در هر کلاس درس، دانش آموزان طیف وسیعی از رفتارها را از خود نشان می‌دهند که ممکن است برای معلم خوشایند نباشد. برخی از این رفتارها را می‌توان تحت عنوان مشکلات رفتاری دانش‌آموزان معرفی کرد. مشکلاتی مانند انزوای شدید، پرخاشگری، بیش فعالی و غیره از جملۀ این موارد هستند. بسیار ضروری است که معلمان و مشاوران تحصیلی با انواع مشکلات رفتاری در کلاس درس آشنایی داشته باشند و از بهترین راهکارها برای مدیریت رفتار با دانش آموزان استفاده کنند.
در این مقاله سعی داریم شما همکاران عزیز را با انواع مشکلات رفتاری دانش آموزان و علل و عوامل آن آشنا کنیم. همچنین راهکارهایی برای مدیریت رفتار با این گروه از شاگردان ارائه خوااهیم داد. پس از مطالعۀ این مقاله، انتظار می‌رود:
• مشکلات رفتاری دانش آموزان را شناسایی کنید.
• بین انواع مشکلات رفتاری در دانش آموزان مقطع بتدایی و متوسطه تمایز قائل شوید.
• علل مشکلات رفتاری دانش آموزان را توضیح دهید.
• پیشنهادات خود را برای برخورد با مشکلات رفتاری دانش آموزان ارائه نمایید.
• نقش والدین و معلمان را در مدیریت مشکلات رفتاری دانش آموزان شرح دهید.
مقطع ابتدایی، حساس‌ترین و مهم‌ترین مقطع آموزشی برای همۀ دانش‌آموزان است. چرا که در این دوره، پایه‌های علمی و شخصیتی کودکان شکل می‌گیرد. آموزش‌هایی که اگر به درستی اتفاق نیفتند، مشکلات زیادی را مقاطع تحصیلی بعدی برای دانش‌آموز ایجاد می‌کند. علاوه بر این، دانش‌آموزان دبستانی روحیات و ویژگی‌های شخصیتی خاصی دارند که منجر به ایجاد مشکلات و چالش‌هایی نیز می‌شود که مدیریت و رفع این چالش‌ها بر عهدۀ معلم، مشاور تحصیلی و والدین است.
برخی از مشکلات رفتاری دانش آموزان ابتدایی عبارتند از:
دورۀ نوجوانی دوره‌ای است که در آن اغلب دانش آموزان تمایل شدیدی به استقلال و سرکشی در مقابل بزرگسالان دارند. مشکلات ارتباطی با والدین و معلمان، استفاده از سیگار و مواد مخدر، فرار از مدرسه و غیره، از جمله مشکلات رفتاری مشاهده شده در دانش آموزان متوسطه است. گوشه‌گیری، افسردگی، اضطراب و سردرگمی نیز از دیگر مشکلات رایج در این بازه سنی است.
بسیاری از این مشکلات در دانش آموزان ابتدایی با استفاده از راهکارهای بسیار ساده توسط معلمان و والدین قابل رفع است. اما با توجه به روحیات خاص نوجوانان، این گروه از دانش آموزان غالبا در مقابل درمان بسیار مقاوم هستند و از آن جا که در بسیاری از موارد، دیگران مقصر می‌دانند، انگیزۀ بالایی برای تغییر رفتار خود ندارند.
دانش آموز منزوی و گوشه‌گیر: این دانش آموزان در کلاس بسیار گوشه گیر و ساکت هستند. تمایل زیادی به انجام فعالیت‌های گروهی ندارند، ترجیح می‌دهند همواره به صورت تک نفره کارهای خود را انجام دهند، به شدت درگیر افکار و مشکلات خود هستند و نسبت به افراد و موضوعات دیگر بی‌تفاوت و بی‌علاقه‌اند.
