کار در محیط های صنعتی همواره با مخاطرات بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی همراه است.این مخاطرات در فعالیت های مختلف کاری می تواند بشکل متفاوتی ظاهر شده و در صورت عدم برنامه ریزی و کنترل صحیح ، پیامدهایی را بدنبال داشته باشد، که گاهی اوقات جبران آن به هیچ وجه امکان پذیر نیست.از این رو داشتن برنامه ای نظام مند برای شناسایی خطرات شغلی و لحاظ نمودن برنامه های کنترل و پیشگیرانه به منظور جلوگیری از بروز پیامدهای ناگوار در محیط های کاری امری اجتناب ناپذیر است.
کار در ارتفاع در شمال از جمله فعالیت هایی است که در محیط های کاری مختلف بصورت روز مره و یا برای انجام برنامه های تعمیر و نگهداری انجام شود.شرایط خاص کار در ارتفاع آن را به فعالیتی خاص از نظر نوع مخاطرات و پیامدهای حوادث احتمالی آن تبدیل نموده است.وجود این شرایط ، اقدامات خاصی را نیز به منظور حصول اطمینان از برقرارشدن ملاحظات ایمنی نیاز خواهد داشت.
طبق اظهارات رئیس مرکز تحقیقات ، تعلیمات و حفاظت بهداشت کار در سال ۱۳۹۹ و همچنین براساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور ۴۴% حوادث منجر به فوت در کشور ناشی از سقوط میباشد.از سال ۱۹۸۸ تا کنون سقوط از ارتفاع سهم زیادی از آسیب ها و جراحات ناشی از کار را در دنیا به خود اختصاص داده بطوری که شایعترین علت مرگ و میر کارگران در محیط های کاری مربوط به سقوط از ارتفاع میباشد.
کار در ارتفاع به لحاظ ذاتی خطرناک است و پتانسیل بسیاری از خطرات مرگبار شغلی را دارد.براساس آمار موجود در بین حوادث ناشی از کار، بیشترین حوادث در کارگاهها بدلیل سقوط از ارتفاع در پی استفاده از تجهیزات ساختمانی موقت و ناایمن، عدم پیش بینی مقدمات ایمنی درانجام کار رخ میدهد و عواقب آن نیز بخاطر صدمه به ستون فقرات، معمولاً بسیار شدید و از نوع قطع نخاع ، از کار افتادگی ، معلولیت و یا فوت میباشد و به همین دلیل نیز توجه زیادی را به خود جلب مینماید.بنابراین ایمنی پروژه های ساخت و ساز، ایمنی پروژه ها و عملیات تعمیر و نگهداری و حفاظت از سقوط بخش مهمی از پیشگیری است.
انجام بعضی از کارها و فعالیت ها نظیر سرویس ، عملیات نگهداری و تعمیرات تجهیزات، دستگاهها، ماشین آلات ، کار روی سقف ها، کار روی سازه های ، اسکلت فلزی سازه، نصب و راه اندازی ، بهره برداری در ارتفاع معمولاً غیر قابل اجتناب است و ماهیتاً خطرناک، در چنین شرایطی باید مکانها و محل هایی که کار در ارتفاع محسوب میشود و امکان سقوط وجود دارد، شناسایی شده باشند و اقدامات حفاظتی پیرامون آنها نظیر نرده کشی، نصب علائم هشدار دهنده مشخص، قلابها، میله ها ، وسایل ثابت برای استفاده از طناب نجات، کمربند ایمنی پیش بینی شود و از استحکام کافی و ایمن نیزدر برابر خوردگی، پایداری و دوام مناسب برخوردار باشند.استفاده از کمربند ایمنی هنگام نصب نرده های حفاظتی ، سکوها، تورهای ایمنی و … نیز ضروری است.کمربندها نیز بایستی تمام ضمائم آن دارای ساختار صحیح باشند و طوری نصب و مورد استفاده قرارگیرند که سقوط پیشگیری کنند.در هنگام کار روی سقف ها و سازه ها از کفش هایی با کف غیر لغزنده استفاده شود.حتی کارگران کار در ارتفاع لازم است تا آموزش های کافی در این خصوص را دیده باشند.
