سافت باکس یک اصطلاح عمومی برای انواع مختلفی از وسایل نورپردازی است که ویژگی اصلی آنها در تامین نور نرم و یک دست روی سوژه است.
در واقع می‌توان گفت منظور از سافت یا نرم در نام آن (Soft box) همان نور نرم است.
در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم که سافت باکس چیست و چه کاربردی در عکاسی و فیلمبرداری دارد. همچنین از مزایا و معایب سافت باکس، بهترین جایگزین‌های سافت باکس و همینطور نکاتی که قبل از خرید باید بدانید گفته‌ایم.
سافت باکس محفظه‌‌ای پارچه‌ای یا پلاستیکی به شکل مستطیل، مربع یا کره است که روی منبع نور نصب می‌شود و نور را ملایم و منتشر می‌کند.
سافت باکس‌های قدیمی، با جعبه‌های تخته‌سه‌لایی بزرگ ساخته می‌شدند. امروزه سافت باکس‌ها از مواد سبک‌وزن ساخته می‌شوند و در اندازه‌های مختلف و قابل‌حمل هستند.
سافت باکس دارای منبع نور نیست و باید آن را روی یک منبع نور نصب کرد. به تازگی، کیت سافت باکس‌های لامپی در بازار عرضه شده که شامل پروژکتور با سه پایه، کابل، لامپ‌ها، سافت باکس، کلید روشن خاموش، لوازم جانبی و چمدان عکاسی است.
سافت باکس‌ها تنوع زیادی دارند اما در بازار این نام بیشتر برای سافت باکس‌های لامپی استفاده می‌شود و مدل‌هایی مثل تصویر زیر اولین چیزی است که وقتی بگویید سافت باکس به ذهن همه می‌رسد.
سافت باکس لامپی در واقع یک هولدر مخصوص دارد که لامپ‌های معمولی از نوع LED یا هر نوع لامپ دیگر روی آن نصب می‌شود.
سافت باکس روی این هولدر نصب می‌شود و مجموعه هولدر و سافت باکس روی یک سه پایه نور قرار می‌گیرد.
بیشتر سافت باکس‌های لامپی مجهز به دیمر نیستند چون امکان کم و زیاد کردن نور لامپ‌های LED معمولی وجود ندارد. به جای دیمر در پشت هولدر لامپ این سافت‌باکس‌ها کلیدهای خاموش روشن کردن برای هر لامپ به صورت جداگانه تعبیه شده تا بتوانید میزان نور مورد نیاز را تنظیم کنید.
استفاده از سافت باکس لامپی یک گزینه ارزان قیمت و به صرفه برای افرادی است که می‌خواهند با هزینه کمی عکاسی یا فیلمبرداری کنند.
برای آشنایی با جدیدترین مدل‌های سافت باکس موجود در بازار، اطلاع از قیمت و کیت سافت باکس‌های لامپی عکاسی و فیلمبرداری، به صفحه خرید سافت باکس مراجعه کنید.
موارد استفاده از سافت باکس عمدتاً به دو دسته تقسیم می‌شود:
نور مستقیم لامپ‌ها یا فلاش مستقیم، نوری تند و خشن دارد و به‌تنهایی برای بیشتر انواع عکاسی مناسب نیست.
اضافه کردن یک نور پرکننده با سافت باکس، سختی نور و سایه‌های تیز را به حداقل رسانده و روشنی ملایمی به سوژه می‌دهد.
کاربردهای سافت باکس آنقدر گسترده است که می‌توان گفت همه چیز بستگی به خودتان دارد و هرجا بخواهید می‌توانید استفاده کنید.
از سافت باکس می‌توانید برای کارهای زیر استفاده کنید:
همه اشکال سافت باکس می‌توانند در نورپردازی برای فیلم کاربردی باشند.
