مانند دیگر کشورها دایناسورها هم روزگاری در ایران زندگی می‌کردند و فسیل ردپا و استخوان آنها در ایران یافت شده است که از جمله آنها دایناسورهای گوشتخوار ۴ متری است. قدمت آنها بین ۲۰۰ تا ۷۰ میلیون سال پیش زمانی که بیشتر ایران را آب فرا گرفته بود هستند
**برای دیدن تصاویر تمام کشفیات دایناسورها در ایران به اواسط پست مراجعه کنید**
کشفیات در بیشتر نقاط ایران نشان می‌دهند دایناسورهای مختلفی از جمله تروپادهای گوشتخوار و کرک و پردار (آلوسورید و داینونیکوسور)، سروپودهای گردن دراز، اورنیتوپودها و استگوسوریدها زندگی می‌کردند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم
اما دایناسورهای ایران هیچ کدام نام گزاری علمی درحد گونه نشدند چرا که تنها ردپای آنها و فقط در ناحیه محدود کرمان قطعاتی ناقص از استخوان آنها کشف شده است. همچنین طبقه‌بندی در حد خانواده و خاستگاه این دایناسورها با مشکلات زیادی مواجه است.
تروپاد ها دایناسورهای گوشتخوار و تباری بسیار متنوع هستند آثار ردپا و استخوان های این جانوران متنوع ترین آثار دایناسور در ایران است و در دوره تریاس ، ژوراسیک و کرتاسه به صورت ردپا و فسیل استخوان کشف شده است.
آثار مربوط به راپتر ها و تروپاد ها در اندازه های مختلفی تا حدود ۴_۵ متر هم در ایران کشف شده است. بسیاری از فسیل استخوان دایناسورهای کرمان متعلق به تروپاد ها هستند مانند دندان بی‌نظیر یک تروپاد که احتملا آلوسورید بودند و قطعاتی ناشناس از استخوان دایناسور ها هستند
برای کسب اطلاعات بیشتر به ۱ ، ۲ و ۳ مراجعه کنید.
سروپودها تباری بزرگ از دایناسورها هستند که گردن دراز، چهارپا و گیاهخوار بودند. آثار ردپای آنها فقط در سه نقطه ایران یافت شده است البرز، خوراسان و اصفهان. آنها سروپودهای کوچکی شبیه اروپاسورس در طول بزرگترین آنها به ۹ متر میرسید! ردپای یافت شده در بلده بسیار واضح است و به اروپاسورس یا خیشاوندان نزدیک نسبت داده شده. جای پای آنها از یک رد بیزی تا گرد پاها و بالای آن یک رد حلالی دست ها درست شده است برای کسب اطلاعات بیشتر به ۱ مراجعه کنید
استگوسریدها: این گروه چهارپا و گیاهخوار بودند و روی پشتشان استخوان های تیغ مانند رویده بود. تنها آثار مربوط به استگوسورید های ایران در منطقه (کپه داغ) در استان خراسان شمالی کشف شدند
اورنیتوپودها: این گروه از دایناسورها شباهت زیادی به تروپاد ها دارند اما با فرق بزرگی که گیاهخوار بودند اورنیتوپودها در ایران به دو نقطه در بلده و خراسان محدود می‌شود این ردپا ها به خوبی حفظ شده اند و نشان دهنده تنوع شکار و شکارچی در اکوسیستم ژوراسیک ایران است
ایران در دوره ژوراسیک مجموعه‌الجزایری بزرگ و کوچک شبیه جزیره نیوزیلند بیشتر تشکیل شده از دلتا های بزرگ پیش رفته در دریا، در جنوب قاره آسیا بود از شرق به چین از غرب به اروپا متصل بود البته این موقیت شمال شرق ایران است (رشته کوه البرز، بلوک لوت ،طبس و یزد ) ، جنوب غربی ایران به فلات عربستان و آفریقا متصل بود که آن زمان هزاران کیلومتر از (ایرانِ شمالی) دور بود و میان این دو تکه دریای تتیس وجود داشت البته تا چند میلیون سال پیش زیر آب بود. در تصویر پایین خشکی های ایرانِ شمالی البته نه کاملا معتبر در سه دوره زمانی زیستی دایناسورها را مبینید.