کار در ارتفاع در نوشهر و چالوس:
طبق مقررات ، دستورالعمل های ایمنی و آیین نامه حفاظت و بهداشت کار ، انجام کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن در ارتفاع بیش از ۱۲۰سانتیمتر (۱٫۲۰) نسبت به سطح مبنا انجام گیرد، عملیات کار در ارتفاع محسوب میشود و ضروری است که در این قبیل فعالیت ها اقدامات لازم جهت پیشگیری و حفاظت از سقوط در نظر گرفته شود.
حوادث و صدمات ناشی از سقوط از ارتفاع بر دو نوع هستند:
طبقه بندی سقوط :
طی تقسیم بندی دفتر بین المللی کارILO تقسیم بندی ها شامل موارد زیر است:
الف-سقوط از بلندی( ساختمان، ماشین آلات، وسایل نقلیه، نردبان، داربست، درخت )
ب-زمین خوردن اشخاص روی سطح مسطح
الف- ریزش خاک، زمین، سنگ و برف
ب-آوار ( ساختمانها) دیوارها، داربست ها، کلاهای روی هم چیده شده، نردبان
ج- سقوط اشیاء هنگام جابجایی
این حوادث درصدهایی از کل اتفاقات را بخود اختصاص میدهند و در اکثر مواقع صدمات جبران ناپذیری را به فرد وارد میکند.به این نکته نیز باید توجه شود که گاهی وقتی سقوط اتفاق میافتد فرد پس از سقوط به چیز دیگری ( تجهیزات و …)برخورد میکند که شدت صدمات جانی وارده را بشدت افزایش میدهد.
انواع سقوط:
اشکال مختلفی از افتادن افراد وجود دارد که قابل شمارش نیست. در میان سقوط از بلندی یا زمین خوردن باید به مواردی اشاره کرد که عبارتند از سقوط کارگران ساختمانی ، افتادن از نردبان با طول زیاد و بدون حفاظ ،نردبان خراب و شکسته، داربست نامناسب و غیر ایمن ، سقوط در سیلوها، افتادن از راه پله ها،پله و نرده معیوب که بخوبی نگهداری و تعمیر نشده باشد، سقوط یا افتادن از کنار پله های بدون نرده محافظ، سقوط از سکوها یا جایگاههای کاری بدون حفاظ، سقوط به واسطه طبقات یا سطوح لغزنده ، حفره یا گودال پوشانده نشده روی کف ، سقف شکننده ، نورگیرهای شکننده و کثیف در سقف ها، تصادم با اشیاء ، تراکم و انباشتگی کالا و وسایل کارخانه در راهروهای شلوغ و تنگ، چیدمان نامناسب ، بد چیدن کالاها، ریخت و پاش و بی نظمی در محل های کار و فعالیت ،نمونه هایی از افتادن اشیاء در حال سقوط و آسیب های ناشی از آن را از انواع سقوط میتوان برشمرد که همگی بطور مستقیم و یا حتی بطور غیر مستقیم در حوادث ، حوادث سقوط از ارتفاع و شدت آسیب ناشی از آن میتواند ارتباط داشته باشند.
افراد در معرض خطر:
گروه اول :در بعضی مکانها احتمال بوجود آمدن تصادم ناشی از سقوط بسیار بالا است.خطرناکترین صنایع و مشاغل وابسته در این زمینه عبارتند از صنایع معدنی، سنگ بری، ساختمان سازی، مهندسی راه و ساختمان، گاهی کارگران روی قطعات دائماً جابجا میشوند و احتمال سقوط نیز وجود دارد که اگر طناب های ایمنی همراه نداشته باشند ممکن است با از دست دادن جای پا به پایین سقوط کنند.