معمولاً فیلم بردار حرفه‌ای مثل یک عکاس پلان‌های مختلف را از هم جدا کرده و متناسب با اندازه لنز، داخلی یا خارجی و شب یا روز بودن، تعداد و نوع پروژکتورها را مشخص می‌کند.
در حالت غیرحرفه‌ای یا غیرسینمایی هم، مثلا وقتی که می‌خواهید برای یوتیوب یا اینستاگرام ویدیو بسازید، یک یا چند سافت باکس نور موردنیاز را تامین می‌کند.
برای نورپردازی با سافت باکس هم کافی است دو شاخه در دو سمت صورت و از روبرو قرار دهید یا در حالت ایده‌آل از سه تا استفاده کنید تا پس زمینه هم روشن باشد.
سافت باکس لامپی گزینه ایده‌آلی برای عکاسی حرفه‌ای نیست. عکاس‌ها ترجیح می‌دهند نور با کیفیتی موقع عکاسی داشته باشند که معمولا نور لامپ‌ها مناسب نیست.
عکاس‌های پرتره ترجیح می‌دهند از نورهای قابل تنظیم‌تری استفاده کنند و به همین جهت بیشتر سراغ اکتاباکس‌هایی با ابعاد بزرگ که روی منبعهای نوری مخصوص استودیو نصب می‌شوند بروند.
یا از فلاش‌ها استفاده می‌کنند که خارج از بحث این مقاله است.
همانطور که در سایر بخش‌های مقاله اشاره کردیم، سافت باکس برای عکاسی هم پرکاربرد است اما سافت باکس لامپی را در استودیوهای حرفه‌ای نمی‌بینید چون منبعهای نور بهتر و حرفه‌ای‌تری در بازار هست.
سافت باکس‌هایی که به عنوان شکل دهنده نور روی ویدیولایت‌ها نصب می‌شوند که شاید با نام‌های دیگری مثل اکتاباکس یا سافت باکس پارابولیک هم شناخه می‌شوند، در عکاسی فضای باز و بسته کاربرد زیادی دارند و هر استودیویی حتما یک یا چند شاخه دارد.
سافت باکس‌ها با محدود کردن نور یک لامپ در یک محفظه بسته و آزاد کردن آن از میان یک لایه نازک کار می‌کنند.
لایه نازک سفید که به آن دیفیوزر می‌گیوند، نور را نرم می‌کند. لایه داخلی سافت باکس‌ها معمولا طوری ساخته می‌شود که نور را بازتاب دهد.
یک گرید یا زنبوری پارچه‌ای (ظاهر آن شبیه شبکه یا کندوی عسل است) برای کنترل جهت نور و محدود کردن پرتوها استفاده می‌شود.
منبع نوری که یک سافت باکس روی آن قرار می‌گیرد، می‌تواند لامپ‌های فلورسنت، لامپ LED (SMD و (COB و فلاش‌های استودیویی باشد. بعضی از منابع نوری، پتانسیل اتصال به دیمر را دارند و می‌توان شدت نورشان را کم‌وزیاد کرد. همچنین هر منبع نور می‌تواند از یک یا چند لامپ مخصوص تشکیل‌شده باشد.
دو ویژگی سافت باکس باعث می‌شود که گزینهای پرکاربرد باشد:
وقتی صحبت از نور ملایم برای هر سبکی از عکاسی می‌شود، هیچ‌چیز مانند سافت باکس کار را راحت نمی‌کند.
در هنگام عکاسی برای مد، غذا، محصول و یا پرتره، سافت باکس‌ها نقش مهمی برای پر کردن، جداسازی و نورپردازی لبه‌ها ایفا می‌کنند.
هر نوع منبع نوری دیگری مثل پنل‌های LED یا نورهای متمرکز (ویدیولایت‌ها)، قیمتی بالاتر دارند و البته به همان نسبت هم امکانات بیشتری دارند.
