دوره پاندمی کرونا (کووید 19) تفاوتی که با پاندمی های قبلی داشت نه فقط در کشف و تلقیح واکسن و عرضه داروها، بلکه در وجود فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن برای ایجاد فاصله گذاری اجتماعی بود.
در همین راستا، آموزش، امور اداری، امور کاری، و حتی امور بهداشت و درمان به سمت شیوه های فناورانه از راه دور سوق پیدا کردند که تجارب موفق و ناموفق زیادی را نیز رقم زدند.
در همین راستا مفهومی که سالها پیش تحت عنوان دوراسلامت یا telehealth تعریف شده بود و در بسیاری از کشورها کمابیش استفاده شده بود، به یکی از شیوه های غالب و ارجح ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مبدل گردید.
در این مقاله با مروری بر مفاهیم دوراسلامت، واژه هایی را هم بعنوان اختصاری جهت این مفاهیم معرفی می نمایم. دوراسلامت به هرگونه ارائه خدمات از راه دوری گفته می شود که در راستای به زیستن و سلامت ما باشد پس می توان به اختصار آن را دوربه یا دوربهی نامید. البته فرهنگستان علوم پزشکی کشور، به این حوزه ورود کرده و واژه های رسمی در این راستا را معرفی نموده است. لذا در این مقاله قصد واژه سازی مجدد ندارم و بلکه بیشتر هدف ایجاد واژه های روان و تک سیلابی با قابلیت تجاری سازی و ارائه خدمت را دارم که در حوزه نوپانا (StartUp) و کارآفرینی (entrepreneur) مورد استفاده قرار گیرند.
مهم ترین بخش خدمات دوربهی را می توان خدمات پزشکی یا دوراطب یا telemedicine نامید که یکی از مهم ترین خدمات آن دورمشاوره یا tele-visit است که می توان آن را دورنظر نیز نامید. دورنظر به هرگونه توجه پزشک یا پیراپزشک به بیمار از راه دور اطلاق می گردد، که اگرچه جای معاینه و ویزیت حضوری را نمی گیرد، اما در بسیاری از موارد می تواند موثر و کارآمد باشد.
از جمله دیگر خدمات ارائه شده در حوزه دوربه، پیگیری یا follow-up بیماران است که به خصوص در بیماران دچار بیماری های مزمن غیرواگیردار (مانند فشارخون بالا) و همچنین پس از اعمال جراحی و امثالهم یکی از کلیدهای حفظ و نگهداری سلامت بیماران است. خدمات پیگیری بیماران از راه دور، یا دورپی می تواند سنگ بنای حفظ و تداوم سلامت بیماران، با کاهش هزینه ها، جلوگیری از عفونت های بیمارستانی و سایر عوارض مرتبط با شرایط درمان و پیگیری حضوری است.
البته طبیعتا پیشگیری و تغییر سبک زندگی بهتر از درمان و پیگیری روند درمانی است. پیشگیری به این معنی است که با اتخاد شیوه های مناسب سبک زندگی از بیمار شدن فرد جلوگیری نماییم. حال در مفاهیم دوراسلامت یا دوربهی می توان از آموزش، خدمات و تجهیزات لازم برای ارائه سرویس دورپیش استفاده نمود. البته به مجموعه اقدامات صورت گرفته در سبک زندگی سالم که به این شیوه فناورانه بکار گرفته شوند، می توان دورزی گفت.
البته در همین حوزه های دورمشاوره یا دورنظر دو حوزه کاری دیگر هم هستند که در زمره خدمات مهم بخش دوربهی قرار میگیرند. تغذیه و رژیم غذایی سنگ بنای سبک زندگی سالم است و البته فراموش نکنیم که از قدیم گفته اند که روان سالم بهتر است تن سالم است. پس طبیعتا باید با کمک فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی امروزی، راهی برای ارائه خدمات مشاوره تغذیه از راه دور یا دورژیم و مشاوره روانشناسی از راه دور یا دوروان گشود.
طبیعتا اگر با پیشگیری و مشاوره و رژیم درمانی کار سلامت پیش نرود، نیاز به دکتر و دوا و درمان خواهد بود. البته ابتدا بایستی از آزمایش و پاراکلینیک استفاده کرده که البته اگرچه برخی اقدامات آزمایشگاهی از راه دور ممکن نیستند و نیازمند اخذ نمونه خون، یا حضور بیمار در فضای آزمایشگاهی است، اما فرایند انجام آزمایش از جمله ثبت درخواست، هماهنگی اعزام نمونه گیر و جوابدهی می تواند از دور انجام بشود و لذا می توان فرایند انجام آزمایش از دور را دورآزما نامید.
از جمله دیگر اقدامات دوراطب، در حوزه تشخیص از راه دور، تصویربرداری است که البته انجام آن از راه دور نیازمند تکنولوژی های بسیار پیشرفته ای است، ولی بهرحال عملی است و می توان آن را دوراکس نامید. در این متدها معمولا بیمار در مرکزی حضور یافته و پزشک رادیولوژیست از راه دور بر فرایند تصویربرداری نظارت می کند.
پس در حوزه دوربهی می توان بخش های متعددی را سرویس دهی نمود که از جمله آنها موارد گفته شده هستند. البته حوزه های جزیی تری نیز در علم دورطب تعریف شده اند که از جمله آنها می توان telecardiology، teledermatology، teleradiology و telepathology را هم نام برد که بیشتر حوزه های تخصصی و فوق تخصصی حوزه دورطب هستند و نامگذاری آنها به فارسی شاید چندان مقدور نباشد.
وبسایت telehealth.ir که از سالها پیش در حوزه ارائه خدمات و آموزش سلامت از راه دور فعالیت می نماید، در یک دگردیسی اخیر خود -بخوانید بروزرسانی- با تغییر نام از سلامتی برای همه به دوربه قصد دارد، یک فضای شتابدهنده برای تاسیس، توسعه و حمایت خدمات دوراطب ایجاد نماید. در همین راستا در گام اول، یک ترمینولوژی از فضای کسب و کار در حوزه دوربهی ترسیم شده و سپس با تولید محتوا، اطلاع رسانی، تبلیغ، تحقیق و توسعه و جلب حمایت ارگان های دولتی و خصوصی سعی در ایجاد یک بستر کسب و کار در حوزه دوربهی خواهد شد.
