معماری یونانی و رومی باستان، به ویژه بناهایی که قبل از میلاد ساخته شدهاند، از مهمترین و تأثیرگذارترین آثار تاریخی جهان به شمار میروند که در یونان، ایتالیا (رم)، ترکیه (آسیای صغیر)، سیسیل و مناطق دیگر مدیترانه پراکندهاند.پارتنون، آکروپولیس، آتن (قرن ۵ ق.م.): 🏛️ مشهورترین شاهکار معماری یونان باستان و نماد عصر طلایی آتن، که معبد الهه آتنا به سبک دوریک است و در آکروپولیس قرار دارد.
معبد ارکتیوم، آکروپولیس، آتن (۴۲۱ تا ۴۰۷ ق.م.): معبدی با سبک یونی در آکروپولیس که دارای ایوان مشهور دوشیزگان (کاریاتیدها) است.پروپیلایا، آکروپولیس، آتن (قرن ۵ ق.م.): دروازه ورودی بزرگ و تشریفاتی آکروپولیس.
تئاتر بزرگ اپیداوروس، یونان (قرن ۴ ق.م.): یک آمفی تئاتر سنگی با حفظ عالی و آکوستیک فوقالعاده، که مخصوص اجرای نمایش بود.
معبد هرا، پِستوم، ایتالیا (حدود ۵۵۰ ق.م.): یکی از قدیمیترین و مهمترین معابد باقیمانده یونانی در مستعمرات (جنوب ایتالیا)، به سبک دوریک.
معبد کنکوردیا، آگریجنتو، سیسیل (قرن ۵ ق.م.): معبدی با سبک دوریک که به خوبی حفظ شده و در "دره معابد" قرار دارد.
معبد آپولون اپیکوریوس، بَسِی، یونان (قرن ۵ ق.م.): بنایی منحصر به فرد که هر سه سبک معماری کلاسیک یونانی (دوریک، یونی و کورینتی) را در خود دکورینتی) را در خود دارد.
نیایشگاه آپولون، دلفی، یونان (قرن ۶ ق.م. به بعد): مرکز مذهبی مهم یونان باستان که شامل معبد آپولون و یک پرستشگاه پانهلنیک بود.
آثار معماری روم باستان (قبل از ۲۷ ق.م.)
معماری رومیان باستان که در دورههای اولیه خود (جمهوری روم) تحت تأثیر هنر یونان و اتروسک قرار داشت، نوآوریهای مهمی در استفاده از طاق، گنبد و بتن ایجاد کرد. بسیاری از بناهای عظیم رومی پس از میلاد ساخته شدند، اما نمونههای مهمی از دوره جمهوری و اوایل امپراتوری (قبل از ۲۷ ق.م.) وجود دارند:
انجمن رومی (Roman Forum)، رم: هسته اصلی زندگی عمومی، سیاسی، مذهبی و تجاری روم که قدیمیترین بناهای آن به قرن ۸ ق.م. بازمیگردد و بزرگترین بناهای نوساز آن در دوره آگوستوس (قبل از ۲۷ ق.م.) ساخته شتئاتر مارسلوس (Theatre of Marcellus)، رم (ساخته شده توسط آگوستوس، ۱۳ ق.م.): یک تئاتر روباز عظیم که ساخت آن در اواخر جمهوری آغاز و در اوایل دوره امپراتوری به پایان رسید.
سیرکوس ماکسیموس (Circus Maximus)، رم: قدیمیترین و بزرگترین ورزشگاه و میدان مسابقه ارابهرانی در رم که استفاده از آن به دوران پادشاهی بازمیگردد و در دوره جمهوری نیز فعال بود.
معبد ساترن (Temple of Saturn)، فروم رومی، رم (اولین بار حدود ۴۹۷ ق.م.): یکی از قدیمیترین معابد باقیمانده در فروم رومی.
معبد وِستا (Temple of Vesta)، فروم رومی، رم: معبدی دایرهای شکل که به الهه اجاق خانگی اختصاص داشت.
هرم سستیوس (Pyramid of Cestius)، رم (۱۸ تا ۱۲ ق.م.): یک آرامگاه به شکل هرم که در اواخر دوره جمهوری و اوایل دوره امپراتوری برای گایوس سستیوس ساختهگایوس سستیوس ساخته شد.
جاده ویا آپیا (Via Appia)، ایتالیا (شروع ساخت از ۳۱۲ ق.م.): یکی از مهمترین و قدیمیترین جادههای رومی که رم را به بریندیسی متصل میبریندیسی متصل میکرد. شد.دند.ارد.