با این حال، سافت باکس‌های ساده می‌توانند نیاز اکثر افراد به خصوص افراد تازه‌کاری که نیازهای زیادی ندارند را برطرف می‌کند.
مهم‌ترین ویژگی نور در عکاسی به شکل سافت باکس بستگی دارد. شکل یک سافت باکس جهت نوری که روی سوژه تابیده می‌شود را تعیین می‌کند.
شکل و ابعاد سافت باکس، همچنین تعیین می‌کند که نور چگونه از اجسام براق، چشمان سوژه و سایر متریال‌های موجود در کادر بازتاب یابد.
در کل شکل‌های زیر در سافت باکس‌ها پرکاربرد هستند:
نکته مهم: هرچقدر ابعاد سافت باکس یا اکتاباکس بزرگتر باشد، محدوده بزرگتری را پوشش می‌دهد و نور بهتری هم روی سوژه دریافت می‌کنید چون به همان نسبت نور قوی‌تری هم خواهد داشت.
در کل می‌توان گفت سافت باکسی انتخاب کنید که بزرگتر از سوژه باشد یا بتواند تمام صحنه را پوشش دهد.
شاید موقع عکاسی از یک محصول کوچک مثل لباس بچه یا جعبه عطر سافت باکس ۵۰ سانتی کافی باشد اما موقع عکاسی از انسان به صورت تمام قد حتما به چند سافت باکس با ابعاد بزرگتر از ۷۰ سانت نیاز خواهید داشت.
اندازه‌های مختلف سافت باکس‌ها و فواصل مختلفی که می‌توانند مؤثر باشند، ترکیب‌ها و انتخاب‌های زیادی را برای شما فراهم می‌کند. هر چه اندازه سافت باکس نسبت به سوژه بزرگتر باشد، نور ملایم‌تر می‌شود. نور ملایم، کنتراست را کاهش می‌دهد، لکه های پوستی را پنهان می‌کند و لبه‌های سایه‌ها را نرم می‌کند. به همین دلیل، سافت باکس سایز بزرگ، بهتر است.
مزایای داشتن چندین سایز از سافت باکس فراوان بوده و دست شما را برای انواع نورپردازی در عکاسی باز می‌گذارد.
هیچ منبع نوری در عکاسی و فیلمبرداری نیست که بدون عیب باشد و بتواند در هر موقعیتی بهترین نور را به شما دهد.
در واقع شما به انواع مختلفی از منابع نوری نیاز خواهید داشت.
سافت باکس هم عیب‌هایی دارد که مهم‌ترین‌های آنها موارد زیر است:
۱. نمی‌توانید نور سافت باکس را در ابعاد کوچک محدود کنید. سافت باکس‌ها امکاناتی مثل barn door ندارند تا با باز و بسته کردن نور را جهت دهی کنید.
. نداشتن دیمر در سافت باکس‌های لامپی کار تنظیم نور را کمی سخت می‌کند.
۳. ابعاد بزرگ سافت باکس‌ها فضای زیادی می‌گیرد.
در کل حتی با وجود این عیب و ایرادها، داشتن سافت باکس در هر استودیو ضروری است و باید از سایر منابع نوری برای نیازهای خاص استفاده کرد.
عکاسان در شروع کار همیشه می‌پرسند که چتر بخرند یا سافت باکس؟
نور چتر این مزیت را دارد که دو بار نرم می‌شود و نور نرم‌تری می‌دهد چون نور تابیده شده به سوژه یکبار به چتر می‌خورد و بعد از دیفیوزر رد می‌شود. اما در سافت باکس فقط نور از دیفیوزر رد شده است.
