در این مقاله سعی بر آن شده تا شما را با بیماری خارپاشته به بهترین و ساده ترین شکل ممکنه آشنا کنیم، تا با آگاهی رسانی و معرفی راهکارهای لازم در راستای جلوگیری از ایجاد این بیماری یا بهترین روش درمان، شما را یاری رسانیم:
خارپاشنه calcaneal spur در واقع یک زائده‌ی استخوانی است که در زیر استخوان پاشنه‌ی پا شکل می‌گیرد. در کف پا یک نوار ضخیم از بافت نرم به نام فاسیت‌پلانتار وجود دارد که به استخوان پاشنه‌ی پا متصل است.
این نوار ضخیم و محکم موجب تشکیل قوس کف پا شده و به حفظ ثبات پا کمک می‌کند. در صورتی که با گذشت زمان به دفعات زیاد به نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا فشار وارد شود، این فشار به نقطه‌ی اتصال فاسیت به استخوان پاشنه منتقل شده و این تنش و فشارهای مکرر موجب تشکیل خار استخوانی در استخوان پاشنه میشود که به آن خار پاشنه گفته میشود.
هر چند بدون وجود خار پاشنه و صرفا با التهاب فاسیای پلانتار تمام علائم می تواند برای بیمار ایجاد شود ، بدون اینکه در عکس خار پاشنه دیده شود .
علت و عوامل احتمالی که باعث ایجاد خار پاشنه پا میشود:
1- افزایش سن: که کاهش انعطاف‌پذیری آرنگ کف پا و نازک شدن لایه چربی محافظ پاشنه را به دنبال دارد.ورم کف پا بیشتر در سنین 40 تا 60 سال دیده می شود.
2- برخی از ورزش ها: فعالیت هایی که استرس زیادی به پاشنه و بافت متصل شده شما وارد می کنند - مانند دویدن در مسافت های طولانی ، رقص باله و رقص هوازی، پریدن - می توانند در بروز ورم مفصل کف پا موثر باشند.
3- عیوب پا: صافی کف پا ، زیاد بودن قوس کف پا ، الگوی غیرعادی راه رفتن می تواند بر نحوه توزیع وزن هنگام ایستادن تأثیر بگذارد و می تواند فشار بیشتری به فاشیای کف پا وارد کند.
4- مشاغل: مشاغلی که مجبور هستند مدت طولانی رو پاهای خود بایستند. کارگران کارخانه ها ، معلمان و سایر افرادی که بیشتر ساعات کار خود را صرف راه رفتن یا ایستادن بر روی سطوح سخت می کنند، می توانند به فاشیای کف پا آسیب برسانند.
5- سفت بودن عضله‌های ساق پا: یک از عامل‌های رایج ملتهب شدن پلانتار فاسیا سفت بودن عضله‌های ساق پا است که چرخش رو به داخل یا پرونیشن مزمن یا سریع را به دنبال دارد. پرونیشن به نوبه خود به بروز علل دیگری مانند کم یا زیاد بودن قوس کف پا دامن می‌زند.
6- کفش نامناسب: پیاده‌روی طولانی مدت با کفش‌هایی که به خوبی از کف پا حمایت نمی‌کند، آسیب زننده خواهد بود و می تواند علت خار پاشنه باشد.
کفش مناسب باید دارای خصوصیات زیر باشد:
7- آسیب دیدگی‌های پیشین: چنانچه کشیدگی پیشین پلانتار فاشیا یا آسیب دیدگی کف پا به خوبی معالجه نشده باشد، احتمال ملتهب شدن پلانتار فاسیا بالا خواهد بود.
10- دیابت: اگرچه پزشکان موفق به یافتن دلیل آن نشده‌اند، اما التهاب رباط کف پا و خار پاشنه غالباً بیشتر در بیماران مبتلا به دیابت رخ می‌دهد.
11- آرتروز: برخی گونه‌های آرتروز باعث التهاب تاندون‌های زیر پا و در نتیجه التهاب رباط کف پا و درد پاشنه پا می‌شوند.
