در دنیای حیوانات موجودات رنگارنگی را میبینیم که هر کدام شیوه خاص خود را برای بقا در طبیعت دارند. اغلب حیوانات با شکار و تغذیه از دیگر حیوانات، زندگی خود را میگذارند؛ برخی هم گیاهخوار هستند. از سوی دیگر، گیاهان و درختان نیز از طریق فتوسنتز نور خورشید، تغذیه میکنند و به زندگی ادامه میدهند. ولی در این میان، یک جانور بسیار شگفتانگیز هم وجود دارد که هم از حیوانات دیگر تغذیه میکند، هم فتوسنتز!
الیسیا کلروتیکا (به انگلیسی Elysia Chlorotica) در واقع یک لیسه یا به اصطلاح حلزون بیصدف دریایی است که با یک شگرد حیرتآور، خودش را تبدیل به یک تکه برگ میکند. این لیسه شگفتانگیز از آنجا به بعد، مانند یک گیاه کامل، از نور خورشید تغذیه کرده و فتوسنتز میکند. و این چهطور ممکن است؟
حلزون برگی، لیسه دریایی سبز
الیسیا کلروتیکا که از خانواده گستروپادها است، از لحظهای که کشف شد دانشمندان را به حیرت واداشته. تا پیش کشف این موجود، هیچ حیوانی را ندیده بودیم که فتوسنتز کند! البته برعکس این موضوع را در طبیعت مشاهده کرده بودیم. یعنی گیاهانی را میشناسیم که با خوردن حشرات، تغذیه میکنند، مثل ونوس مگسخوار؛ ولی اینکه یک جانور خودش را تبدیل به گیاه کند از آن شگفتیهایی است که هر روز نمیتوانیم شاهدش باشیم.
گیاهان و درختان با سلولهای فتوسنتز که در برگهای خود دارند از طریق جذب فوتونهای نور خورشید انرژی مورد نیاز برای تبدیل کربندیاکسید به اکسیژن را تهیه میکنند. این سلولها از این طریق میتوانند مواد آلی مثل گلیکوژن، گلوکز و قند را بهدست بیاورند که مواد اصلی برای تغذیه و بقای آنها قلمداد میشود. یعنی در واقع گیاهان، نور را میخورند!
قضیه الیسیا کلروتیکا نیز همین است. یعنی این حلزون بیصدف پس از تبدیلشدن به گیاه، قند مورد نیاز خود را از طریق فتوسنتز نور خورشید بهدست میآورد. جالب اینجا است که لیسه برگی از لحظهای که به دنیا میآید، گیاه نیست؛ بلکه با انجام یک سری فعالیتهای بیولوژی، مهارت فتوسنتز را یاد میگیرد و خودش را تبدیل به گیاه میکند. این حیوان پس از تبدیلشدن به گیاه، دیگر نیازی به شکار و خوردن موجودات ریز ندارد و میتواند تا یک سال از طریق با نور خورشید زندگانی خود را بگذراند.
گوسفند دریایی
گونه دیگری از حلزونها نیز هستند که دقیقا با روشی مشابه به الیسیا کلروتیکا، خودش را تبدیل به گیاه میکند. این دو موجود از بسیاری جهات شبیه به یکدیگر هستند و شاید بارزترین تفاوتشان این باشد که حلزون گوسفندی ظاهر بسیار بامزهتری دارد. صورت این جانور، سفیدرنگ است و دو چشم سیاه نزدیک بههم دارد که از لحاظ ظاهری بسیار جالبش کرده. بر روی بدنش اما، شاخکهای سبز رنگی به طول یک سانتیمتر قرار گرفته که به زیباییهای او افزوده است.
این گوسفندهای دریایی با همان شاخههای سبزی که از روی پوستشان بیرون آمده عملیات فتوسنتز را انجام میدهند و خوراک مورد نیازشان را (پس از تبدیلشدن به گیاه) تهیه میکنند. یکی دیگر از تفاوتهای حلزون برگی و حلزون گوسفندی این است که اولی، مدت طولانیتری میتواند به فتوسنتز ادامه دهد؛ در حالی که حلزون گوسفندی پس از چند هفته دوباره باید سلولهای خود را به شکل سلولهای فتوسنتز دربیاورد.
طبیعت سحرآمیز
حیات وحش و موجوداتی که در زمین زندگی میکنند پر از شگفتی هستند و هر جانوری را که بررسی کنیم میبینیم که خودش دنیایی دارد که مملو از موارد حیرتانگیز است. ما انسانها با وجود اینهمه پیچیدگیهایی که داریم باز هم گاهی از عجایب خود غافل هستیم؛ اغلب اوقات آنچنان غرق در مسائل روزمره خود شدهایم که نمیدانیم در چه دنیای سحرآمیزی زندگی میکنیم.
اما وقتی حس کنجکاوی خود را بهسمت کشف حقایق هستی منعطف کنیم، هم سرگرم خواهیم شد هم دانشمان افزایش خواهد یافت. توجه به این نکته که شگفتیهای دنیا پایان ندارد خودش میتواند انگیزهای باشد برای افزایش سطح آگاهی و بهحرکت درآمدن ما در جهت شناخت حقایق خود و دنیای اطرافمان.