گروه دوم:شاغلین تعمیر و نگهداری، تغییرات ساختمانی، تغییرات دکوراسیون، پاکسازی ، تمیز نمودن نورگیرها، پنجره ها، نصب دودکشها ، عملیات خراب کردن ساختمان و یا کار مهندسی ساختمان و از این قبیل موارد.
پیشگیری از سقوط:
برای جلوگیری از سقوط:
روشهای ایمن انجام کار در ارتفاع:
الف: سامانه محدود کننده:
سامانه ای است که از قرارگیری فرد در وضعیت سقوط جلوگیری میکند و به دو شکل عمومی نظیر نرده حفاظتی، و فردی شامل نقطه اتصال، لنیارد و کمربند حمایل بند کامل بدن( هارنس) مورد استفاده قرار میگیرد
ب: سامانه متوقف کننده:
سامانه است که با استفاده از تجهیزات مناسب ، در صورت انجام سقوط با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش صدمات و جراحات وارده به عامل کار در ارتفاع کار می گردد . که به دو شکل فردی شامل کمربند حمایل بند کامل بدن( هارنس)، طناب ایمنی و نظایر آنها و عمومی مانند تورایمنی مورد استفاده قرار می گیرد.
ج: دسترسی با طناب:
این روش نیز شامل دو سامانه ایمن مجزا میباشد: یکی بعنوان طناب دسترسی و دیگری تحت عنوان طناب پشتیبان عمل می نماید که شامل کمربند حمایل بند کامل بدن ( هارنس) همراه با وسایل دیگری برای صعود و فرود به جایگاه کار و یا از آن و نیز موقعیت استقرار مناسب استفاده می شود.
وسایل و تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع :
?
?
?
حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) از ضروری ترین تجهیزات ایمنی و حفاظت فردی است که برای حفاظت اشخاص که در ارتفاع کار می کنند طراحی شده است.
نکات ایمنی کار در ارتفاع:
در پایان پیشنهاد میشود برای اطلاعات بیشتر ، کاملتر به مجموعه آیین نامه های حفاظت و بهداشت کار –آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع مراجعه شود.
?
?
منابع :
۱-جزوه آموزشی مرکز آموزش سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری قزوین
۲- مجموعه آیین نامه حفاظت و بهداشت کار – آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع
۳- دایره المعارف ایمنی و بهداشت کار- وزارت کار و امور اجتماعی – معاونت روابط کار – مبحث سقوط
كار در محيط هاي صنعتي همواره با مخاطرات بهداشتي، ايمني و زيست محيطي همراه است. اين مخاطرات در فعاليت هاي مختلف كاري می توانند به شكل هاي متفاوتي ظاهر شده و در صورت عدم برنامه ريزي و كنترل صحيح، پيامدهايي را به دنبال داشته باشند كه گاهي اوقات جبران آنها به هيچ وجه امكان پذير نيست. از اين رو داشتن برنامه اي نظام مند براي شناسايي خطرات شغلي و لحاظ نمودن برنامه هاي كنترلي و پيشگيرانه به منظور جلوگيري از بروز پيامدهاي ناگوار در محيط كار امري اجتناب ناپذير است.”كار در ارتفاع” از جمله فعاليت هايي است كه در محيط هاي كاري مختلف به صورت روزمره و يا براي انجام برنامه هاي تعمير و نگهداري انجام مي شود. شرايط خاص كار در ارتفاع، آن را به فعاليتي خاص از نظر نوع مخاطرات و پيامدهاي حوادث احتمالي آن تبديل نموده است. وجود اين شرايط، اقدامات خاصي را نيز به منظور حصول اطمينان از برقرار شدن ملاحظات ايمني، بهداشت و محيط زيست نياز خواهد داشت. در تدوين اين مجموعه سعي شده تا با توجه به شرايط و ملاحظات ذكر شده، يك راهنماي كاربردي براي استفاده در زير مجموعه هاي بهداشت حرفه ای ارائه شود.
