اگر از دانش‌آموزان هر پایه تحصیلی برای مثال دانش‌آموزان پایه ابتدایی، پایه متوسطه اول و پایه متوسطه دوم بپرسیم، سخت‌ترین پایه تحصیلی چه مقطعی است؟ قطعاً مقطعی که در آن مشغول به تحصیل هستند را سخت‌ترین مقطع می‌گویند. در واقع دانش‌آموزان هر سال که وارد پایه جدیدی می‌شوند به دلیل بیشتر شدن کتب درسی، سخت‌تر شدن مباحث کتاب، روبه رو شدن با معلمان جدید و متعدد به دلیل تخصصی شدن دروس و بالا رفتن انتظارات جامعه، مدرسه و والدین از آن‌ها، به این فکر کرده که در سخت‌ترین و حساس‌ترین پایه تحصیلی قرار دارند، اما به محض اتمام پایه و ورود به سال بالاتر، متوجه شده این سختی و حساس بودن به مراتب بیشتر نیز می‌شود.
اما به طور کلی هر کدام از پایه‌های تحصیلی به دلیل اهداف متفاوت و آموزش‌های متفاوت‌تر در جایگاه خود پراهمیت، حساس و سخت است که در ادامه راجع به هر کدام توضیحاتی را ارائه کرده‌ایم.
دوران ابتدایی چالش‌های بسیاری دارد. به خصوص والدین کلاس اولی‌ها همیشه دغدغه برخورد و واکنش فرزندشان در روزهای اول مدرسه را دارند. دانش‌آموزان کلاس اولی ممکن است با چالش‌هایی مختلفی روبه رو شوند. احساس خجالت در کلاس، منزوی شدن و عدم ارتباط با سایر همکلاسی‌های خود و همچنین عدم ارتباط با معلم کلاس، از اولین و مهم‌ترین چالش‌های این دانش‌آموزان ممکن است باشد. حتی وجود نظم در ساعت خواب و بیداری در ساعت ۷ صبح، رفتن به مدرسه به طور پیوسته و آموزش‌های معلم نیز به احتمال برای آن‌ها دردسر و عذاب‌آور است.
البته برخی از دانش‌آموزان هستند که به خوبی همه این چالش‌های سال اول ابتدایی را پشت‌سر می‌گذارند. ولی برای برخی دیگر از کودکان سال اولی، حتی درک و یادگیری کامل مفاهیم نیز مشکل و سخت است.
در سال‌های بعد دانش‌آموزان نظم در بیدار شدن و سر کلاس رفتن را یاد گرفته و به آن عادت می‌کنند. اما اگر در آموزش مشکل داشته باشند، این مشکلات در پایه‌های بالاتر نیز با آن‌ها همراه بوده و بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. دانش‌آموزان نیز به تنهایی به دلیل پایین بودن سن و نداشتن تجربه در آموزش، نمی‌توانند از پس حل این مشکلات درسی بربیایند. در این مواقع حضور مشاور تحصیلی، ارتباط دوستانه معلم کلاس با دانش‌آموز و حتی معلم خصوصی ابتدایی که بهینه‌ترین روش آموزش و یادگیری بوده، ضروری و مهم است.
بنابراین باتوجه به نکاتی که گفته شد، میتوان گفت پایه ابتدایی به خصوص اول دبستان، از حساس‌ترین، مهم‌ترین و شاید حتی سخت‌ترین پایه تحصیلی باشد. زیرا همه مفهوم‌های مهم در تحصیل مانند یادگیری پایه‌ترین مباحث درسی، شکل‌گیری گروه‌های دوستانه و گسترش روابط اجتماعی، مسئولیت‌پذیری و نظم در انجام تکالیف و سایر مفاهیم مهم زندگی و تحصیلی از پایه ابتدایی به خصوص اول شکل می‌گیرد و درون کودک دبستانی نهادینه می‌شود.
مقطع متوسطه اول شامل پایه هفتم، پایه هشتم و پایه نهم است که در همان ابتدای ورود به این مقطع دانش‌آموزان متوجه تفاوت‌های زیاد این ترم با مقطع ابتدایی می‌شوند. اولین و مهم‌ترین تفاوت پایه هفتم با سال‌های قبل، روبه رو شدن دانش‌آموزان با معلمان متعدد است. به دلیل سخت‌تر شدن دروس و تخصصی شدن آن، هر کتاب معلم مربوط به خود را دارد. هر کدام از این دبیران، اخلاق و روش تدریس مختص به خود را دارند. ممکن است برخی از آن‌ها بیش از حد مهربان و خوش رفتار بوده و برخی دیگر عبوس و تندرو در برخورد با دانش‌آموزان و تدریس باشند.
از اینجا است که مشکلات دانش‌آموزان شروع می‌شود. زیرا به راحتی نمی‌توانند با اکثر دبیران ارتباط برقرار کرده و رفتار و آموزش‌شان را نیز نمی‌پذیرند. آن‌ها ترجیح می دهند که به پایه ابتدایی برگشته و با همان معلم مهربان قبلی خود، ترم را ادامه دهند.
