افرادی که تازه وارد بورس می شوند در مرحله اول به آنها پیشنهاد می شود که عرضه اولیه بخرند چراکه عرضه اولیه ها در بیشتر مواقع سودده هستند و از گزینه های کم ریسک ( و حتی بدون ریسک ) محسوب می شوند. و شرکت هایی که تازه وارد بورس می شوند و اقدام به عرضه سهم های خود مینمایند تا مدتی قیمت آنها رشد کرده و سودآور است. آموزشگاه بورس آرکا مقاله ای جهت آشنایی با عرضه اولیه ، خرید و فروش و نحوه ی سودسازی آن تهیه کرده است. از طرفی در دوره های آموزش بورس در شیراز چگونگی معامله عرضه اولیه ها در ماه های بعد عرضه را در دوره های آموزش بورس در شیراز بطور کامل آموزش می دهد.
عرضه اولیه سهام چیست؟
عرضه اولیه در واقع گام نخست ورود شرکت ها به بازارهای مالی است. بدین معنا که شرکت تا قبل از این بصورت سهامی خاص مشغول به فعالیت است ، که طی انجام مراحلی و اخذ مجوز از سازمان بورس و یا سازمان فرابورس ، وارد این بازار شده و درصد مشخصی از سهام خود را عرضه می کند. چون سهام شرکت برای اولین بار در بازار بورس و فرابورس عرضه و قابل خرید و فروش توسط عموم افرادی است که کد معاملاتی دارند، به آن عرضه اولیه می گویند.
لازم به ذکر است که قیمت سقف تعداد سهام قابل عرضه مشخص و ثابت است ، که قبل از روز عرضه توسط سازمان اوراق بهادار اعلام می گردد. بنابراین عرضه اولیه بدین معنا نیست که شرکت تازه شروع به فعالیت کرده است بلکه شروع فعالیت شرکت در بازار مالی است.
مزایای عرضه اولیه و عرضه شرکت ها در بورس
1_ تامین مالی و جذب سرمایه برای شرکت
2_ افزایش اعتبار شرکت از مجرای الزام آنها در شفافیت صورت های مالی
3_ شناخته شدن شرکت و افزایش مشتریان و در نهایت افزایش فروش و سود
دلایل استقبال از عرضه اولیه
عرضه اولیه شرکت ها معمولا با سود همراه است. کمتر پیش آمده که شرکت پس از عرضه شدن در بورس با کاهش قیمت مواجه باشد، زیرا قیمت سهم در زمان عرضه اولیه آن به گونه ای در نظر گرفته می شود که پایین تر از ارزش ذاتی آن باشد. این امر باعث جذابیت قیمت سهم در زمان عرضه، بین سهامداران می گردد. و به این امر واقف هستند که قیمت سهم رشد کرده و در زمان کوتاهی ، سود خوبی را عاید سهامدار خواهد کرد . به همین خاطر است که به افرادی که تازه وارد بورس شده اند پیشنهاد می شود که اگر می خواهند سرمایه گذاری کم ریسکی داشته باشند ، در وحله ی اول اقدام به خرید عرضه اولیه نمایند.
روش خرید عرضه اولیه
خرید عرضه اولیه بسیار آسان است فقط کافی است به نکات زیر توجه داشته باشید:
گام نخست : افرادی که تمایل به خرید عرضه اولیه دارند باید کد بورسی ( کد معاملاتی ) داشته باشند.
نحوه ی گرفتن کد بورسی ( کد ماملاتی )
1. ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد معاملاتی ( کد بورس )
2. ثبت نام در یک کارگزاری و دریافت نام کاربری و رمز عبور جهت ورود به سامانه های معاملاتی
گام دوم: پیگیری اخبار شرکت هایی که قصد ورود به بازار سرمایه را دارند . بدین منظور می توانید اخبار و اطلاعاتی که در سایت های مربوط به بورس و سایت www.tsetmc.com است را دنبال کنید.
اطلاعیه ها معمولا از چند روز قبل، اخبار بورسی شدن شرکت را در بر دارند ، ولی در روز قبل از عرضه ، اخبار آن به طور قطع اعلام می گردد.
شایان ذکر است که اکثر کارگزاری ها در روز قبل ، در نرم افزار کاربردی خود از مجرای پیام ناظر بازار، کانال های تلگرامی و پیج های مربوط به کارگزاری خبر مربووط به عرضه اولیه شرکت ، تعداد سهامی که قرار است عرضه شود ، حداکثر سهمی که هر فرد مجاز به خرید است و بازه ی مجاز قیمتی را اعلام می کنند.
گام سوم: نحوه ی سفارش عرضه اولیه ؛ برای ثبت سفارش عرضه اولیه در بورس اوراق بهادار تهران دو روش مطرح است؛ روش قدیمی حراج با اولویت زمان و روش بوک بیلدینگ. که البته امروزه روش بوک بیلدینگ ورد استفاده است ولی جهت آشنایی بیشتر هر دو روش را به صورت مجزا شرح می دهیم.
