بازار بستری است که تعدادی از خریداران و فروشندگان اقدام به خرید و فروش دارایی می‌کنند؛ تعداد خریداران و فروشندگان بسته به نوع بازار متفاوت است؛ انواع بازار ویژگی‌های متفاوتی دارند که آنها را از سایر بازارها متمایز می‌کند. برای پی‌بردن به انواع بازار و ویژگی های آنها به بررسی چند نمونه از آن ها می پردازیم.
بازار رقابت کامل
در این بازار تعداد زیادی خریدار و فروشنده فعالیت می‌کند؛ تنها پارامتری که در این بازار به عنوان زنگ خطر عمل می‌کند قیمت است و سایر عوامل و متغیرهای اقتصادی در آن ثابت در نظر گرفته می شود؛ یعنی یک فروشنده در این بازار شجاعت عرضه کالای خود با قیمت خارج از قیمت تعادلی بازار را ندارد زیرا مصرف کننده کالای مورد نیاز خود را با قیمت تعادلی از دیگر عرضه کنندگان تهیه می کند به نوعی فروشنده‌ای که خلاف قوانین بازار عمل کند به راحتی از بازار حذف می شود و زمانی. در این بازار زمانی قیمت تغییر می‌کند که کل فروشندگان این تصمیم را بگیرند.
در بازار رقابت کامل فروشندگان تنها می‌توانند از طریق تمایز در محصولات خود (کیفیت، تنوع، ایده‌های خلاقانه) سهم خود را در جذب مصرف کنندگان افزایش دهند.
ویژگی بازار رقابت کامل
همگن بودن محصولات: در یک بازار رقابتی تمامی فروشندگان باید یک نوع کالا را به فروش برسانند مانند مراکز خرید و پاساژهایی که فقط کامپیوتر عرضه می‌کنند.
تعداد خریداران و فروشندگان زیاد باشد: یعنی هیچ خریدار و فروشنده‌ای در این بازار نتواند قیمت تعیین کند.
ورود و خروج در بازار آزاد باشد: یعنی یک فروشنده برای ورود به این بازار با محدودیت زیادی روبرو نباشد؛ به عنوان مثال ورود به صنعت فولاد چندان آسان نیست؛ اگر یک تولیدکننده بتواند تمامی مجوزهای لازم جهت راه اندازی کارخانه را اخذ کند، خرید تجهیزات و ماشین آلات کار چندان آسان و کم هزینه‌ای نیست و محدودیت‌های جدی در این راه وجود دارد.
تمامی اعضای بازار ( فروشنده، خریدار، تولیدکنندگان مواد اولیه و ... ) باید آگاهی کاملی نسبت به آمار و اطلاعات داشته باشند؛ در صورت آگاهی عوامل اقتصادی از اطلاعات بازار، می‌توان از تفاوت قیمتی جلوگیری کرد.
بازار انحصاری
در این بازار یک تولید کننده خاص و منحصر به فرد وجود دارد و کالایی تولید می‌کند که هیچ جانشین مناسبی برای آن وجود ندارد. دلیل به وجود آمدن این بازار، فقدان شرط سوم بازار رقابت کامل است؛ در بازار رقابت کامل ورود و خروج در بازار آزاد است و یک تولیدکننده با محدودیت‌های زیادی در این زمینه مواجه نخواهد بود.
اما در انحصار برای ورود و خروج در بازار محدودیت وجود دارد؛ این محدودیت دلایل متفاوتی دارد. ممکن است به دلیل انحصار، یک نهاد و مواد اولیه تولید یک کالا را تنها یک بنگاه داشته باشد. دلیل دیگر انحصار در بخش دولتی است؛ یعنی دولت تولید و عرضه یک کالا را به یک شخص یا شرکت خاص بسپارد. در بخش هزینه‌های تولید نیز ممکن است یک تولیدکننده کالایی را با هزینه کمتری تولید کند و انحصار در تولید یک کالا را به وجود بیاورد.
ممکن است در دنیا کالایی وجود نداشته باشد که یک تولید کننده خاص، ۱۰۰ درصد آن را در جهان تولید کند؛ زیرا در هر بازار و تولید هر کالایی شرکتهای کوچک دیگر هم وجود دارند که اقدام به تولید آن می‌کنند.