دانش آموز پرخاشگر و خشن: این دانش آموزان رفتاری خصمانه و پر از خشونت را از خود نشان می‌دهند، و ممکن است به سایر دانش‌آموزان یا اموال کلاس آسیب بزنند.
نقص توجه و بیش فعالی: در این حالت دانش‌آموز نمی‌تواند به طور دقیق روی تکالیف و توضیحات معلم متمرکز شود، به راحتی حواسش پرت می‌شود، بیش از حد بی‌قرار است و با یک جا نشستن مشکل دارد.
فرار کردن از مدرسه: فرار از مدرسه می تواند نشان دهندۀ وضعیت غیرقابل تحمل مدرسه باشد و نشانۀ وجود مشکلات عاطفی جدی در دانش آموز. فرار از مدرسه علامت این است که دانش آموز نیاز به توجه فوری یک روانشناس یا یک بزرگسال مسئول دارد.
نیازمند نزدیک بودن به معلم: این دانش آموزان قبل یا بعد از کلاس همواره به دنبال معلم هستند، تمایل دارند مدام برای معلم خود کارهای مختلف را انجام دهند و به شدت علاقه دارند که از نظر فیزیکی به معلم نزدیک باشند.
اضطراب و افسردگی: این دانش آموزان همواره مضطرب، غمگین و بی حوصله به نظر می‌رسند و این مشکلات نه تنها در رفتار بلکه در چهرۀ آنها نیز مشخص است. به راحتی و به هر بهانه‌ای گریه می‌کنند، معمولا با کسی صحبت نمی‌کنند.
اضطراب موفقیت: دانش آموز حساسیت بیمارگونه‌ای نسبت به نتیجۀ امتحانات، کسب رتبه کلاسی مورد نظر، کسب معدل مورد نظر و غیره دارد. این گروه از شاگردان نسبت به انتقاد یا پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت خود بسیار حساس هستند.
به هم زدن کلاس درس: این گروه از دانش آموزان همواره به نوعی در روند طبیعی کلاس اختلال ایجاد می‌کنند تا حدی که معلم و سایر همکلاسی‌ها را اذیت می‌کند، پر حرفی، دخالت در کار دیگران، ایجاد سر و صداهای بلند و غیره از نشانه‌های این دسته از دانش آموزان هستند.
دزدیدن وسایل همکلاسی‌ها یا مدرسه، حاضرجوابی، راه رفتن بیش از حد در کلاس، اجازه گرفتن بیش از حد برای برای آب خوردن یا استفاده از سرویس بهداشتی، غیبت‌های مکرر، همگی از دیگر نشانه‌های وجود مشکلات رفتاری در دانش آموزان است که بر کیفیت مدیریت کلاس و مدیریت رفتار با دانش آموزان تاثیر می‌گذارد.
علت مشکلات رفتاری دانش‌آموزان ممکن است ترکیبی خاص از برخی عوامل مؤثر زیر باشد. به علاوه، ممکن است برخی دیگر از این علل و عوامل هنوز به درستی شناسایی نشده باشند و لذا در این مقاله به آنها اشاره نشده است.
دانش آموزان همان قدر که به آب و غذا نیاز دارند به توجه، احساس تعلق، پذیرش و غیره نیز احتیاج دارند. دانش آموزی که از توجه تزدیکان خود محروم است، ممکن است به هر شیوه‌ای متوسل شود تا توجه دیگران را در کلاس درس جلب کند. اکثر کودکان و نوجوانان نمی‌دانند که چطور باید توجه مثبت دیگران را جلب کنند. بنابراین ممکن است به پرخاشگری، خودنمایی، دروغ، دست انداختن دیگران و رفتارهایی از این قبیل دست بزنند.
در کنار این نیازهای اجتماعی، نیازهای فردی مانند حس احترام به خود، احساس مستقل بودن و مهم بودن، سبب می شود تا دانش آموز از انجام رفتارهای ناقض این آزادی‌ها خودداری کند بنابراین به حرف‌ها و خواسته‌های معلم توجه نمی‌کند، از همکاری با سایر افراد امتناع کرده و قوانین کلاسی را به راحتی زیر پا می‌گذارد.