چترها یک کار انجام می‌دهند درحالی‌که سافت باکس‌ها طرح‌های مختلفی برای دستیابی به نتایج متمایز دارند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به سافت باکس، یک گرید (Grids) اضافه کرد که لایه‌ای از مربع‌های کوچک پارچه‌ای است. گرید، پرتوهایی باریکی از نور سافت باکس به عکاس می‌دهد درحالی‌که کیفیت نور همچنان حفظ می‌شود. نورهای باریک به عکاسان امکان می‌دهد نورپردازی زیبایی روی مو انجام دهند و موها را بدون استفاده از یک نور لنزی دیگر از پس‌زمینه جدا کنند.
در سمت راست تصویر، توجه داشته باشید که چگونه پس‌زمینه تاریک باقی می‌ماند، حتی اگر نور سافت باکس کمی آن را لمس کند. می‌توانید ببینید که چگونه یک سافت باکس دارای گرید، می‌تواند در موقعیت بالا و پشت سوژه استفاده شود؛ در حالی چتر در این وضعیت، کارآیی ندارد.
سافت باکس‌ها همچنان برای زوایای خاص با نور جلو به چتر ارجحیت دارند. در سمت چپ تصویر، چتری را می‌بینیم که جلوتر از موقعیت دوربین قرار گرفته و برای دستیابی به یک الگوی نورپردازی کلیدی 45 درجه یا رامبراندی روی سوژه استفاده می‌شود. نور لامپ به اطراف چتر می‌رسد و مستقیماً به لنز برخورد می‌کند و باعث می‌شود یک سری FLARE در تصویر ظاهر شود. این تنظیمات احتمالاً یکی از رایج‌ترین موقعیت‌ها در عکاسی پرتره است و به‌راحتی می‌توان فهمید که چرا سافت باکس‌ها جایگزین چترها در اکثر استودیوهای حرفه‌ای شده‌اند.
پنل‌های LED حرفه‌ای می‌توانند نوری مشابه سافت باکس ایجاد کنند.
پنل LED در مقابل سافت باکس چند مزیت مهم دارد:
۱. نور قابل تنظیم از صفر تا ۱۰۰ شدت نوری
۲. امکان تنظیم دمای رنگ نور
۳. ابعاد کوچکتر
و بزرگترین عیب این منبع نوری قیمت بالاترش از سافت باکس است. تقریبا قیمت هر شاخه LED دو تا سه برابر یک شاخه سافت باکس لامپی است. پس اگر محدودیت بودجه ندارید بهتر است پنل ال ای دی تهیه کنید
کته مهم: اگر می‌خواهید عکاسی از مدل، محصولات بزرگ یا عکاسی از دکوراسیون انجام دهید، سافت باکس کمک می‌کند محدوده بزرگتری را بدون سایه عکس بگیرید اما منبع نوری مثل پنل LED چون خود منبع نور ابعاد کوچکتری دارد، سایه ایجاد می‌کند.
به زبان ساده، وقتی قرار است از چیزهای بزرگ یا محدوده بزرگی عکاسی و فیلمبرداری کنید، منبع نوری شما یا حداقل پخش کننده نور (مثل دیفیوز یا باکس روی منبع) باید بزرگ باشد تا نور یکنواختی در همه بخش‌ها داشته باشید.
در هر صورت برای عکاسی یا فیلمبرداری نیاز به نور نرم دارید و اولین گزینهای که در بازار نور مناسبی به شما می‌دهد سافت باکس است.
سافت باکس‌ها هم انواع مختلفی دارند که بعضی همراه با منبع نوری هستند مثل مدل‌های لامپی و بعضی هم به صورت جدا برای نصب روی منابع نوری استفاده می‌شوند.
نوع لامپ خور ساده‌ترین و ارزان‌ترین مدل است و با کمترین دانش فنی و به آسانی می‌توانید استفاده کنید.
انواع حرفه‌ای‌تر سافت باکس در استودیو‌ها و حتی نورپردازی سینمایی استفاده می‌شود که معمولا قیمت‌های بالاتری هم دارند.
اگر سوالی در این زمینه دارید یا به مشاوره نیاز دارید، حتما در قسمت نظرات بپرسید.