باید توجه داشته باشید که حداکثر تعداد سهم و بازه ی قیمتی ( حداثر و حداقل قیمت ) بسیار مهم است و تعداد سفارش نباید از حداکثر تعداد معین شده فراتر رود. همچنین در مورد قیمت ، باید در همان قیمتی سفارش خود را ثبت کنید که سازمان در نظر گرفته که معمولا حداکثر قیمت خواهد بود.
روش قدیمی خرید عرضه اولیه ( حراج با اولویت زمان )
قبل تر ورود شرکت جدید به بورس و عرضه سهام آن بدین صورت بود که ابتدا از روش حراج ، کشف قیمت سهم صورت می گرفت که البته حقیقی های بورس در این اقدام دخالتی نداشتند. تعداد سهمی که هر فرد می توانست خرید نماید نیز بر حسب میزان سهامی از شرکت که قرار بود در بازا بورس و ( و یا فرابورس ) عرضه گردد مشخص می شد.
بدین ترتیب قیمت سهم و حداکثر تعداد سهام مجاز برای هر فرد مشخص بود . پس از آن هر شخص در ساعاتی که از طرف سازمان اعلام شده بو سفارش خود را به ثبت می رساند. و اینگونه تعداد سهام بر اساس اولویت زمانی به سرمایه گذاران اختصاص پیدا می کرد.
چرا می گوییم اولویت زمانی؟ زیرا در این روش اگر تعداد متقاضیان و تعداد سهم های مورد تقاضای آنها بیشتر از تعداد سهم هایی بود که برای عرضه در نظر گرفته شده بود ، افرادی که زودتر سفارش خود را ثبت می کردند در اولویت قرار می گرفتند و ممکن بود نفرات آخر بی نصیب بمانند.
خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ
جدیدترین و بهترین روش در عرضه ی اولیه سهام شرکتها در بازار بورس تهران روش بوک بیلدینگ است. در این روش حداکثر تعداد سهام ، بازدهی قیمتی سهام و زمان سفارش گیری مشخص است . این روش دو مزیت عمده دارد که بی عدالتی روش قبل را پوشش داده است:
الف_ تعداد خرید سهم عرضه اولیه : حداکثر تعداد سهمی که هر شخص حقیقی می تواند عرضه اولیه خرید نماید مشخص است ( میزان درصد خرید حقوقی هم مشخص است ) . بدین طریق که درصدی از سهام شرکت که قرار است در بورس عرضه شود مشخص شده است و از این میزان ، حجمی از آن برای سرمایه گذاران حقیقی و بخشی هم برای سرمایه گذاران حقوقی در نظر گرفته شده است . و با برآوردی که انجام می دهند یک حداکثر تعداد سهم را برای هر شخص حقیقی لحاظ می کنند که بیشتر از آن میزان را نمی توانند سفارش دهند.
ب_ هیچ اولیت زمانی برای سفارش دهنده وجود ندارد. و در هر ساعتی از بازه ی زمانی شخص متقاضی سفارش خود را ثبت کند در شرایط یکسان با سایرین قرار دارد. مثلا اگر زمان سفارش گیری بین ساعت 9:30 الی 12:30 باشد ، فردی که ساعت 9:30 سفارش خود را ثبت کرده است با فردی که در ساعت مثلا 12:20 ثبت سفارش زده است بصورت یکسان از موقعیت خرید سهم برخوردارند.
ج_ قیمت خرید عرضه اولیه : بازه ی قیمتی حداقل و حداکثر برای خرید سهم مشخص شده است . بنابراین سرمایه گذار در فاصله ی زمانی که برای خرید در نظر گرفته شده است ، فرصت این را دارد که به تحلیل و تجزیه بپردازد که در چه قیمتی سفارش خود را به ثبت برساند. البته گفتنی است که با توجه به بالا گرفتن تقاضا برای خرید عرضه اولی ، معمولا قیمت حداکثری بعنوان قیمت خرید خواهد بود. و اگر شخصی در قیمت پایینتر ثبت کرده باشد موفق به خرید آن عرضه اولیه نخواد شد.
مثالی از خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ
فرض کنید شرکت X اقدام به عرضه 10 درصد از سهام خود در بازار بورس تهران مینماید . و با توجه به میزان سهمی که برای سهامداران حقیقی در نظر گرفته است تعداد حداکثر 400 سهم برای هر متقاضی و بازه ی قیمتی 12000 الی 12500 ریال در نظر گرفته شده است.
میزان خرید سهم چه برای فردی که ساعت 9:30 سفارش گذاشته و چه برای فردی که در ساعت 12:20 ثبت سفارش کرده است ، حداکثر 400 سهم است و به میزان یکسان می توانند از شرایط خرید برخوردار باشند. از جهت قیمت ، سرمایه گذار می تواند در این فاصله ؛ شرایط شرکت ، میل به تقاضا و ساید موراد تاثیرگذار را بسنجد و بین 12000 الی 12500 ریال ، یک قیمت را برای خرید ثبت نماید ( که به احتمال زیاد در قیمت 12500 ریال عرضه خواهد شد ) . بدین ترتیب بعد از پایان بازار و معمولا در ساعات 17 الی 18 عصر ، می توان از طریق پرتفوی نتایج خرید را مشاهده کرد.