صرف نظر از سن یک فرد، ممکن است برخی افراد حتی در مقاایسه با افراد کوچکتر از خود، در خویشتن‌داری یا روابط انسانی رفتار بالغانه‌ای نداشته نباشد. مشکلات رفتاری مانند بدخلقی، منفی‌گرایی، عصبانیت و توجه‌طلبی، همگی نشان‌دهندۀ عدم بلوغ فکری دانش آموز است.
برخی از مشکلات رفتاری دانش آموز ممکن است ناشی از مشکلات معلم در رفتار با دانش آموزان باشد. معلمانی که طعنه می‌زنند یا دانش آموزان خود را تحقیر می کنند، یا رفتار غیر منصفانه ای با دانش آموزان خود دارند، بین آنها تبعیض قائل می‌شوند، در واقع دانش آموزان را به دشمنان خود تبدیل می‌کنند که به دنبال وسیله یا راهی برای انتقام از معلم می‌گردند.
معلمانی که در تصمیم گیری متزلزل و بی ثبات هستند یا معلمانی که با دانش آموزان بیش از حد صمیمی می‌شوند، به آنها این اجازه را می‌دهند که بنا به میل خودشان در کلاس رفتار کنند نه بر اساس قوانین و مقررات کلاسی.
علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی معلم، روش تدریس او نیز میتواند در ایجاد مشکلات رفتاری دانش آموزان و یا جلوگیری از بروز این مشکلات، تاثیرگذار باشد. چنانچه معلم است از روش تدریسی استفاده کند که برای دانش آموز ایجاد انگیزه نمی‌کند و مشارکت او را در کلاس نمی‌طلبد، به طور طبیعی شاهد مشکلاتی در رفتار با دانش آموزان خواهد بود.
موضوع دیگری که باید در نظر گرفته شود شرایط محیطی خود کلاس درس است. اندازه کلاس، تعداد دانش‌آموزان، نحوه چینش صندلی‌ها، محل قرار گیری معلم و تسلط او بر دانش آموزان، همگی در ایجاد مشکلات رفتاری در کلاس درس یا جلوگیری از آن تاثیرگذار هستند.
شرایط نامناسب در منزل نیز از جمله عواملی هستند که در رفتار نادرست دانش‌آموز نقش دارند. کودکانی که تحت تاثیر مرگ والدین، طلاق یا غیبت طولانی مدت یک یا هر دو والدین هستند احتمالاً از راهنمایی‌ها و رفتارهای محبت آمیز والدین محروم هستند و نیاز به حمایت‌ها و آموزش‌های بیشتری برای سازگار شدن با محیط مدرسه و کلاس درس دارند.
همچنین زندگی با والدین تنبیه کننده، والدین خشن، والدینی که عشق و علاقه کم یا بیش از حدی را به فرزند خود نشان می دهند و یا حقوق فرزند خود را رعایت نمی‌کنند نیز میتواند منجر به بروز برخی مشکلات رفتاری در کلاس درس شود.
از جمله عوامل فرهنگی-اجتماعی که در بدرفتاری دانش آموزان نقش دارند می‌توان به برخی بازی‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و آموزش‌های فضای مجازی اشاره کرد که دانش‌آموز در آنها با خشونت، وحشت، بی‌توجهی به اصول اخلاقی و غیره مواجه می‌شود. تبعیض، آزار و اذیت، نابرابری‌های اجتماعی در برابر جنسیت یا قومیت، مذهب یا ملیت افراد نیز ممکن است به رفتار مشکل ساز در دانش آموزان نوجوان منتهی شود.