از مشکلات دیگر دانش‌آموزان در این سه پایه هفتم، هشتم و نهم، روبه رو شدن با یک سری از دروس جدید مانند زبان انگلیسی و عربی است. اگر هیچ پیش زمینه‌ای در این درس‌ها نداشته باشند، ممکن است با مشکلات جدی روبه رو شوند. درس‌های دیگر نیز تخصصی و سخت‌تر شده‌اند. کتاب فارسی از حالت معمول خارج شده به دو کتاب ادبیات فارسی و دستور زبان فارسی تبدیل شده است. مباحث کتاب علوم تجربی مفهومی‌تر و آزمایشگاهی‌تر شده است. دانش‌آموزان با ریاضی و مفاهیم جدیدی آشنا می‌شوند. بنابراین میتوان گفت این مقطع تحصیلی نیز مشکلات و چالش‌های خاص خود را دارد.
اما اگر دانش‌آموزان فرصت را غنیمت شمرده و با کمک آموزش‌های معلم کلاس، مطالعه و تمرین منظم در منزل و همچنین با کمک آموزش‌هایی نظیر کلاس معلم خصوصی متوسطه اول، بتوانند دروس را به خوبی یاد بگیرند، به دلیل کسب تجربه بیشتر نسبت به کودکان پایه ابتدایی، بهتر و راحت‌تر از پس چالش و مشکلات این سه پایه تحصیلی برمی‌آیند.
در سال‌های آخر تحصیل، دانش‌آموزان تجربه و اطلاعات بسیاری را در زمینه برخورد با معلمان جدید، روبه رو شدن با دروس جدید و محتواهای سخت و پیچیده، ارتباط با دوستان و گسترش دامنه روابط اجتماعی و غیره به دست آورده‌اند. دیگر به راحتی سال‌های قبل از جدیت و خشم معلم ناراحت و دلگیر نمی‌شوند. با دوستان خود بارها و بارها قهر و دعوا کرده و به زودی باهم مجدد دوست می‌شوند. در واقع تمام رفتارهای به ظاهر لوس و کم‌تجربه خود را کنار گذاشته و با تجربیات جدیدتری آشنا می‌شوند.
این مقطع را میتوان به جای واژه‌های همچون حساس یا سخت، با واژه سرنوشت‌ساز‌ترین مقطع تحصیلی تعریف کرد. این سه مقطع دهم، یازدهم و دوازدهم سرنوشت‌ساز‌ترین مقطع زندگی دانش‌آموزان از هر لحاظی محسوب می‌شود.
اولین و حساس‌ترین چالش این مقطع، بلوغ جسمی و روانی دانش‌آموزان است. در این سه سال تحصیلی دانش‌آموزان علاوه بر آشنایی با دروس جدید، با مسائل و مشکلات روانشناسی متعددی نیز روبه رو می‌شوند که تا سال‌های قبل برایشان مهم نبود. آشنایی با دوستان خارج از مدرسه، آشنایی و حتی دوستی با جنس مخالف خود، ارتباط با برخی از دوستان هنجار شکنی که رفتارشان تایید شده خانواده و جامعه نیست و غیره می‌تواند از چالش‌های این دوران باشد.
همچنین از پایه یازدهم دانش‌آموزان با مفهوم کنکور و تلاش برای رسیدن به رتبه مناسب در آن روبه رو شده و دغدغه کنکور نیز با همه سختی‌هایش به سایر دغدغه آن‌ها اضافه می‌شود. در این شرایط والدین به شدت باید پیگیر یادگیری و درس‌های فرزند خود بوده و همراه با او در همه زمینه‌های درسی و غیر درسی باشند. بی‌خیالی و عدم توجه والدین به دانش‌آموزان در این مقطع ممکن است صدمات و اشتباهات جبران‌ناپذیری را به آینده تحصیلی و زندگی آن‌ها وارد کند.
بنابراین به دلیل این چالش‌ها مقطع متوسطه دوم می‌تواند سخت‌ترین، حساس‌ترین و سرنوشت‌ساز‌ترین مقطع تحصیلی دانش‌آموزان باشد.
البته باید این نکته را نیز اضافه کرد که اگر از همان سال‌های اول تحصیل، همه مفاهیم مهم زندگی همچون تلاش برای یادگیری بیشتر، تلاش برای ایجاد نظم و مسئولیت‌پذیری را به همراه سایر نکات مثبت به فرزند خود آموزش داد، قطعاً رفتار و واکنش‌های متفاوتی را نیز میتوان در دوران متوسطه دوم و بلوغ او مشاهده کرد.
خیلی از مواقع تصمیمات و رفتار اشتباه والدین و خانواده‌ها بوده که فرزندان در مسیر اشتباهی قرار می‌گیرند. میتوان با کمک آموزش رفتار و انتخاب‌های صحیح به آن‌ها، با کمک مشاور تحصیلی و انسان‌های دلسوز نظیر معلم خصوصی و سایر افراد درگیر در آموزش، بهترین‌ها را برای فرزندان خود فراهم کرد.
