در این مقاله بهصورت کامل به بررسی گواهی انحصار وراثت، شرایط جدید، مدارک لازم و مراحل اخذ آن خواهیم پرداخت.
گواهی انحصار وراثت سندی است که توسط شورای حل اختلاف یا دادگاه صالح صادر میشود و در آن اسامی تمام وارثان متوفی و سهمالارث قانونی آنها مشخص میشود. این گواهی به وراث اجازه میدهد تا بتوانند اموال متوفی را میان خود تقسیم کنند یا نقل و انتقالات قانونی مانند فروش ملک یا برداشت از حساب بانکی انجام دهند.
تا زمانی که گواهی انحصار وراثت صادر نشود، هیچ مرجع رسمی نمیتواند به وراث اجازه تقسیم یا انتقال اموال بدهد. بانکها، ادارات ثبت، دفاتر اسناد رسمی، سازمان مالیاتی، شرکتهای بیمه و سایر نهادها نیاز به این گواهی دارند تا بتوانند با وراث وارد تعامل شوند.
در سالهای اخیر، بهویژه با الکترونیکی شدن روندها و اصلاحات قانونی، چند تغییر مهم در صدور گواهی انحصار وراثت ایجاد شده که شامل موارد زیر است:
پیش از این، درخواست گواهی انحصار وراثت با مراجعه حضوری به شوراهای حل اختلاف انجام میشد. اما اکنون، متقاضیان باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام کنند. این امر موجب نظم بیشتر، کاهش رفتوآمد و تسریع در بررسی پروندهها شده است.
قبلاً برای صدور گواهی، انتشار آگهی در یکی از روزنامههای کثیرالانتشار الزامی بود تا اگر فردی ادعایی درباره وراثت داشت، اعلام کند. اما در شرایط جدید و بهویژه در مواردی که کلیه وراث حاضر و موافق باشند، این مرحله در بسیاری از پروندهها حذف یا سادهسازی شده است.
در گذشته، افراد باید گواهی فوت و شناسنامه باطلشدهی متوفی را ارائه میدادند. در حال حاضر، دفاتر خدمات قضایی با استعلام از ثبت احوال، اطلاعات متوفی و وراث را به صورت سیستمی دریافت میکنند، که احتمال جعل مدارک را به حداقل رسانده است.
با فراهم شدن امکان تنظیم وکالتنامه رسمی یا رضایتنامه محضری، دیگر نیازی نیست همه وراث به صورت حضوری در مراحل دادرسی شرکت کنند. یک یا چند نفر از وراث میتوانند به نمایندگی از سایرین پیگیری امور را انجام دهند.
برای دریافت این گواهی، ارائه مدارک زیر ضروری است:
فرآیند جدید اخذ این گواهی شامل مراحل زیر است:
ابتدا یکی از وراث یا نماینده آنها باید با در دست داشتن مدارک، به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند و درخواست را ثبت نماید.
پرونده به نزدیکترین شورای حل اختلاف به محل اقامت متوفی ارجاع داده میشود. قاضی شورا اطلاعات را بررسی و دستور انتشار آگهی (در صورت نیاز) صادر میکند.
در صورت انتشار آگهی، باید مدت ۳۰ روز برای ارائه اعتراض احتمالی منتظر ماند. اگر اعتراضی ثبت نشود، پرونده برای صدور گواهی آماده میشود.
پس از بررسی کامل، گواهی صادر میشود و به متقاضی تحویل داده میشود. این گواهی قابلیت ارائه به مراجع مختلف حقوقی، بانکی و ثبتی را دارد.
گواهی انحصار وراثت یکی از مهمترین مدارک قانونی پس از فوت افراد است که بدون آن، هیچگونه اقدام قانونی دربارهی اموال و داراییهای متوفی ممکن نیست. با اعمال شرایط جدید، روند اخذ این گواهی سادهتر، شفافتر و سریعتر شده است. البته هنوز هم نیاز به دقت در ارائه مدارک، همکاری بین وراث، و رعایت دقیق مراحل قانونی وجود دارد.
اگرچه برای پیگیری امور انحصار وراثت معمولاً نیازی به حضور وکیل نیست، اما در موارد اختلافی یا وجود وصیتنامه، بهرهمندی از مشاوره حقوقی میتواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