كار در ارتفاع در نوشهر و چالوس و شمال:
هر كار يا فعاليتي كه موقعيت انجام آن ، در ارتفاع بيش از 2 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد.
نكات ايمني كار در ارتفاع:
1- قبل ازشروع بكار بایستی مطمئن شد که کارگران از کار در ارتفاع واهمه ای نداشته و از لحاظ روحی روانی و جسمی حداقل فاکتورهای لازم را دارا هستند.
2- قبل از شروع عمليات كار در ارتفاع در مجاورت خطوط هوايي برق فشار ضعيف، بايستي مراتب به مسئولين و مراجع ذيربط اطلاع داده شود تا اقدامات احتياطي لازم از قبيل قطع جريان، تغيير موقت يا دائم مسير يا روكش كردن خطوط مجاور ساختمان با لوله هاي پلي اتيلن يا شيلنگ هاي لاستيكي و نظاير آن انجام شود.
3- در هنگام وقوع بادهاي شديد كه سرعت آن بيش از 50-40 كيلومتر در ساعت باشد، كار در ارتفاع بايستي تعطيل شود.
4- در هنگام وقوع رعد و برق هاي شديد، كار در ارتفاع به دليل امكان برق زدگي به ويژه بر روي داربست هاي فلزي ممنوع است.
5- در هنگام بارندگي، هر گونه عمليات با استفاده از تجهيزات برقي بويژه جوشكاري برق و همچنين در شرايطي كه سطوح كار در اثر ريزش باران لغزنده مي شود، ممنوع است.
6- در هنگامي كه نور كافي در محيط عمليات وجود نداشته باشد و يا در شرايطي كه به علت گرد و خاك، مه و يا بارش باران و برف، ميزان ديد كافي نباشد، بايستي عمليات كار در ارتفاع تعطيل گردد.
7- مجريان عمليات كار در ارتفاع بايستي حداقل داراي قدرت ديد 10/4 با عينك و يا بدون عينك باشند.
عامل كار در ارتفاع:
فردي است كه آموزش هاي متناسب با نوع كار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام كار بصورت ايمن مي باشد .
حفاظت از سقوط:
مجموعه تدابير و اقداماتي است كه به منظور پيشگيري از سقوط يا كاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي شود .
ايمن سازي كار در ارتفاع:
در فرآيند ايمن سازي عمليات كار در ارتفاع 3 مرحله وجود دارد:
1-پرهيز از كار در ارتفاع و يا انجام بخش هايي از آن در سطح زمين در شرايطي كه اين امكان وجود داشته باشد.
2-در صورتيكه الزاماً كار مي بايست در ارتفاع انجام گيرد از روش ها و تجهيزاتي استفاده شود كه خطر سقوط افراد در حين كار را از بين ببرد
3- در شرايطي كه امكان از بين بردن خطر سقوط وجود نداشته باشد از روش ها و تجهيزاتي استفاده مي شود كه ارتفاع سقوط و شدت صدمات ناشي از سقوط را كاهش مي دهد .
روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع :
الف-سامانه محدود كننده:
سامانه اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي كند و به دو شكل عمومي نظير، نرده حفاظتي و فردي شامل نقطه اتصال، لنيارد و كمربند حمايل بند كامل بدن مورد استفاده قرار مي گيرد.
ب-سامانه متوقف كننده :
سامانه اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي گردد . كه به دو شكل فردي شامل ،كمربند حمايل بند كامل بدن ، طناب ايمني و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمني مورد استفاده قرار مي گيرد .
ج-دسترسي با طناب :
اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي باشد : يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل مي نمايد كه شامل ، كمربند حمايل بند كامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار، و يا از آن و نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي شود .
فاصله ايمن :
حداقل فاصله اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار مي گيرد.
در این بخش از مقاله به معرفی برخی از تجهیزات و لوازم ایمنی کار در ارتفاع در نوشهر و چالوس و شمال می پردازیم:
لنيارد : طناب يا تسمه اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه گاه يا سازه ثابت با كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار مي گيرد.