12- بارداری: افزایش وزن و ورم همراه با درد پا در بارداری موجب آسودگی بیشتر رباط‌ها (لیگامان ها) می‌شوند و در نتیجه التهاب و مشکلات مکانیکی بیماری بروز می‌یابد.
13- عضله‌های کمان پای ضعیف: در نتیجه خستگی عضلانی موجب وارد شدن فشار بیش از اندازه به رباط کف پا و در نتیجه آسیب دیدن آن با بروز التهاب میشود.
14- اضافه وزن: افراد دارای اضافه وزن به دلیل تأثیر اضافه وزن بر کف پا بیش از دیگران در معرض ابتلا به خار پاشنه پا قرار دارند.
8- کمبود ویتامین سی
9- آسیب دیدگی
بسیاری از افراد ممکن است به خار پاشنه دچار باشند اما هیچ وقت متوجه آن نشوند چرا که هیچ علائمی‌در آنها بروز نمی‌کند. اما در اغلب موارد، شخص به پاشنه‌درد دچار میشود و این درد تنها به وجود زائده‌ی استخوانی مربوط نمی‌شود، بلکه معمولا التهاب و کشیدگی فاسیت‌پلانتار در کف پا است که موجب بروز درد پاشنه میشود. البته ممکن است در ابتدای روند شکل‌گیری خار استخوانی، مغز استخوان تا حدودی متورم شود و این مسئله موجب احساس درد در پاشنه پا شود، اما با تکمیل روند شکل‌گیری زائده استخوانی، این حالت برطرف میشود.
از نشانه ها و علائم خار پاشنه پا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
وجود خار پاشنه اغلب بدون درد است، اما در برخی موارد نیز موجب درد و ناراحتی افراد میشود. این عارضه معمولا با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. برای تشخیص دقیق و صحیح این بیماری، لازم است که به متخصص و جراح ارتوپدی مراجعه کرد.
پس از توصیف و توضیح دادن علائم و گفت و گو در مورد نگرانی های خود، پزشک اقدام به معاینه ی پای شما خواهد کرد. پزشک به دنبال نشانه های زیر می گردد :
پزشک شما ممکن است آزمایشات عکس برداری از قبیل اشعه ی ایکس را به منظور اطمینان از ایجاد درد توسط خار پاشنه و رد کردن احتمال عارضه های دیگر، تجویز کند.
آزمایش‌ها: اکثر افرادی که خار پاشنه پای آنها در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس دیده شده، هیچ علائمی نداشته‌اند. اگر علائم درد پاشنه پا باعث اختلال ماهیچه‌ای یا عصبی شود باید آزمایش‌های دیگری مثل ام آر آی، سی تی اسکن یا الکترومیوگرافی انجام شود.
حرکات اصلاحی خار پاشنه: باید بدانید که استراحت مطلق و عدم داشتن تحرک هیچ کمکی به شما نمی کنند. اگر می خواهید به طور طبیعی و با درمان خانگی خار پاشنه خود را درمان کنید، حتما باید به انجام تمرینات ورزشی مخصوص خار پاشنه بپردازید.
به کاربردن یخ: استفاده از یخ به تنهایی نمیتواند در درمان خار پاشنه پا موثرباشد اما توصیه میشود که یخ را همراه با درمان های دیگر انجام دهید این روش معمولا برای کاهش التهابات موثراست و باعث تحریک جریان خون میشود.
دارو
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن می‌تواند به کنترل درد کمک کند. این داروها می‌توانند کمک کنند که در حین روند بهبودی التهاب فاسیت‌پلانتار، شما درد کمتری داشته باشید. در صورتی که به نظر می‌رسد مصرف این دارو تاثیری در تسکین درد شما ندارد مصرف آنها را متوقف کنید.
تزریق برای خار پاشنه دو نوع است
1- تزریق کورتن برای درمان خار پاشنه: ممکن است برای کاهش التهاب ودرد ناشی از آن، تزریق کورتیزون در محل آسیب‌دیدگی تجویز شود.