موضوع قابل اهمیت در این حالت، سهم بازار است؛ به عنوان مثال در انحصار الماس، مالکیت یک نهاده خاص در اختیار شرکت الماس آفریقای جنوبی به نام دِ بی یرز (De Beers) است که طبق مطالعات صورت گرفته ۸۰ درصد تولید جهانی را در اختیار دارد. این شرکت سهم زیادی در بازار دارد به طوری که می‌تواند به راحتی قیمت این کالا را تغییر دهد.
بازارهای دیگری مانند رقابت انحصاری و انحصار چند جانبه نیز وجود دارد که به دلیل دور شدن از موضوع اصلی از پرداختن به آنها خودداری می‌شود.
اکنون که با ماهیت بازار آشنا شدیم به بررسی عملکرد و جایگاه صنعت دست دوم نسبت به بازارهای دیگر می‌پردازیم.
بازار صنعت دست دوم
بازار صنعت دست دوم بستری است که در آن افراد، کالای خود را به معرض فروش می‌گذارند. این کالا شامل موبایل، لوازم الکتریکی منزل و در کل وسایلی است که مصرف کننده، استفاده مورد نیاز خود را از آن کالا کرده و اکنون به هر دلیلی قصد فروش آن کالا را دارد.
بازار دست دوم اینترنتی نسبت به سایر بازارها ویژگی‌های خاصی دارد؛ تنوع زیاد کالاها موجب شده که مصرف کننده آزادی انتخاب بسیار بیشتری را داشته باشد.
یکی دیگر از این ویژگی‌ها تنوع قیمتی است که از تنوع کالایی و تعداد زیاد فروشندگان ناشی می‌شود.
دیگر ویژگی بازار دست دوم مانند اپلیکیشن دیوار آن است که با مبلغ بسیار کم کالای فروشنده را به تعداد زیادی از خریداران معرفی و به نوعی تبلیغ می‌کند که می تواند موجب کاهش هزینه‌های بنگاه‌های تولیدی و خدماتی شود تا کالای خود را با هزینه کمتری تبلیغ کنند.
بازار دست دوم هزینه معامله را کاهش می‌دهد بدین صورت که در حالت عادی یک شخص باید زمان زیادی را صرف جست‌وجو و رفت و آمد کند ولی با وجود بازارهای دست دوم دیگر نیازی به رفت‌وآمد نیست و همچنین در زمان نیز صرفه جویی می‌شود.
همچنین بستر مناسبی برای جذب نیرو کار در بخش های مختلف است؛ بسیاری از شرکت‌ها برای جذب نیرو هزینه های زیادی می‌کنند که دیوار با کاهش هزینه شرکت در امر جذب نیرو، موجب افزایش سود شرکت و از طرفی کمک به رشد اشتغال در کشور شده است. خلاصه وضعیت کاریابی و اشتغال دیوار در سال 99 در تصویر زیر قابل مشاده است:
بازار صنعت دست دوم در کشورهایی که مردم آن از لحاظ اقتصادی آنچنان در رفاه نیستند کاربرد زیادی دارد؛ به عنوان مثال در ایران که شرایط اقتصادی روز به روز بدتر می‌شود و تورم به سیر صعودی خود ادامه می‌دهد، قیمت کالاها افزایش می‌یابد ولی درآمد خانوارها تغییر نمی‌کند. به این ترتیب خانوارها دیگر توانایی خرید کالاهای به اصطلاح نو را ندارند و این موجب استقبال مردم از بازارهای دست دوم شده است.
در ایران دیوار توانسته به نیاز مردم پاسخ خوبی بدهد و بستری را فراهم آورد تا خانوارهایی که توانایی خرید کالاهای صفر را ندارند، نیاز خود را در این بازار تهیه کنند؛ البته این بستر به طور اختصاصی برای خانوارهای کم بزاعت و کشورهای با وضعیت اقتصادی نامناسب نیست؛ زیرا در آمریکایی که غول اقتصادی جهان است نیز آمازون در حال فعالیت است و نیاز افراد جامعه را برطرف می‌کند.