با توجه به توضیحات مطرح شده ، تفاوت دو روش حراج با اولیت زمان در روش جدید بوک بیلدینگ و همچنین مزایای روش بوک بیلدینگ مشخص گردید.
سوالات مهم عرضه اولیه
چرا قیمت سهم عرضه اولیه رشد می کند؟
_ اول اینکه قیمتی که شرکت سهام خود را عرضه می کند کمتر از ارزش ذاتی آن است . دلایل این امر جذاب کردن قیمت خرید سهم و بالا بردن انگیزه سرمایه گذاران برای خرید سهام شرکت است.
_ از آنجاییکه شرکت درصد کمی از سهام خود را در بازار بورس ( و یا بازار فرابورس ) عرضه می کند ، بنابراین میزان عرضه و یا به عبارتی فروشندگان آن کم است. و معمولا مایل به فروش نیستند. و از طرفی معامله گران زیادی مایل به خرید سهام شرکت هستند تا از حاشیه ی سود ناشی از افزایش قیمت سهام این شرکت تازه نفس بهره ببرند . به همین خاطر است که تا چند روز نماد عرضه اولی صف خرید است.
آیا در روزهای بعد عرضه اولیه هم نماد سهم را خریداری نماییم؟
عرضه اولیه بسته به شرایط و جو بازار تا چند روز مثبت است و در روزهای اول ارزش خرید و در صف خرید نشستن را دارد ، ولی بعد از اینکه صف خرید سبک شد شاید دیگر ارزش خرید نداشته باشد. سهم عرضه اولیه بعد از یک مدت رشد ، شروع به اصلاح مینماید در این صورت با استفاده از دانش تحلیل تکنیکال و البته بنیادی و با کسب آموزشلازم میتوان موقیعت های خرید را شکار کرد.
آیا می توان یک عرضه اولیه را از دو کارگزاری خرید کرد؟
قطعا خیر . در واقع عرضه اولیه به هر کد بورسی تعلق می گیرد . و هر شخص تنها یک کد بورسی دارد که از سامانه سجام می گیرد و مانند کد ملی منحصر به فرد است . بنابراین هر معامله گر اگر در چندین کارگزاری هم اکانت داشته باشد ، فقط از طریق یکی از آنها می تواند اقدام به خرید عرضه اولیه نماید.
بهترین زمان فروش عرضه اولیه چه موقع است؟
مهمترین سوالی که برای سرمایه گذار پیش می آید دغدغه فروش عرضه اولیه است ، اینکه چه زمانی بهترین موقع فروش خواهد بود.
این سوال پسخ کاملا قطعی ندارد ولی میتوان با توجه به شرایط پیش رو و اطلاعات موجود ، به طور نسبی زمانی را تعیین کرد. زین رو از سه جهت به وضوع میپردازیبم:
الف_ استراتژی سرمایه گذار
اینکه سرمایه گذار تا چه مدت راغب است سهام عرضه اولی خود را نگه دارد بستگی به استراتژی وی دارد ؛ دید بلند مدت داشته باشد و سهم را بخرد ( بدون نیاز به پول آن ) به مدت دو الی سه سال آن را نگهداری کند ، و یا اینکه دید کوتاه مدت داشته باشد که در این مورد باید شرایطی که در ادامه گفته می شود را مد نظر قرار دهد.
ب_ شرایط و جو بازار بورس
بازارهای مالی و از جمله بازار بورس تهران ، دوران های مختلفی را از جهت رونق و رکود تجربه کرده است . اینگونه نیست که مطلقا شاهد رشد در بازار بورس باشیم . نزول هم لازمه بازار بورس است. اگر شرکتی در دوران رکود بازار وارد بورس شود ، نمی توان انتظار داشت که صف های خرید و رشد قیمتی سهم مدت زیادی به طول بینجامد . از طرفی در دوران رونق بازار بورس ، چه بسا تا مدت ها شاهد صف های خرید سنگین بعد از اولین روز عرضه باشیم.
ج_ موقعیت شرکت
آیتم هایی که از یک شرکت تازه وارد شده به بورس باید مد نظر قرار گیرد شامل؛
· بنیاد شرکت : سعی کنید تحلیل های بنیادی که از شرکت صورت می گیرد را دنبال کنید.
· بزرگی و کوچکی شرکت
· ارزیابی آینده شرکت
جمع بندی
شرکتی که تازه وارد بورس می شود و سهام خود را عرضه مینماید ، به گونه ای قیمت گذاری روز عرضه اولیه را در نظر میگیرد که خرید سهم برای فعالان بزار بورس جذاب باشد. زین رو قیمت سهم تا مدتی رشد داشته و سودآور است . این اتفاق برای اکثر نمادهای عرضه اولی صادق است . بنابراین خرید سهم عرضه اولی یک خرید کم ریسک و سودآور است.
