ترانزیت (Transit) یک اصطلاح لاتین است. در زبان‌های انگلیسی و فرانسه به معنی جابجایی، عبور دادن و یا منتقل کردن می‌باشد. در فرهنگ لغت آکسفورد، به معنای انتقال افراد یا اشیا از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر است. در زبان فارسی، واژه ترانزیت یک اصطلاح حقوقی و مرتبط با رویه‌های گمرکی است، که کلمه ای بسیار پرکاربرد است. ولی با این حال، گاهی برخی افراد در عرصه حمل و نقل یا امور صادرات و واردات، مفهوم ترانزیت را در معنای صحیح استفاده نمی‌کنند. بسیاری از افراد، ترانزیت را به اشتباه معادل صادرات و یا واردات کالا می‌دانند. حتی گاهی به اشتباه، ترانزیت داخلی را به معنای حمل بار بین شهرهای داخلی توسط شرکت‌های باربری و سیستم حمل داخلی در نظر گرفته می‌شود. اما چنین تعریفی از ترانزیت کالا، با مفهومی که در قوانین گمرکی کشور تعریف شده، کاملا متفاوت است.
جابجایی کالاهای غیر گمرکی که از یک گمرک به گمرک دیگر منتقل می‌شود، ترانزیت نامیده می شود. به عبارت دیگر، کالاهایی که توسط فروشنده ارسال می‌شود، اما هنوز توسط خریدار دریافت نشده است، کالای ترانزیتی نامیده می‌شود. یکی از ویژگی‌های ترانزیت بار، کم هزینه بودن آن است.
در این بخش به تعریف ساده ترانزیت و تفاوت آن با صادرات و واردات می‌پردازیم:
در گمرک، برخی مواقع، صادرکننده کالای تولید داخل را به کشوری دیگر صادر می‌کند. پس در موضوع صادرات، مبدا کالا ایران و مقصد آن یک کشور خارجی دیگر است.
اما در حالت برعکس، ممکن است وارد کننده، کالایی را از یک کشور خارجی به داخل ایران و برای رفع نیاز و مصرف افراد داخل کشور وارد کند.
پس در امور گمرکی، یک صادارت وجود دارد و یک واردات. صادارت و واردات کالا برحسب نیاز می‌تواند دائمی یا موقت باشد. یعنی ممکن است یک کالا به صورت موقت و فقط به عنوان نمونه کار به مشتری صادر شود یا برای شرکت در یک نمایشگاه بین‌المللی صادر شده باشد و پس از آن، مجددا به کشور بازگردانده شود.
با توجه به تعریفی که از صادرات و واردات شد، می‌توان نتیجه گرفت که ترانزیت کالا، با صادارت و واردات کالا، کاملا متفاوت است. در واقع در ترانزیت، نه مبدا کالا کشور ما است و نه مقصد آن. بلکه مسیر واسط برای رسیدن کالا از مبدا به مقصد می‌باشد.
به عنوان مثال، یک کالا از کشور A به مقصد کشور B ارسال می‌شود. در طول مسیر رسیدن به مقصد از برخی کشورها از جمله کشور ما ترانزیت می‌شودف که بابت آن باید عوارض گمرکی یا حق ترانزیت پرداخت شود.
ترانزیت کالا یکی از منابع پر درآمد و پایدار برای هر کشوری است. به طوری که اقتصاد برخی کشورها به جای این که بر مبنای صادرات تولیدات داخلی بچرخد، وابسته به ترانزیت کالا باشد.
جاده تاریخی و معروف ابریشم که از کشور ما هم عبور می‌کرد، مسیر عبور کالاهایی مانند ابریشم از چین به اروپا بوده، یک نمونه مشهور از ترانزیت کالا در زمان قدیم است.
در گمرک، ترانزیت به دو شکل ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی تعریف می‌شود.
ترانزیت خارجی، همان ترانزیت بین‌المللی است که اکثرا برای جابه‌جایی کالاهای سنگین از کشوری به کشور دیگر در نظر گرفته می‌شود. ترانزیت خارجی در گمرک به معنای عبور بار یا یک کالا از یک مرز یا گمرک کشور و خروج آن از کشور، از طریق گمرک است، که در بخش مفهوم ترانزیت به طور کامل به توضیح این مورد پرداختیم.
ترانزیت داخلی، به جابه‌جایی کالاهای گمرک نشده از یک گمرک کشور به گمرک دیگر گفته می‌شود. گاهی یک وارد کننده، کالایی را از یک نقطه مشخص وارد کشور می‌کند، اما به دلایل مختلف مانند ترافیک و حجم بالای بار در این گمرک، امکان ترخیص کالا و وارد کردن آن به کشور از همان گمرک وجود ندارد. در این حالت، کالا به یک گمرک دیگر در کشور انتقال داده می‌شود تا امور گمرکی و ترخیص کالا در آن نقطه انجام شود. در اینجا عبور کالا، از گمرک اول به گمرک دوم کشور را ترانزیت داخلی یا پاساوان می‌گویند.
طبق قانون، اگر درخواست ترانزیت داخلی به درخواست صاحب کالا باشد، خسارت احتمالی و حق بیمه بار در حین ترانزیت کالا به عهده خود اوست. اما در صورتی که ترانزیت داخلی به درخواست و صلاح‌دید گمرک صورت پذیرد، محافظت از بار و پرداخت هزینه‌ها، به عهده گمرک کشور است.
از لحاظ حمل بار و نحوه عبور آن، ترانزیت می‌تواند به صورت جاده‌ای، ریلی، دریایی، هوایی و یا به صورت ترکیبی از این شیوه‌ها انجام پذیرد.
جابجایی کالا با استفاده از خطوط جاده‌ای، ترانزیت زمینی یا جاده‌ای است. این روش، بسیار مقرون به صرفه و بسیار پرکاربرد است. زیرا دسترسی آن بسیار آسان‌تر از روش‌های دریایی، هوایی است. ترانزیت زمینی، در بین کشورهایی که به هم نزدیک هستند، کاربرد گسترده‌ای دارد.
ترانزیت ریلی، به حمل کالا از طریق قطارهای باری و خطوط ریلی گفته می‌شود. ترانزیت ریلی، بسیار مقرون به صرفه است. اما این روش، به خطوط راه آهن وابسته است و... مشاهده ادامه مطلب...