به نوعی می توان گفت که هر فرد با توجه به ترجیحات خود اقدام به خرید می‌کند اما این نکته قابل انکار نیست که افراد با توانایی مالی کم از این بازار بیشتر استقبال می کنند.
آمازون و دیوار؛ اولین‌ها در جهان و ایران
بازار صنعت دست دوم در سال ۱۹۹۵ و در شهر سیاتل واقع در ایالت واشنگتن آمریکا راه‌اندازی شد؛ در این سال جف بزوس اقدام به فروش محصولات نو و دست دوم در فضای مجازی کرد. در ایران نیز شرکت دیوار از سال ۹۲ به صورت رسمی بستری را برای خرید و فروش کالاهای نو و دست دوم ایجاد کرد که امروزه این خدمت را به سایر کشورها مانند افغانستان صادر کرده و مردم این کشور نیز می‌توانند نیاز خود را با این اپلیکیشن برطرف کنند.
بازار صنعت دسته دوم در رقابت با بازارهای دیگر
این بازار در ایران با فعالیت دیوار آغاز شد؛ این پروژه نیازهای مردم را در همه زمینه‌ها فراهم کرده است؛ از مسکن که یکی از جدی‌ترین و پرهزینه‌ترین نیازهاست تا کوچکترین نیازها با قیمتهای خیلی کم.
برای فهم بهتر جایگاه این بازار در ایران با یک مثال ادامه می‌دهیم. با شیوع کرونا و تعطیل شدن اصناف و همچنین احتیاط مردم برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس، استقبال بسیار زیادی از این بازار به عمل آمد و در این زمان نقش دیوار و بازار صنعت دست دوم پررنگ‌تر شد.
حداقل مزیتی که دیوار در ایام کرونایی برای خانوارها داشت صرفه‌جویی در زمان و جلوگیری از حضور در مراکز پر تجمع برای خرید کالاها بود.
یکی دیگر از عوامل برتری بازار دست دوم نسبت به بازار اصلی یک کالا ( به عنوان مثال یک فرد عادی دارنده تلفن همراه که قصد فروش آن را دارد نسبت به فروشگاهی که در خرید و فروش این کالا فعال است ) آن است که هنگام فروش یک کالا توسط یک مصرف کننده، فروشگاه‌های بازار اصلی به قیمت بسیار کمتر اقدام به خرید کالا از مصرف کننده می‌کنند تا موقع فروش مجدد آن به شخص دیگر سود بیشتری کسب کنند؛ به نوعی به دلیل واسطه گری میان فروشنده و خریدار به صورت غیرمستقیم کارمزد دریافت می‌کنند.
ولی موضوع اصلی آن است که این کارمزد مبلغ تقریباً زیادی از قیمت آن کالا را شامل می‌شود. به عنوان مثال کالایی که قیمت ۲۸ میلیون تومان دارد را یک فروشگاه ۱۹ میلیون تومان از فروشنده خریداری می‌کند و همان کالا را به مبلغ ۲۲ میلیون تومان به فرد دیگر می‌فروشد در صورتی که با وجود بازارهای دست دوم این شخص می‌تواند کالای خود را بدون واسطه فیزیکی و به مبلغ همان ۲۲ میلیون تومان به فرد دیگر بفروشد.
خوشبختانه دیوار این واسطه را حذف کرده و با کارمزد بسیار ناچیز، دو طرف معامله را به هم می‌رساند و به نوعی دست دلال را از معاملات حذف می‌کند.
ویژگی دیگری که موجب تمایز و برتری این بازار نسبت به بازارهای موازی شده است آن است که در این بستر کالاهایی پیدا می‌شود که اسم دست دوم با خود یدک می‌کشند ولی در اصل کالا نو یا در حد نو است و با قیمت بسیار کمتر از قیمت بازار قابل خرید است.
خلاصه
با توجه به ویژگی‌های مثبت بازار دست دوم، به نظر می رسد در آینده سهم بیشتری از بازارهای متفاوت را به خود اختصاص دهد.
