصله نیم متری به كف راهروها می رسد برخوردار می شوند. برای این منظور از ارتفاع نیم متری زمین در دیوارها چراغهایی نصب می كنند كه در داخل دیوار قرار دارد و روی آنها از طلق پوشیده می شود و فاصله این چراغها را تقریباً دو یا سه متر از یكدیگر در نظر می گیرند و نور شب راهروها ، از این چراغها تاَمین می شود و روی پله های هتل نیز همین منوال را خواهد داشت ، بااین روش مسافرین قادرند جلوی پای خود را به خوبی ببینند و به راحتی عبور و مرور نمایند . ولی اتاقها باید از نور كافی برخوردار باشد. بخصوص سلف سرویس و پیش خوان آن یا بالای فرهای آشپزخانه حتماً باید نور زیاد ومناسب داشته باشد. معمولاً برای این منظور از نورافكن نیز استفاده می كنند . ولی آیا این نورافكن ها را در رستوران هتل نیز می توان به كار برد؟
جواب خیر است، زیرا نور رستوران هتل باید طوری باشد كه به سالن غذا خوری صفای خاص و حالت گرم و صمیمانه ای ببخشد و با زیبایی و جذابیّت جالب توجهی پذیرای میهمانان ومسافران باشد .
همان طور كه قبلاً گفته شد، نور خیره كننده به طرق مختلف باعث سلب راحتی میهمانان می شود ، علاوه بر این در تأمین روشنایی رستوران هتل نكات ظریفتری نیز هست كه نباید ناگفته بماند. مهمتر از همه این كه هر نوری هنگام صرف غذا در رستوران هتل ، مطلوب و مناسب نیست ، به طور مثال دادن نور سبز به سالن غذا خوری بسیار نامناسب است، زیرا ضمن این كه غذاها را بد رنگ نشان می دهد، میل به غذا را نیز از بین می برد و آن را باید اصطلاحاً » نور اشتها كور كن» نامید.
بالعكس در سلف سرویسها و اسنكها كه غذا را سریع سرو می كنند، از نور زیاد استفاده می نمایند.
در سلف سرویسها واسنكها، از این عمل منظور خاصی دارند و آن این كه مشتری غذای خود را هر چه زودتر و سریعتر میل كند و جای خود را برای نشستن دیگری ترك گوید و به گفته عوام: «جا خوش نكند» و باعث معطلی و ركود نشود. این خود یكی از علل و عوامل روانی است و به همین علت است كه نور تند و خیره كننده با آرامش خیال همراه نیست.
اما در رستوران هتل چنین نیتی وجود ندارد و كارگردانان هتل علاقه مندند كه در شیوه تأمین نور سالن غذا خوری ، حالتی بوجود آورند كه میل انگیز و اشتها آور باشد و وسایل راحتی و آسودگی در آن مرعی وملحوظ گردد . بنابراین، بهتر است در رستوران هتل از نور غیر مستقیم استفاده شود.
نور غیر مستقیم نوری است كه بطور غیر مستقیم بتابد. یعنی لامپها وفلورسنتها به خودی خود دیده نمی شود و فقط نور آنها مشاهده می شود زیرا لامپها پشت مانعی قرار گرفته و بدون این كه خود دیده شود نور لازم را تأمین كرده است . قبلاً اشاره شد كه هر نوری باید با دكور و رنگ محیط و حتی با رنگ غذا هماهنگی لازم داشته باشد .
به طور مثال نور صورتی رنگ، گوشت را قرمز و طبیعی نشان می دهد و در عوض رنگ سالادها را به گونه ای نمایش می دهد كه پسند ذوق و طبع نیست و به كاستن میل و اشتها كمك می كند. همچنین با نور آبی و سفید غذاها را می توان خوب نشان داد، اما تابش رنگ آبی و سفید می تواند یك اتمسفر گرم را سرد كند . پس برای تأمین نور رستوران هتل، باید از تركیبی از نورها استفاده نمود كه علاوه بر همگونی و تناسب با محیط اطراف، موجد انبساط خاطر و سلامت حال باشد و زیبایی و دل انگیزی ، از فضا وجوانب سالن بتراود ودر نتیجه تابش ، تركیب ظریفانه ای از نورها ، همه وسایل مطبوع وبا روح و دلنشین جلوه گری كند و به عبارت دیگر سرور انگیز و شادی آفرین باشد.
موضوع نور پردازی در رستوران برای سرویس غذا ، یك امر فنی و تخصصی است .مقدار وات و رنگ نور از لوازم ساده وكم ارزشی نیست كه صاحب رستوران به دلخواه خود آن را طرح ریزی و عملی سازد .
چشم وقتی كه نور را می بیند ، اثر آن در تمام وجود انسان منعكس می شود و حالات گوناگونی به وجود می آورد. مقدار وات، شدت وضعف ، تندی و ملایمت و رنگهای مختلف آن، هر یك در نوع خود عاملی است قابل تأثیر و درخور توجه و اهمیّت. نور وقتی مناسب و موافق طبیعت انسانی است كه محیط جذابی را به وجود آورد و غذا و نوشابه و سرویس و دكور رستوران را مطبوع طبع سازد . یعنی چشمها ست كه در پرتو نور جذاب، انسان را دعوت به تناول غذا می كند و با نشان دادن فروغ دلپذیر محل پذیرایی غذاها را دلپذیرتر و لذت بخش می سازد. حتی مردم قادرند درجه هوا را هم با چشمهای خود معین كنند.
