سوربیتول برای اولین بار از توت های کوهی توسط شیمیدان فرانسوی ژوزف بوسینگاولت جداسازی شد. امروزه با هیدروژنه کردن گلوکز در آزمایشگاه به صورت مصنوعی نیز سنتز می شود. استفاده از این قند الکلی در صنایع غذایی بسیار گسترده است و توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده ایمن شناخته می شود. سوربیتول یک پلی اول است که می تواند با کاهش گلوکز تولید شود و نقطه ذوب آن 94-96 درجه سانتی گراد است.
سوربیتول به دلیل طعم شیرین به عنوان جایگزینی برای ساکارز ( قند سفره) استفاده می شود. سوربیتول در مقایسه با ساکارز حدود 60 درصد شیرینی دارد. از نظر شاخص گلیسمی سوربیتول شاخص گلیسمی بسیار کمتری از ساکارز دارد در نتیجه مانند گلوکز قند خون را تغییر نمی دهد.
سوربیتول به طور طبیعی در برخی میوه ها مانند سیب، گلابی، هلو، آلو، توت و غیره وجود دارد و به عنوان یک شیرین کننده جایگزین در برخی غذاها و نوشیدنی های آماده مانند آب نبات، کلوچه، پودینگ، بلغور جو دوسر و غیره استفاده می شود.
مسیر پلیول یک فرآیند بیولوژیکی است که در آن گلوکز به فروکتوز تبدیل می شود. زیرا گلوکز ابتدا به پلی ال سوربیتول کاهش می یابد. این یک فرآیند دو مرحله ای است. در مرحله اول سوربیتول از طریق واکنش کاهش گلوکز که توسط آلدوز ردوکتاز کاتالیز می شود، سنتز می شود. مرحله دوم اکسیداسیون سوربیتول به فروکتوز است. آنزیمی که واکنش را کاتالیز می کند سوربیتول دهیدروژناز است و کوفاکتور دیگری به نام NAD+ در این مرحله استفاده می شود.
این مسیر مسئول عوارض دیابت نوع II، مانند آسیب میکروواسکولار به سلول های مستقل از انسولین کلیه، شبکیه و اعصاب است. گلوکزی که توسط آنزیم هگزوکیناز برای مسیر گلیکولیتیک فسفریله نشده است، معمولاً وارد مسیر پلیول می شود تا به فروکتوز تبدیل شود. با این حال، هنگامی که مقدار زیادی گلوکز اضافی وجود دارد، مانند شرایط دیابت، هگزوکیناز با مقدار زیادی گلوکز اشباع می شود و در نتیجه، گلوکز به جای آن توسط آلدوز ردوکتاز به سوربیتول کاهش می یابد.
از آنجایی که NADPHو NAD+ بیشتری در مسیر پلیول استفاده می شوند، برای سایر فعالیت های متابولیکی مهم کمتر در دسترس می باشند، به عنوان مثال برای تولید گلوتاتیون و اکسید نیتریک. همچنین منجر به افزایش گونه های فعال اکسیژن می شود که می تواند به سلول ها آسیب برساند.
سوربیتول به طور کلی برای افراد سالم ایمن شناخته می شود. با اینحال افراد مبتلا به بیماری باید تحت نظر پزشک از آن استفاده کنند. از آنجایی که سوربیتول به آهستگی توسط بدن متابولیزه می شود و جذب ضعیفی در روده کوچک دارد افراد مبتلا به عدم تحمل فروکتوز یا سندرم روده تحریک پذیر نباید از آن استفاده کنند. از طرفی مصرف بیش از حد سوربیتول نیز می تواند برای سلامتی خطرناک باشد و باعث اسهال خفیف تا شدید و درد شکم می شود. بنابراین آن را در حد اعتدال مصرف کنید.
سوربیتول این مزیت را دارد که باعث پوسیدگی دندان نمی شود. قندهای الکلی معمولاً توسط باکتری های دهان تخمیر یا متابولیزه نمی شوند بنابراین به پوسیدگی دندان کمک نمی کنند.
بنابراین از این قند می توان در تولید خمیردندان، قرص های پاستیل و شربت های دارویی استفاده کرد. سوربیتول اغلب توسط اکثر باکتری های موجود در دهان تخمیر نمی شود. با این حال، استرپتوکوک موتان آن را متابولیزه می کند، هرچند به کندی. بنابراین، سوربیتول بر خلاف سایر الکل های قندی مانند زایلیتول و ایزومالت که اساساً باعث پوسیدگی دندان نمی شوند احتمالا تا حد کمی یاعث پوسیدگی دندان می شود.
از آنجایی که سوربیتول آب را جذب و حفظ می کند با کمک به تخلیه روده ها اثر ملینی اعمال می کند. به همین دلیل سوربیتول به عنوان داروی ضد یبوست به صورت خوراکی یا مقعدی تجویز شود.
مزیت دیگر سوربیتول نسبت به ساکارز و سایر قندها شاخص گلیسمی نسبتاً پایین آن (GI) است که 9 است، در مقابل ساکارز که 65می باشد. شاخص گلایسیمک پایین با عدم تغییر قند خون برای افراد مبتلا به دیابت و در رژیم کتوژنیک بسیار مفید است. بنابراین، غذاهایی که حاوی سوربیتول به عنوان جایگزین قند هستند به عنوان «کم کالری»، «بدون قند» یا «رژیمی» برچسب گذاری می شوند که شامل انواع نوشیدنی ها، بستنی، آدامس و خوراکی های آماده ای است که معمولا روزانه همه ما از آنها استفاده می کنیم.