2- اوزون درمانی خار پاشنه : با کمک تزریق گاز ازن در ناحیه پاشنه هم می توان التهاب و در نتیجه درد خار پاشنه را کم کرد و هم فرایندهای ترمیمی برای درمان خار پاشنه را با کمک یک سیستم طبیعی و سالم فعال و تقویت کرد.
شاک ویوتراپی: شاک ویو درمانی فناوری است که به بهترین شکل در افراد دارای خارهای استخوانی مزمن اثر بخش است. درمان به این روش فقط چند دقیقه طول می‌کشد و درد به طور چشمگیری ظرف مدت چند روز کاهش می‌یابد.
بریس‌ها و پاشنه بند طبی :درد پاشنه پا با استفاده از کفی‌های نرم کفش، پد پاشنه یا پوشش‌های پا که فشار ناشی از ضربه را جذب می‌کنند، کاهش می‌یابد. درد در پشت پاشنه ممکن است با کشش عضلات ساق پا و استفاده از بریس‌هایی که پاشنه را بالا نگه دارد، بهبود یافته و تنش را از روی تاندون آشیل کاهش دهد. بهتر است بیماران از کفش‌هایی استفاده کنند که فضای کافی برای پاشنه پا داشته باشد تا از سایش استخوان کالکانئوس به پشت کفش جلوگیری شود.
اسپلینت های شبانه هم برای کشش پاشنه در هنگام خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها از انقباض قوس کف پا در هنگام خواب پیشگیری کرده و درد را کاهش می‌دهند. به ندرت یک خار بزرگ پشت پاشنه پا که به تاندون آشیل ساییده میشود به عمل جراحی نیاز دارد.
کفی طبی: جز جدایی ناپذیر درمان خار پاشنه کفی طبی است که موجب قرار گرفتن کف پا در وضعیت بهتری شده و از فشار وارده به فاسیت‌پلانتار می‌کاهند. تحقیقات نشان داده‌اند در مواردی که درد پاشنه بر اثر مشکلات بیومکانیکی ایجاد شده است، موثرترین روش درمانی استفاده از کفی‌های طبی است که به طور سفارشی ساخته می‌شوند. این کفی‌ها با استفاده از اسکن سه‌بعدی که از پا گرفته میشود، تهیه می‌شوند و برای کاهش فشار وارده بر کف پا و بازیابی راستای صحیح پا و در نتیجه عملکرد طبیعی مفاصل، تجویز می‌شوند.
ورزش: عضلات ساق پا و تاندون آشیل را حتما کشش بدهید. انجام حرکات کششی قبل و بعد از جلسات تمرینی از اهمیت زیادی برخوردار است.
طب سوزنی:اساس این درمان شامل قرار دادن سوزن‌هایی در کانال‌های انرژی پا و ساق پا (مخصوصاً در ماهیچه ساق پا) میشود. معمولاً شما باید 5 تا 10 جلسه 20 تا 30 دقیقه‌ای با این روش تحت درمان قرار گیرید.
ماساژ درمانی: به کارگیری ماساژ درمانی در روند درمانی خار پاشنه پا به کاهش درد کمک مضاعفی می‌کند.
هدف از انجام ماساژ درمانی برای خار پاشنه پا عبارتند از:
توانبخشی: برای درمان خار پشت پاشنه پا، فیزیوتراپیست انجام تمرین‌های ورزشی را برای کشش ساق پا به فرد آموزش می‌دهد تا تنش تاندون آشیل کاهش یابد و همچنین فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن، کوهنوردی و پرش را اصلاح می‌کند.
پلاسما وان: یکی از جدیدترین درمان های کاهش التهاب و ترمیم با مکانیسم یونتوفورزیس و تولید ازن زیر جلدی و بدون ایجاد تزریق رضایت شگرفی را در کنار سایر درمان ها به عنوان جدیدترین درمان خار پاشنه به خود اختصاص داده است .
