بنتونیت سنگی است که از یک کانی رسی تشکیل شده و حاوی ناخالصی هایی مانند کوارتز، فلدسپات و سایر کانی ها است.
اعتقاد بر این است که رسوبات بنتونیت از واکنش خاکستر آتشفشانی انباشته شده پس از فوران های آتشفشانی چند میلیون سال یا چند صد میلیون سال پیش در شرایط دما یا فشار خاص یا با محلول های گرمابی تشکیل شده است. مونت موریلونیت، که جزء اصلی بنتونیت است هنگامی که در معرض آب قرار می گیرد متورم می شود و چندین برابر حجم اولیه خود آب جذب می کند.
در نتیجه باعث می شود کاملا متورم شود و چسبناک می شود و این توانایی را دارد که انواع مختلف کاتیون ها را به خوبی جذب کند. این ماده در طیف گسترده ای از زمینه ها مانند ریخته گری، مهندسی عمران و ساخت و ساز، شن و ماسه توالت برای حیوانات خانگی، تولید محصولات شیمیایی و غیره استفاده می شود.
عمدتاً چهار نوع کاتیون بین لایه ای در مونت موریلونیت طبیعی وجود دارد-Na+, Ca2+, K+, Mg2+ - که به طور کلی، بنتونیت بر اساس انواع کاتیون های بین لایه ای در مونت موریلونیت به دو نوع بنتونیت سدیم و بنتونیت کلسیم طبقه بندی می شود.
نوعی از بنتونیت است که حاوی مقادیر بالایی از عنصر سدیم است و دارای خواصی مانند متورم کننده و غلیظ کنندگی بالا و همچنین پایداری امولسیون می باشد.
این بنتونیت حاوی مقدار بسیار زیادی کلسیم است که از نظر خواص تورم و غلیظ شدن و پایداری امولسیون نسبت به بنتونیت نوع سدیم پایین تر است، اما اثر جذب آب عالی دارد. بنتونیت مصنوعی از نوع Na که با افزودن درصد وزنی کمی کربنات سدیم به بنتونیت نوعCa ساخته می شود، بنتونیت اکتیو یا فعال نامیده می شود که این بنتونیت از نظر خواص مشابه بنتونیت نوع سدیم است.
بنتونیت اکتیو در واقع خاک رسی است که از 85% رس مونت موری لونیت و به صورت دانه ریز ساخته شده است که با داشتن خواص بالای متورم شوندگی از هوازدگی و فرسایش خاکسترهای آتشفشان سنگ های بازیک در حضور یک ماده فعال به نام آب به وجود می آید.
مطالعات نشان داده است که هرچقدر از محل آتشفشان دور می شویم ضخامت و گسترش این نوع از بنتونیت کمتر می شود. بنابراین می توان گفت که رابطه معکوسی بین فاصله از محل آتشفشان و ضخامت و گسترش بنتونیت اکتیو وجود دارد. ساختار بنتونیت اکتیو سیلیکاتی است و شامل سه لایه می باشد که لایه اول و دوم آن چهار وجهی و لایه سوم آن نیز هشت وجهی است و به عنوان ماده معدنی که حاوی مونت موری لونیت است در دسته خاک رس و یا شبه رس ها قرار می گیرد.
بنتونیت اکتیو با توجه به کاربرهای مختلفی که دارد به دو شکل تقسیم می شود:
این نوع بنتونیت اکتیو برای تولید ماسه مخصوص ریخته گری و غذای دام ها و به عنوان عامل جاذب انواع چربی استفاده می شود.
این نوع از بنتونیت اکتیو خاصیت تورم شوندگی بسیار بالایی دارد پس از جذب آب به سرعت حالت چسبنده و ژل شونده ای را ایجاد می کند که برای استفاده در سیالات حفاری به عنوان چاه ارت بسیار مناسب است.
بنتونیت معمولی هنگامی که تحت فرآیند اسید زنی قرار می گیرد به بنونیت اکتیو تبدیل می شود که به عنوان یک ماده رسانا می تواند به عبور جریان الکتریسته کمک کند. این ماده به دلیل داشتن خواص تیکسوتروپیک و مقاومت در برابر جریان الکتریسیته برای ساخت چاه های ارت در ساخت و ساز های ساختمانی و پرکردن و ثابت نگه داشتن اطراف میله های الکترودی استفاده می شود.
