اسید سیتریک نام خود را از کلمه لاتین citrus گرفته است، درختی که میوه آن مانند لیمو است. اسید سیتریک یک اسید تری کربوکسیلیک حاوی 6 کربن با وزن مولکولی 210.14 گرم بر مول است که اسیدی ضعیف با سطح pH بین 3 تا 6 است.
این ترکیب در بسیاری از مرکبات یافت می شود و ابتدا از آب لیمو توسط Scheele در سال 1784 جدا شد. اسید سیتریک برای اولین بار در حدود سال 1826 در انگلستان به صورت تجاری از لیموهای وارداتی ایتالیایی استخراج شد (لیموها حاوی 7 تا 9 درصد اسید سیتریک هستند).
اسید سیتریک بی بو و بی رنگ است و تا اوایل قرن بیستم از آب لیمو تولید می شد تا بعدها محققان پی بردند با تغذیه کپک سیاه Aspergillus niger از قند می توان اسید سیتریک تولید کرد. فقط مرکبات ترش نیستند که اسید سیتریک دارند بلکه همه گیاهان و جانوران نیز در ساختار بدنی خود مقدار کمی از آن دارند. اسید سیتریک را به راحتی می توانید از فروشگاه های مواد شیمیایی در گریدهای مختلف خریداری کرده و برای مصارف مختلف استفاده کنید.
تقریبا 70 درصد اسید سیتریک تولید شده در صنایع غذایی و آشامیدنی برای مصارف مختلف از جمله 12 درصد در داروسازی و حدود 18 درصد برای سایر مصارف صنعتی استفاده می شود. بازار جهانی اسید سیتریک یکی از بزرگترین و سریعترین بازارهای در حال رشد در صنعت بیوتکنولوژی است.
اسید سیتریک و نمک های آن به طور گسترده ای به عنوان اسیدی ساز، عامل طعم دهنده و آنتی اکسیدان در تولید نوشیدنی ها و شیرینی ها، در شیر خشک نوزادان و همچنین در صنایع شیمیایی، دارویی، الکترونیک، دفاعی و سایر صنایع استفاده می شود. حجم تولید اسید سیتریک در سطح جهان بیش از دو میلیون تن در سال است و تولید آن سالانه 5 درصد افزایش می یابد.
در حال حاضر بیشترین اسید سیتریک توسط تخمیر قارچی ( A. niger) تولید می شود و کمتر از 1 درصد کل تولید جهانی از روش سنتز شیمیایی است.
فرآیندهای میکروبیولوژیکی برای تولید اسید سیتریک معمولاً از قارچ میسلیوم Aspergillus niger به عنوان تولیدکننده و ملاس به عنوان منبع کربن استفاده می‌کنند.
اساساً سه نوع مختلف فرآیند تخمیر دسته ای در صنعت استفاده می شود که عبارت است از فرآیند کوجی ژاپنی، کشت سطحی مایع و فرآیند تخمیر غوطه ور. امروزه تقریباً تمام اسید سیتریک از طریق غوطه وری تولید می شود.
اسید سیتریک طیف گسترده ای از نمک های فلزی را به همراه کمپلکس هایی با مس، آهن، منگنز، منیزیم و کلسیم تشکیل می دهد که به عنوان یک مزیت اسید سیتریک در نظر گرفته می شود. این نمک ها دلایل استفاده از اسید سیتریک به عنوان یک عامل جداکننده برای نگهدارنده های ضد انعقاد خون و همچنین فرآیندهای صنعتی هستند.
همچنین به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی در چربی‌ها و روغن‌ها مورد استفاده قرار می گیرد. در پزشکی از اسید سیتریک برای بهبود سلامت کلیه، هرگونه عفونت مربوط به گلو و خلاص شدن از شر آکنه استفاده می شود.
اسید سیتریک به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده در محصولاتی مانند نوشابه ها و مواد غذایی استفاده می شود وهمچنین به دلیل ترش بودن در ساختن آب نبات نیز کاربرد دارد. اسید سیتریک موجود در محصولات پاک کننده را می توان به عنوان یک عامل کیلیت در نظر گرفت.
اسید سیتریک در صابون ها و مواد شوینده لباس به طور عمده یافت می شود و به عنوان یک نرم کننده آب در پاک کننده ها کاربرد دارد، زیرا دارای اسید آلی، کیلیت و خواص بافری است. یکی دیگر از مزایای اسید سیتریک خوشبو کنندگی است. اسید سیتریک در لوازم آرایشی رنگ پوست را بهبود می بخشد و چین و چروک ها را کاهش می دهد.
برای تنظیم سطوح pH و تثبیت در پاک کننده ها، شستشوی بدن، مواد شیمیایی پاک کننده ناخن، شامپوها و محصولات مختلف مراقبت از زیبایی استفاده می شود.
اسید استیک صنعتی از تولید صابون، تولید مواد شوینده، آبکاری الکتریکی و دباغی چرم و... کاربرد دارد. کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی، خوراک دام، داروسازی و پلیمرها توسط چندین اسید مشتق از قارچ که ارزش تجاری دارند در حال حاضر مورد تحقیق و دسترسی قرار دارد.