از آن جا که امکان پرداختن به تمامی راهکارها برای انواع مشکلات رفتاری دانش آموزان و مدیریت رفتار با دانش آموزان در یک مقاله امکان پذیر نیست، به همین دلیل در این بخش به برخی از اقدامات کلی که معلمان و مشاوران می‌توانند برای بهبود رفتار دانش آموزان انجام دهند، اشاره می‌کنیم، سپس در مقالات دیگری از مجله اساتید استادبانک، به صورت جداگانه به بررسی راهکارهایی برای رفع مشکلات رفتاری دانش آموزان خواهیم پرداخت.
دغدغه هر معلمی در وهله اول باید رشد دانش آموزان در تمام جنبه‌ها باشد نه صرفا پیشرفت تحصیلی او. معلمان در موقعیتی قرار دارند که می‌توانند در شکل‌گیری شخصیت سالم در دانش آموزان نقش بسزایی ایفا کنند و در این زمینه فرصت‌ها و البته مسئولیت‌های بسیاری دارند.
از جمله فرصت‌های معلم این است که مدت زمان زیادی از هر روز را با دانش‌آموزان خود در ارتباط است، بنابراین زودتر از هر فرد دیگری در مدرسه میتواند وجود مشکلات رفتاری در دانش‌آموز را شناسایی کند و قبل از پیچیده‌تر شدن موضوع، فرآیند درمان و رفع مشکل را آغاز کند. بسیاری از این مشکلات در حد خفیف و متوسط بوده و در همان کلاس درس نیز قابل درمان هستند. اما مشکلات رفتاری شدید حتما باید توسط مشاور و روانپزشک مورد بررسی قرار بگیرد.
برای مثال معلم در مواجهه با دانش آموز منزوی و خجالتی میتواند به ایجاد تصویر مثبتی از دانش آموز در ذهن او کمک کند. شرایط در کلاس به گونه ای فراهم کند که دانش آموز احساس امنیت داشته باشد و بدون ترس از قضاوت و تحقیر سوالات خود را مطرح کرده و با سایر افراد ارتباط برقرار کند.
اگر چه با توجه و محبت به شاگردان می‌توان بسیاری از مشکلات رفتاری آنها را کاهش داد اما با این حال، وظیفه اصلی معلم در ارتباط با دانش آموزان دچار مشکل، این است که مهارت‌های اجتماعی آنها را بهبود دهد و کمک کند تا دانش آموز رفتارهای ناسازگارانۀ خود را با رفتارهای اجتماعی مناسبی جایگزین کند.
بنابراین به جای تهدید و مقابله با شاگرد، بهتر است به صورت منطقی و واقع‌بینانه، پیامدهای طبیعی این گونه رفتارها را برای دانش‌آموز شرح دهید و به او این فرصت را بدهید تا انتخاب مسئولانه‌تری برای رفتارهای خود داشته باشد.
البته در بسیاری از مواقع معلم از تمامی عوامل تاثیرگذار بر رفتار دانش‌آموز آگاه نیست. به همین دلیل مدیریت رفتار با شاگرد برای او کاری سخت تر و طاقت‌فرساتر خواهد بود. در چنین شرایطی کمک گرفتن از یک مشاور برای ریشه‌یابی دقیق مشکلات او بسیار اثربخش خواهد بود.
مهم‌ترین نقش مشاور تحصیلی یا مشاور روانشناس این است که از طریق ارتباط مستمر با معلمان و والدین او، ریشۀ مشکلات رفتاری دانش آموز را شناسایی کرده و شرایط محیطی را به گونه‌ای تغییر دهد تا با وجود شرایط بد گذشته، رفتارهای مناسب‌تری در دانش‌آموز ایجاد شود.
در صورتی که مشاور احساس کند که شرایط دانش آموز بسیار حاد است لازم است از تکنیک‌های تشخیصی مانند تست‌های روانشناسی، مصاحبه، مشاهده رفتار شاگرد و غیره استفاده کند. در نهایت مشاور باید راهکارهایی را به خود شخص، معلم و والدین او ارائه دهد و روند پیشرفت درمان را به دقت زیر نظر داشته باشد تا در صورت نیاز آن را بهبود یا تغییر دهد.