ایران در سه دوره تریاسیک،ژوراسیک و کرتاسه جزیره های بزرگ و کوچک بود البته در ژوراسیک و تریاس جزیره ها در ایران بسیار بزرگ تر بودند و کوه های کوتاه مرکز جزیره و رودخانه ها در دامنه آن و بخش عمده این جزایر دلتا های پیش رفته در دریا و سخره های مرجانی در پایین این دلتا ها تشکیل می‌شد در سطح تمام این مکان ها جنگل های پر تراکم از گیاهانی مانند سرخس ها دم اسبی‌ها، سیکاد ها ،درختانی مانند جینگو و مخروطی ها در اندازه کوچک تشکیل می‌شد، آب و هوای این جزیره ها نیمه گرمسیری تا گرمسیری ،مرطوب و نسبتا بارانی بود
دوره تریاس: خشکی های ایران در اواخر تریاسیک جزایری نسبتا بزرگ بود در تحقیقات مشخص شد گیاهان فسیلی کشف شده در ایران شباهت زیادی به هم دارند (واعظ جوادی و پرواسیده۱۳۹۳ )بنابرین احتمالا ایران در دوره تریاس خصوصا شمال ایران نسبتا یک پارچه بود.
تریاس> آثار گیاهان به تنوع ژوراسیک در رسوبات اواخر تریاس کشف شده است اما در تریاس میانی و دیرین ایران خشکی آنچنانی نداشت، دایناسورها در حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش شروع به فتح ایران کردند
ژوراسیک > خشکی های ایران در
ژوراسیک تقربیا با دوره تریاس برابر بود و بیشتر از دلتا ها تشکیل می‌شد بعد از مهاجرت کامل دایناسورها در دوره تریاس و اوایل ژوراسیک در اواسط اين دوره اکوسیستم دایناسوری در ایران پابرجا و محکم شد
همین علت موجب شد فسیل های استخوان و ردپای دایناسورهایی مختلف و زیاد در رشته کوه ها البرز از جمله مازندران و گیلان و استان کرمان کشف شود
کرتاسه> خشکی های ایران در دوره کرتاسه بسیار کمتر بود به طوری که ما اطلاعاتی از اکوسیستم خشکی ها نداریم ، فقط نمونه های محدود ردپای دایناسور از خشکی این دوره کشف شده است. ردپای دایناسورهای دوره کرتاسه ایران از استان خراسان و شرق اصفهان پیدا شده که نشان می‌دهد چیز زیادی از جزایر ژوراسیک باقی نمانده و جای آن را دریا های کم عمق و غنی گرفته بود.
گیاهان عصر دایناسورهای ایران
گیاهان دوره دایناسورها از تنوع زیادی برخوردار بوده است و این تنوع زیستی در میان رسوبات با جزئیات باور نکردنی حفظ شده اند به طوری که ریز ترین آوند های برگ در سنگ ها حفظ و توسط متخصصان و پژوهشگران ایرانی کشف شده است.
این گیاهان از گروه های دم اسبی، سرخس ها، سیکاد ها، سرخس‌های دانه دار، سرخس های درختی، جینگو ها، مخروطی ها و ... تشکیل می‌شدند، این گیاهان از اولی به ترتیب ارتفاع از سطح ساحل رشت می‌کردند و از آنجایی که بیشتر سطح جزیره ها ارتفاع کمتر از ۳ تا حدود ۲۰۰ متر از سطح دریا داشت در نتیجه جنگل ها بیشتر از سرخس ها و سیکاد های بزرگ و بلند تشکیل شده و بیشتر جینگو ها و مخروطی ها در ارتفاعات بالایی ۶ متر بودند و آب وهوا مانند جنگل های شمال ایران کنونی بود رسوبات رودخانه دلتا هایی پدید آورده بود که به شکل جزیره جزیره در داخل دریا های کم عمق پیش رفته بودند در همین میان محیط زیست مناسبی برای دایناسورها فراهم شده بود.
هوشنگ دشتبان فسیل استخوان های تروسورها و مزوسورها و دایناسورها را در ایران کشف کرده که اگر گزارش شوند به علم دیرینه شناسی ایران کمک بسیار زیادی میکنند همچنین از نظر علمی ارزش بسیار زیادی دارند.
دانشمندان و پژوهشگران از جمله بنده، هر ساله در حال پی جوی فسیل ها در ایران هستیم و در میان این اکتشافات آثار دایناسورها هم کشف می شوند در این بخش می خواهیم به معرفی بسیاری از این آثار که در ایران یافت شده است بپردازیم.
این آثار بسیار متنوع هستند حالا در بخش پایانی به معرفی تعدادی از این فسیل های گیاهی و جانوری بپردازیم.
منابع:
امیرعلی ایرانشاهی
آخرین بروزرسانی ۱۴۰۳/۹/۱۴