تکارتراپی: یکی از تکنیک های مناسب برای کاهش چسبندگی در خار پاشنه استفاده از امواج ردیوفرکوانسی و تکار درمانی با پروتکل های خاص غیر گرمایی است . استفاده از تکار در فاز حاد التهابی خار پاشنه توصیه نمی شود .
ترمیم بافت اولتراسونیک: با استفاده از انرژی اولتراسوند ، نوک پروب به سرعت مرتعش می شود تا بافت آسیب دیده شکسته شود ، سپس ساکشن یا مکش می شود و بافت های خراب از کف پا بیرون کشیده میشود تا فاسیا ترمیم شود.
الکتروتراپی: الکتروتراپی به تسکین علائم خار پاشنه پا کمک می‌کند. در اولتراسوند امواج صوتی با فرکانس بالا با نفوذ در بافت‌های عمیق تأثیر میکرو ماساژ ایجاد می‌کند.
چسب خار پاشنه پا: این روش زمانی که فشارهای شدید ناشی از انجام ورزش یا کوهنوردی روی کف پا وارد شود، استفاده می شود. هدف ازانجام این روش قراردادن چسب ها در ناحیه ای است که کف پا نمی تواند بیش از حد کشیده شود و از ایجاد آسیب دیدگی ها بعدی به ناحیه کف پا و ناحیه متصل به پاشنه جلوگیری میشود.
درمان با لیزر: درمان خار پاشنه با لیزر پرتوان مؤثرترین درمان برای التهاب تاندون است چون ترمیم بافت را در سطح سلولی (نظیر غضروف) تحریک می‌کند. ضمناً این روش جریان خون رسیده به محل آسیب مزمن یا حاد را تحریک و از نو پایه‌ریزی می‌نماید؛ و به این ترتیب “باقی‌مانده‌های” ملتهب انباشته شده را از محل آسیب دور می‌کند و مواد مغذی التیام‌بخش را به آنجا می‌آورد. در مورد تشکیل خار پاشنه، با وجود باقی ماندن خار، لیزر سرد به نحو کارآمدی محل دردناک را درمان می‌کند و التهاب مربوطه را از بین می‌برد و به این ترتیب غالباً درد برای همیشه تسکین می‌یابد. از جمله مزایای درمان لیزری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
جراحی خارپاشنه
اگرچه اکثر بیماران مبتلا به التهاب آرنگ کف پا به خوبی با درمان غیرجراحی بهبود می‌یابند، اما درصد اندکی از بیماران مجبور به انجام جراحی هستند. چنانچه درد پاشنه پس از چند ماه درمان غیرجراحی متوقف نشود، به اجبار به جراحی روی آورده میشود.
هدف از انجام جراحی برداشتن خار پاشنه پا است که دراشعه ایکس نشان داده شده بود. بعضی از خار های پاشنه درکف پا ممکن است بر اثر آسیب دیدگی ایجاد نشوند و در صورتیکه این اختلال جدی باشد، جراحی نیاز است جراحی دیگری که معمولا انجام میشود آزاد کردن و آرام کردن در ناحیه کف پا است، این بدین معنی است که کف پا از ناحیه پاشنه آزاد میشود این کاهش فشار باعث کاهش درد بیماری می شود، این جراحی برای بهبودی به چند هفته زمان نیاز دارد.
عوارض عمل جراحی
از عوارض احتمالی جراحی پاشنه می‌توان به درد مکرر عصب، درد پاشنۀ پا، بی‌حسی دائمی منطقه جراحی شده، گرفتگی پا، ناپایداری در حرکت، عفونت و زخم اشاره کرد.
با توجه به مطالب ذکر شده این نتیجه حاصل می شود که بیماری خارپاشنه در صورت تشخبص به موقع و رعایت نکات تجویز شده توسط پزشک معالج به بهترین شکل ممکن قابل درمان می باشد و شخص در مدت زمان کوتاهی می تواند به روند طبیعی زندگی خود بازگردد. پس در صورت مشاهده علائم خارپاشنه حتما در اولین فرصت با پزشک ارتوپد مشورت کنید.