كمربند ايمني : وسيله اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري كه ناحيه كمر را مي پوشاند.
حمايل بند كامل بدن (هارنس ): پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و توسط قلابهايي كه به روي آن متصل است ، فرد را به ساير تجهيزات سامانه هاي كار در ارتفاع وصل مي كند.
قلاب قفل شونده ( كارابين ): ابزاري است حلقه اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه هاي كار در ارتفاع به يكديگر ، مورد استـــفاده قرار مي گيرد و به دو شكل پيچي يا قفل خودكار ، ايمن مي گردد .
شوك گير : ابزاري است كه در روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار مي گيرد .
انواع طناب : تكيه گاهي ، عمليات ، ايمني ، ديناميكي ، نيمه استاتيك ، پشتيبان طناب تكيه گاهي
پشتيبان طناب تكيه گاهي : طنابي است انعطاف پذير كه از يك سمت به تكيه گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدود سازي فرد در برابر سقوط عمل مي كند .
طناب عمليات : طنابي از نوع تكيه گاهي است كه براي حالت معلق ، موقعيت گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد استفاده قرار مي گيرد .
طناب ايمني : طنابي از نوع تكيه گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع ، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و فرد را در حين سقوط متوقف مي نمايد .
طناب ديناميك : طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده قرار مي گيرد.
انواع نردبان : يك طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ريلي ، ثابت سقفي ( پله مرغي ) ، كشويي ،
طنابي داربست : ساختاري است موقتي ، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار مي گيرد و به انواع ثابت ، متحرك ، ديواركوب ، معلق و نردباني تقسيم مي شود.
اجزاء داربست : پايه ، كفشك ، تير ، دستك ، اتصالات يا بست ها ، راه دسترسي ، كف پوش سكو ، پاخور ، تير مياني حفاظتي ، تير بالايي حفاظتي ، بالشتك ،
صفحه پايه بالشتك : صفحه اي است از جنس چوب ، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار مي گيرد .
راه دسترسي : براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار مي گيرد .
مهار: قطعه اي است كه به صورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روي داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي كند .
بادبند : قطعه اي است كه در طول ، عرض يا ارتفاع ( عمودي يا مورب ) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي گردد.
بالابر سيار : ماشين سياري است كه براي انتقال افراد براي كار در ارتفاع ، از داخل سكو ( محفظه ايمن ) استفاده مي شود با اين ديد كه افراد مي توانند در يك موقعيت دسترسي خاص به داخل سكو سوار يا پياده شوند و به دو گروه اصلي زير تقسيم مي شوند :
گروه الف : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار همواره داخل خط واژگوني است.
گروه ب : بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار ممكن است خارج از خط واژگوني باشد .
و براساس نوع حركت به سه گروه زير تقسيم مي شوند:
نوع اول : بالابر سياري كه حركت آن فقط در موقعيت ترافيكي مجاز مي باشد.
نوع دوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از مكاني بر روي شاسي كنترل مي شود .
نوع سوم : بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي تواند حركت نمايد و بالابر از درون سكو كنترل مي شود.
ضريب ايمني : نسبتي است كه از تقسيم حداكثر نيروي وارده به سازه كه مي تواند سازه در برابر شكست يا تخريب مقاومت نموده به نيروي وارده ناشي در زمان بهره برداري كه به همان عضو وارد مي گردد . اين ضريب هرگز نبايد (كمتر از 4/2) باشد.
استانداردهای کار در ارتفاع بر اساس استانداردهای( 92A ANSI و BSEN 280):
حد بار كاري : حداكثر باري است كه توســط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص شده توسط شركت ســازنده ، مجاز به بهره برداري و استفاده از دستگاه يا تجهیزات مي باشد .
بار كاري ایمن(SWL) :حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات ، در وضعيت هاي مشخص در نظر گرفته مي شود.