نور گرم و نور سرد و اثرات آن هر یك به فراخور خود در فن و تكنیك نور پردازی جای بحث جالب توجهی دارد و نقش آن در شناساندن زیباییها و زشتیها قابل انكار و چشم پوشی نیست . هر مشتری كه هنگام عصر وارد رستورانی می شود ، اول منابع نور را می بیند وبعد چراغانی را و سپس به رنگها و تغییرات نور و سایه ها متوجه می شود ودر آخر به محل و دكوراسیون نظر می افكند. امروزه موضوع نور پردازی در رستورانها از لحاظ نمایش غذا، سرویس، نوشابه و سالاد و غیره یك امر فنی، ذوقی و قابل دقّت است. اهمیّت نور در اشیاء بیش از اهمیتی است كه رنگ پوست بدن در جلوه گری و نمایش دادن اندام انسان دارد.
بنابراین، صاحبان هتل باید در تأمین نور لازم و مناسب و موافق طبع انسان ، در رستوران هتل از صاحبان ذوق وهنر ونورپردازان متخصص استفاده نمایند و از نوازش روح وچشم مشتریان دریغ نورزند.
● طراحی و نورپردازی
شرط اصلی و بنیادین نورپردازی در هتل یا رستوران توجه به سلامت و اثربخش و مفید بودن آن است. برای حفظ سلامت نور در هتل بایستی به عوامل مختلف توجه شود وچنانچه بدین امر مهم پرداخته نگردد باید پذیرفت كه حفظ سلامت و تأمین رفاه وآسایش كافی ممکن نخواهد بود. وجود روشنایی بهداشتی دراتاقها و محیط داخلی یا خارج هتل مسأله ای است كه سخت مورد توجه چشم پزشكان و مهندسین وآرشیتكتها قرارگرفته است، زیرا نور عاملی است كه بر چشم و دیگراندام ها تأثیر مستقیم دارد ودرنحوه و مقدار فعالیتهای بدن مؤثر است.
پراكندگی نور بر غذاها و خوراكیهایی كه سرو می شود نیز تأثیر فراوان دارد.آنگاه كه برا ی صرف شام به رستوران می روید واحساس آرامش می كنید با اندكی دقّت درخواهید یافت كه انعكاس نورها وشیوه نورپردازی چنان است كه آرامش شما را فراهم می آورد.
سلف سرویسها كه مدت كمتری صرف پذیرایی از واردین خود می كنند به نحوی نورپردازی می شوند كه نورها دریكدیگر انعكاس یابند و با هم بیامیزند واز این آمیختگی نورها برشدت نور و تحریك كنندگی آن افزوده می شود و میهمانان به هیجان درآیند تا پس از صرف غذا محیط را بی درنگ ترك كنند تا سلف سرویس بتواند از مشتریان بعدی خود نیزپذیرایی نماید. هرجا كه وجود تابشهای نوری بیشتر لازم باشد، نباید ازآن دریغ ورزید ولی مكانهایی در هتل وجود دارند كه نیاز به نور شدید وقوی نخواهند داشت.
چنانچه وسایل پذیرایی و مبلمان در یك رستوران به طرزی صحیح و زیبا مرتب و آماده باشد، خود می تواند به صورت یك عامل تبلیغی و فراخوان مشتریان معرفی گردد و این دعوت به صرف غذا در رستوران هنگامی تكمیل خواهد شد كه نورپردازی آن با دقّت و رعایت مسائل بهداشتی و روانی افراد انجام شده باشد. یك نورپردازی آرامش بخش به میهمانان خواهد گفت كه به یك رستوران مناسب و دلپذیر وارد شده اند و غذای دلچسب و گوارایی صرف خواهند كرد.
مدیران رستورانها خواستار آن هستند كه صورت غذاها مفصل، چشمگیر واشتها آور باشد به طوری كه هر یك از اقلام خوراكیها یا نوشابه ها و دسرها را جداگانه معرفی نمایند. اینها مایل اند كه میزهای رستوران به صورتی باشد كه تریلی های آورنده غذا بتوانند به آسانی عبور نمایند ولی باید دانست كه اگر قرار باشد یك نشست شبانه در رستوران برقرار شود باید از صندلیهای راحت استفاده كرد تا مراجعین را به ماندن و گذراندن وقت خود در رستوران تشویق كند و راحتی آنها را فراهم آورد. مدیرانی هم هستند كه سود بیشتر را ترجیح می دهند و در این صورت باید از نیمكتهای غیر رسمی استفاده كنند.
مدیران هتلها و رستورانها بایداین نكته را بپذیراند كه تحمل هزینه های گزاف برای ایجاد تغییرات ساختمانی لزومی ندارد؛ وكافی است كه وسایل و تجهیزات پذیرایی خود را به صورتی زیبا مرتب سازند و برای قشنگتر شدن محیط پذیرایی از نورپردازی مناسب استفاده كنند. به طور مثال دررستورانهایی كه سقف بلند دارند می توان از«لوستر» های آبشاری شكل سود برد كه دیدگاه بیننده راكوتاهترنشان می دهد وفضای بلند را به طوردلچسب وخوشایند پرمی سازد.
درقسمت وسط رستوران نیز می توان میزی بصورت بوفه قرار داد و یك مركز نورانی در وسط آن تعبیه كرد. اگربخواهیم در قسمت «لابی» هتل نیز عصرانه وچای سروكنیم باید از صندلیهایی با پشتی كوتاه و میزهای بلند و كوتاه استفاده كنیم تا فضای كافی برای یك سرویس چای یا صبحانه فراهم شود. در این مورد لازم خواهد بود تا محلی نیز برای ساكها یا كیف دستیهای میهمانان در نظر گرفته شود. با این تمهید از ایستادن و خسته شدن میهمانان جلوگیری می شد و بخش لابی همان حالت توقف موقت را به واردین القاء خواهد كرد.