علاوه بر این، مشاور تحصیلی میتواند دوره‌هایی را در رابطه با مشکلات رفتاری دانش‌آموزان برای معلمان ارائه دهد و آنها را با انواع مشکلات رفتاری دانش‌آموزان ابتدایی و متوسطه آشنا کند و راهکارهای پیشنهادی خود را ارائه دهد. همچنین مشاور از طریق ارتباط با مدرسه، میتواند جلساتی را برای والدین نیز برگزار کند تا در زمینه رفع این مشکلات با مدرسه همکاری کنند.
پلتفرم آموزش خصوصی استادبانک نیز یکی از معتبرترین و باسابقه‌ترین مراکزی است که از سال‌ها پیش فعالیت خود را در حوزۀ آموزش خصوصی از جمله برگزاری کلاس‌های خصوصی، معرفی اساتید برتر در حوزۀ تدریس خصوصی و مشاوره تحصیلی آغاز کرده است.
به عنوان مشاور تحصیلی و معلم خصوصی در استادبانک، از بابت تبلیغات و جذب مخاطب هیچ گونه نگرانی نخواهید داشت. چرا که تیم پر تلاش استادبانک تمامی این وظایف را به نحو احسن انجام می‌دهد و در ازای آن تنها مبلغی از جلسات برگزار شده توسط شما را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند.
از جمله مزایای همکاری با استادبانک، امکان تدریسآنلاین و مشاوره آنلاین و پایین بودن سهم استادبانک از جلسات مشاوره در مقایسه با بسیاری از مراکز آموزشی است.
برای همکاری با استادبانک نیازی به مراجعۀ حضوری وجود ندارد. کافیست شرایط همکاری با استادبانک را مطالعه کنید. سپس در صورت داشتن این شرایط و توافق با آن، ثبت نام خود را به صورت آنلاین انجام دهید تا کارشناسان استادبانک در اولین فرصت با شما تماس بگیرند و فرآیند استخدام‌تان کامل شود.
در این مقاله به موضوع مدیریت رفتار با دانش آموزان پرداختیم. البته از آن جا که بررسی دقیق تمامی مشکلات رفتاری شاگردان در یک مقاله امکان پذیر نیست، نکات بیشتر در این زمینه را در مقالات جداگانه‌ای بیان خواهیم کرد.
با مطالعه مقالات بخش مشاوره تحصیلی در مجله اساتید استادبانک، اطلاعات بیشتری را در رابطه با نیازهای دانش آموزان مانند انتخاب رشته، هدایت تحصیلی، انگیزه و غیره به دست خواهید آورد. همچنین با انواع مشکلات دانش‌آموزان مانند مشکلات یادگیری، مشکلات دانش آموزان ابتدایی، مشکلات دانش آموزان در درس ریاضی و نحوۀ کمک به این دسته از شاگردان آشنا خواهید شد.
همچنین ما علاوه بر ازائۀ آموزش‌های کاربردی به معلمان و مشاوران تحصیلی در بخش آکادمی اساتید استادبانک، فرصت کسب درآمد از تدریس خصوصی و مشاوره تحصیلی را نیز برای علاقمندان به این دو حوزه فراهم کرده‌ایم.
در صورتی که شما نیز علاقمند به همکاری با سایت استادبانک به عنوان معلم خصوصی یا مشاور تحصیلی هستید، می‌توانید از طریق لینک عضویت اساتید و یا دکمه سبز رنگ ثبت نام به عنوان معلم خصوصی در مجله اساتید استادبانک، مراحل ثبت نام خود را طی کنید.
چنان چه در مورد ثبت‌نام، نحوۀ همکاری و سایر خدمات آموزشی استادبانک نیاز به راهنمایی و مشاوره داشتید، می‌توانید با شماره ۹۱۰۰۵۳۴۳-۰۲۱ تماس بگیرید
